تلاش برای ثبات منطقه در سایه تحرکات اسرائیل و تحولات سیاسی

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق، در آستانه سفر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به خاورمیانه، وزارت امور خارجه ترکیه از برگزاری نشست سه‌جانبه‌ای با حضور وزرای امور خارجه ترکیه، اردن و سوریه در روز دوشنبه، ۱۲ مه ۲۰۲۵، در آنکارا خبر داد. این نشست که با محوریت بررسی تحولات امنیتی منطقه و به‌ویژه اقدامات خصمانه اسرائیل در سوریه برگزار می‌شود، تلاشی برای هماهنگی مواضع سه کشور در برابر چالش‌های فزاینده منطقه‌ای است. بیانیه وزارت خارجه ترکیه بر حمایت قاطع آنکارا از تلاش‌های دولت سوریه برای تقویت امنیت و ثبات تأکید دارد و از لزوم توقف اقدامات تجاوزکارانه اسرائیل سخن می‌گوید. این نشست در حالی برگزار می‌شود که ابتکار محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، برای برگزاری نشستی پنج‌جانبه با حضور دونالد ترامپ و ابومحمد الجولانی، رئیس موقت سوریه، نیز در افق سیاسی منطقه مطرح است.

محوریت تحرکات اسرائیل و تلاش برای مهار تنش‌های منطقه‌ای

اسرائیل در ماه‌های اخیر حملات هوایی متعددی به خاک سوریه انجام داده است که به گفته مقامات تل‌آویو، با هدف جلوگیری از تهدیدات علیه اقلیت دروزی و استقرار نیروهای متخاصم در جنوب دمشق صورت گرفته است. با این حال، این اقدامات از سوی ترکیه، اردن و سوریه و نیز سایر کشورهای منطقه به‌عنوان نقض حاکمیت ملی و تلاش برای بی‌ثباتی منطقه محکوم شده است. نشست آنکارا فرصتی برای هماهنگی مواضع این سه کشور در برابر این تحرکات فراهم می‌کند. ترکیه، که پیش‌تر خواستار توقف حملات اسرائیل به سوریه، لبنان و یمن شده بود، در این نشست احتمالاً بر ضرورت ایجاد یک جبهه متحد منطقه‌ای تأکید خواهد کرد. اردن، به‌عنوان کشوری که مرزهای طولانی با سوریه دارد، نگران سرریز شدن بی‌ثباتی به خاک خود است و از این‌رو، تقویت ثبات در سوریه را در راستای منافع ملی خود می‌بیند. سوریه نیز، که همچنان درگیر بازسازی پس از سال‌ها جنگ داخلی است، به دنبال جلب حمایت منطقه‌ای برای مقابله با فشارهای خارجی است.

این نشست می‌تواند زمینه‌ساز بیانیه‌ای مشترک برای محکومیت اقدامات اسرائیل و درخواست از جامعه جهانی برای فشار بر تل‌آویو باشد. با این حال، تفاوت در اولویت‌های سه کشور ممکن است مانع از دستیابی به اجماع کامل شود. ترکیه به دنبال ایفای نقش رهبری در منطقه است، در حالی که اردن بر حفظ ثبات داخلی و سوریه بر بازسازی حاکمیت خود تمرکز دارد. همچنین، حضور ابومحمد الجولانی در ابتکار پیشنهادی بن سلمان، که احتمالاً در نشستی پنج‌جانبه مطرح خواهد شد، پیچیدگی‌هایی را به همراه دارد. الجولانی، که رهبری گروهی با پیشینه افراطی را بر عهده دارد، ممکن است به‌عنوان عاملی برای مشروعیت‌بخشی به نقش گروه‌های غیررسمی در آینده سوریه مطرح شود، امری که می‌تواند با واکنش منفی دمشق مواجه شود.

تأثیر سفر دونالد ترامپ و ابتکار بن سلمان و بازتعریف معادلات منطقه‌ای

سفر قریب‌الوقوع دونالد ترامپ به خاورمیانه، که شامل دیدارهایی در عربستان سعودی، امارات، قطر و احتمالاً ترکیه است، بستری برای بازتعریف سیاست‌های آمریکا در منطقه فراهم می‌کند. ابتکار ولیعهد عربستان برای برگزاری نشستی پنج‌جانبه با حضور ترامپ، جوزف عون، محمد بن سلمان، محمود عباس و الجولانی نشان‌دهنده تلاش ریاض برای ایفای نقشی محوری در میانجی‌گری منطقه‌ای است. این ابتکار می‌تواند به‌عنوان تلاشی برای ادغام بازیگران غیرحکومتی در گفت‌وگوهای منطقه‌ای تفسیر شود، اما همزمان خطر تشدید اختلافات را به همراه دارد. حضور رئیس موقت سوریه در چنین نشستی، با توجه به سابقه رهبری گروه تحریرالشام، می‌تواند به مشروعیت‌زایی هر چه بیشتر تلاش‌های دولت سوریه برای تثبیت حاکمیت خود منجر شود.

نشست سه‌جانبه آنکارا، در این زمینه، یقینا به‌عنوان پیش‌درآمدی برای مذاکرات گسترده‌تر در نشست پنج‌جانبه عمل خواهد کرد. ترکیه، که روابط متشنجی با آمریکا در دوره‌های گذشته داشته، ممکن است از این فرصت برای نزدیک شدن به واشنگتن و تقویت جایگاه خود در مذاکرات منطقه‌ای استفاده کند. اردن، که روابط نزدیکی با آمریکا دارد، احتمالاً به دنبال ایفای نقش میانجی بین بازیگران منطقه‌ای و واشنگتن خواهد بود. با این حال، موفقیت این نشست به توانایی سه کشور در غلبه بر اختلافات و تمرکز بر اهداف مشترک، به‌ویژه در برابر اقدامات اسرائیل، بستگی دارد.

گامی شکننده به سوی هماهنگی منطقه‌ای

نشست سه‌جانبه آنکارا گامی مهم در راستای هماهنگی مواضع ترکیه، اردن و سوریه در برابر چالش‌های منطقه‌ای، به‌ویژه تحرکات اسرائیل، محسوب می‌شود. این نشست، در سایه ابتکار بن سلمان و سفر ترامپ، فرصتی برای بازتعریف معادلات منطقه‌ای فراهم می‌کند. با این حال، تفاوت در اولویت‌ها و پیچیدگی‌های ناشی از حضور بازیگرانی مانند الجولانی ممکن است موانعی جدی ایجاد کند. موفقیت این تلاش‌ها به توانایی سه کشور در ایجاد اجماع و جلب حمایت بین‌المللی برای توقف اقدامات خصمانه اسرائیل بستگی دارد. منطقه خاورمیانه، در آستانه تحولات سیاسی جدید، نیازمند دیپلماسی هوشمندانه و هماهنگی عمیق‌تر بین بازیگران منطقه‌ای است تا از تشدید تنش‌ها جلوگیری شود.