سرنوشت هند و پاکستان پس از عملیات سندور
پس از آتش‌بس میان هند و پاکستان و میانجیگری امریکا در این قضیه و عملیات نظامی هند علیه پاکستان، به نظر می‌رسد که دو کشور از جهاتی به نقطه‌ای غیرقابل برگشت رسیده و فصلی جدید از تقابلات احتمالی پیش روی آنها قرار گرفته است.
به گزارش گروه رسانه ای شرق؛ برخلاف انتظارات، عملیات متقابل دو کشور علیه یکدیگر، پیروزی قابل‌توجهی در میدان نبرد به ارمغان نیاورده و پیروزی بیشتر در داخل خاک خود دو کشور بوده است.
کشمیر؛ شکافی میان دو کشور
از زمان استقلال هند از انگلیس و جدایی پاکستان از هند در سال 1947، کشمیر منطقه مورد مناقشه میان هند و پاکستان بوده و از آن زمان تاکنون به ویژه در سال‌های 1965، 1971، 1999 و 2025 به عنوان منطقه‌ای تحریک‌آمیز و اختلاف‌برانگیز در روابط دو کشور حضور داشته است. کشمیر را می‌توان یکی از پیچیده‌ترین مناطق ژئوپلیتیکی و امنیتی دانست که توسط سه کشور اشغال شده است. این منطقه در بخش هند تحت عنوان دو منطقه جامو و کشمیر، در بخش پاکستان به عنوان آزاد کشمیر و گیلگیت بلتستان و در بخش چینی به نام سین‌کیانگ شناخته می‌شود. از لحاظ جغرافیایی، کشمیر منطقه‌ای کوهستانی است که نقطه تلاقی رشته کوه‌های هیمالیا و هندوکش و همچنین نقطه تلاقی رودخانه‌های پُرآب شمال هند و یخچال سیاچین نیز به شمار می‌رود. این منطقه برخلاف سکونت اجتماعات غیرنظامی، محل گشت‌های نظامی و یکی از امنیتی‌ترین و تنش‌زاترین نواحی ژئوپلیتیک در جهان است. مرزهای جدایی میان سه کشور هند، چین و پاکستان در کشمیر به عنوان خطوط کنترل شناخته می‌شوند که نه تنها نقطه تقابل این سه کشور است بلکه گاه به نقطه تلاقی سه دولت با گروه‌های اسلامگرای افراطی و جدایی‌طلب نیز تبدیل می‌شود.
دو کشور، دو ملت
چند روز قبل از حادثه تروریستی 22 آوریل در منطقه گردشگری پهلگام در منطقه کشمیر که منجر به کشته شدن 25 شهروند هندی و یک شهروند نپالی شد، ژنرال عاصم منیر، رییس سابق ای.اس.ای پاکستان و رییس ستاد نیروهای مسلح که بالاترین مقام نظامی و امنیتی در پاکستان است، در یک سخنرانی بیان داشت که هند و پاکستان دو کشور جدا و دو ملت جدا با باورهای متفاوت و تمدن‌های متفاوت هستند. این اظهارات از دیدگاه دولت هند به عنوان اظهارات تحریک‌آمیز و الهام‌بخش حمله تندروهای مسلح به پهلگام با حمایت ارتش و دولت پاکستان قلمداد شد. پس از حمله پهلگام، دولت هند گروه‌هایی همچون لشکر طیبه و جیش‌محمد را با حمایت ای.اس.ای و ارتش و دولت پاکستان مقصر دانست. البته ناگفته نماند که در مورد این ادعای دولت هند، اخبار ضد و نقیضی درباره عاملان حادثه پهلگام وجود داشته است و برخی صاحب‌نظران، جبهه مقاومت کشمیر را مسبب اصلی این واقعه می‌دانند. در عین حال واکنش دولت هند به این حادثه و برخورد با مقصران، واکنشی یکسان، تند و سخت‌افزاری به تمام گروه‌های معارض اسلامگرای افراطی و جدایی‌طلب ضدهندی بود. دولت هند در واکنش به این حملات، نظام ویزای میان دو کشور را لغو و تجارت با پاکستان را متوقف کرد؛ توافق آبی خود با پاکستان را به حالت تعویق درآورد و درنهایت، عملیات سیندور را علیه پاکستان آغاز کرد.
برافروخته شدن آتش جنگ بین دو کشور
هند، دو هفته پس از حادثه پهلگام، با آغاز مانور نظامی در امتداد خط کنترل با پاکستان و شلیک آزمایشی در دریای عرب نزدیک سواحل پاکستان عملیات سیندور را علیه پاکستان آغاز کرد. با آغاز عملیات نظامی، دولت هند با نشر بیانیه‌ای اذعان کرد که خویشتنداری حداکثری را اتخاذ کرده است. دولت هند در این عملیات مدعی شد که نه تنها اهداف شبه‌نظامی اسلامگر ا را در پاکستان هدف قرار داده است، بلکه تاسیسات نظامی پاکستان و تجهیزات نظامی اهدایی چین به ارتش پاکستان را نیز منهدم کرده است. البته دولت پاکستان در پاسخ به حملات هند ادعا نمود که موفق به ساقط کردن جنگنده‌های رافال فرانسوی هند شده است، اقدامی که قدرت نیروی هوایی هند را زیر سوال برد. در واکنشی دیگر، ارتش پاکستان نیز مدعی شده بود که با حملات پهپادی به هند توانسته به خاک هند رخنه کند، اما هند ادعا کرد که این حمله را دفع کرده است و همچنین در خود پاکستان نیز میزان حمله این کشور به هند توسط وزیر دفاع پاکستان در پارلمان مورد سوال قرار گرفت. در جریان این حملات چندین پدیده از روند‌های احتمالی آینده ظهور یافته که باتوجه به آنها به نوعی می‌توان ماهیت جنگ‌های آینده را بین دو کشور پیش‌بینی کرد. نخست، میزان اراده و توانایی رخنه دولت هند به پاکستان فراتر از خط کنترل در کشمیر مورد توجه قرار گرفته است. دومین مورد، ماهیت جنگ ترکیبی است که می‌تواند عامل بروز تقابل‌های آتی بین هند و پاکستان از جمله به‌کارگیری موشک‌ها و پهپادها باشد. سومین و آخرین مورد نیز احتمال حمایت دستگاه‌های اطلاعاتی هند از گروه‌های اسلامگرا و جدایی‌طلب پشتون و بلوچ برای بی‌ثبات‌سازی پاکستان یا تحریک جنگ بین پاکستان و افغانستان است. اما صرف‌نظر از صحت و سقم میزان خسارت وارده از دو طرف منازعه، باید گفت که برخلاف تصور، تقابل اخیر بین هند و پاکستان پیروزی‌های نمادین برای دو کشور به همراه داشته است.
پیروزی نمادین ژنرال‌ها
پدیده دیگری که در تقابل اخیر هند و پاکستان رخ نموده است، میزان بسیج عمومی توسط خود دولت‌ها و ارتش‌های دو کشور بوده است. در این تقابل اخیر، میزان نشر اخبار ضد و نقیض درباره عملیات نظامی جدا از ارتباط مستقیم بین ارتش‌های دو کشور، تاحدی این اجازه را به دولت‌ها داد که از احساسات میهن‌دوستی مردم و موج‌سواری بر این احساسات بهره ببرند. این تقابل برخلاف اخبار ضد و نقیض درباره مداخله و میانجیگری دولت امریکا با انتقاد گسترده‌ای از سوی احزاب مخالف بی.جِی.پی مواجه شده است. اما نحوه عملکرد دولت و ارتش هند در این زمینه توانسته قشر ملی‌گرای هند را بسیج کند و از این لحاظ از دیدگاه دولت هند یک بُرد به شمار آید. از طرف دیگر، حملات هند به پاکستان و پاسخ ارتش پاکستان، توانسته تا حدی مشروعیت ارتش پاکستان را که از زمان تبانی با احزاب مخالف تحریک انصاف به رهبری عمران خان و زندانی شدن او در سال 2019 از دست رفته بود، بازگرداند. پس از توافق آتش‌بس شکننده بین هند و پاکستان، ژنرال عاصم منیر، رییس ستاد ارتش پاکستان، به درجه فیلدمارشال ارتقا یافت که این ارتقا از زمان کودتای ایوب خان در سال 1958 بی‌سابقه بوده است. از نظر برخی، این اقدام می‌تواند نشان از این باشد که ارتش پاکستان پس از دوره‌ای که از پشت پرده در سیاست پاکستان نفوذ داشت، به یک بازیگر اصلی در معادلات سیاست داخلی و خارجی پاکستان تبدیل شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که پاکستان از نظر داخلی با بی‌ثباتی و از نظر بین‌المللی با بدهی‌های مضاعف و تنزل جایگاه منطقه‌ای روبه‌رو است و افزایش بازیگری ارتش پاکستان در سیاست می‌تواند بیانگر حیاتی بودن بقای ارتش و در آخر، خود پاکستان در مواجهه با بی‌ثباتی داخلی و خارجی باشد. درنهایت باید گفت که باتوجه به تحولات اخیر، ماهیت جنگ بین هند و پاکستان تغییر کرده و به صورتی غیرمتعارف درآمده است. آنچه مسلم است، هر دو کشور در حالت آماده‌باش و دست روی ماشه آماده شلیک هستند، اگرچه هر دو منتظر هستند تا ببینند کدام طرف اول چشمک خواهد زد یا چه کسی زننده نخستین ضربه خواهد بود.
آخرین اخبار جهان را از طریق این لینک پیگیری کنید.
