وضعیتی شکننده تر از هر زمان

به گزارش گروه رسانه ای شرق،ترکیه با هماهنگی دولت جدید سوریه و عراق، در حال پیشبرد برنامه‌ای برای انحلال حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) است که قرار است در اوایل مه ۲۰۲۵ به تصمیم‌گیری نهایی منجر شود. این تحول پس از درخواست عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ.ک.ک، در فوریه ۲۰۲۵ برای انحلال این گروه و تحویل سلاح‌هایش مطرح شده است. همزمان، در سوریه، نیروهای دموکراتیک سوریه SDF) ) و حزب اتحاد دموکراتیکPYD) ) با چالش‌هایی از سوی دولت تحت رهبری احمد الشرع (الجولانی) مواجه‌اند که با اعزام نیرو به مناطق کردنشین، سرکوب کردها را شدت بخشیده است. این گزارش به تحلیل هماهنگی ترکیه با دمشق و بغداد، مطالبات کردهای سوریه برای قانون اساسی جدید، و پیامدهای این تحولات بر جایگاه کردها در منطقه می‌پردازد. 

هماهنگی ترکیه با سوریه و عراق؛ گامی به سوی انحلال پ.ک.ک 

ترکیه، با بهره‌گیری از فشارهای نظامی و دیپلماتیک، در حال ایجاد زمینه برای انحلال پ.ک.ک است. منابع امنیتی ترکیه به روزنامه «ترکیه» اعلام کردند که کنگره پ.ک.ک برای تصمیم‌گیری درباره انحلال، پنجم مه ۲۰۲۵ در سلیمانیه عراق برگزار خواهد شد و فرآیند خلع سلاح در ژوئن آغاز می‌شود. این اقدام نتیجه هماهنگی آنکارا با دولت جدید دمشق و مقامات عراقی است که مکان‌هایی برای تحویل سلاح پ.ک.ک تعیین کرده‌اند. ترکیه، با تکیه بر اطلاعات دقیق از انبارهای تسلیحاتی پ.ک.ک، بر اجرای کامل خلع سلاح نظارت خواهد کرد. 

عبدالله اوجالان، که از سال ۱۹۹۹ در جزیره امرالی زندانی است، در فوریه ۲۰۲۵ خواستار انحلال پ.ک.ک شد و این گروه در اول مارس با اعلام آتش‌بس پاسخ داد. حزب دموکراسی و برابری خلق‌هاDEM) ) نیز مذاکراتی با وزارت دادگستری ترکیه برای بهبود شرایط بازداشت اوجالان و اعضای بیمار پ.ک.ک انجام داده و خواستار تسهیلاتی مانند حضور معاون برای اوجالان و بازدیدهای رسانه‌ای شده است. با این حال، منابع ترکیه‌ای تأکید دارند که انحلال پ.ک.ک به آزادی اوجالان منجر نخواهد شد، هرچند شرایط بازداشت او ممکن است بازنگری شود. 

این هماهنگی نشان‌دهنده تغییر استراتژیک ترکیه است که پس از موفقیت‌های نظامی (عملیات‌های «شاخه زیتون»، «چشمه صلح»، و «پنجه قفل») و کاهش تحرکات پ.ک.ک در داخل خاک خود، اکنون به‌دنبال حذف کامل تهدید این گروه در منطقه است. اما تداوم عملیات نظامی ترکیه در صورت عدم خلع سلاح، به گفته هاکان فیدان، وزیر خارجه، محتمل است. 

چالش‌های کردهای سوریه؛ سرکوب الجولانی و مطالبات قانون اساسی 

در سوریه، پس از سقوط بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴، کردهای تحت رهبری SDF و PYD با دولت جدید تحت کنترل احمد الشرع، اکنون دمشق اعزام نیرو به مناطق کردنشین مانند سد تشرین در منبج، سرکوب کردها را شدت بخشیده است. به گزارش شبکه «روسیا الیوم»، الجولانی با متهم کردن SDF به «تجزیه‌طلبی»، فعالیت نهادهای کرد در شمال شرق سوریه را تهدید کرده است. این در حالی است که SDF در مارس ۲۰۲۵ توافقی برای ادغام نهادهای حکومتی و امنیتی خود با دولت دمشق امضا کرد، اما الجولانی به‌سرعت از اجرای کامل آن عقب‌نشینی کرد. 

مظلوم عبدی، فرمانده SDF، در کنفرانسی در آوریل ۲۰۲۵، بر لزوم تدوین قانون اساسی جدید مبتنی بر تمرکززدایی و تضمین حقوق همه اقشار سوریه تأکید کرد. وی با اشاره به ۱۳ هزار کشته کرد در جنگ علیه داعش، خواستار خودمختاری قانونی برای کردها شد. شورای دموکراتیک سوریه، بازوی سیاسی SDF، نیز دولت الجولانی را به دلیل تسلط یک جریان عقیدتی خاص و عدم مشارکت اقشار مختلف سوریه انتقاد کرد و خواستار راه‌حل سیاسی فراگیر شد. این تنش‌ها نشان‌دهنده شکاف عمیق میان کردها و دولت جدید سوریه است. الجولانی، با حمایت ضمنی ترکیه، کردها را به‌عنوان مانعی برای یکپارچگی سوریه می‌بیند، در حالی که کردها خود را شریکی کلیدی در مبارزه با داعش و بازسازی سوریه می‌دانند. 

 کردها در میانه فشارهای آنکارا و دمشق 

تحولات اخیر جایگاه کردها را در منطقه شکننده‌تر کرده است. انحلال احتمالی پ.ک.ک می‌تواند به کاهش تنش‌های ترکیه با کردها در داخل و خارج منجر شود، اما عدم ارائه تضمین‌های سیاسی، مانند حقوق فرهنگی و آموزش به زبان کردی، ممکن است نارضایتی‌ها را تشدید کند. در سوریه، سرکوب کردها توسط الجولانی، با هماهنگی ضمنی ترکیه، چشم‌انداز خودمختاری کردها را تهدید می‌کند.

این امر می‌تواند SDF را به سوی مذاکرات دشوارتر با دمشق یا حتی رویارویی نظامی سوق دهد. 

از سوی دیگر، هماهنگی ترکیه با عراق و سوریه نشان‌دهنده تلاش آنکارا برای ایجاد یک جبهه منطقه‌ای علیه گروه‌های کرد مسلح است. اما این استراتژی با چالش‌هایی مواجه است؛ در عراق، اقلیم کردستان (به‌ویژه سلیمانیه تحت کنترلاتحادیه میهنی همچنان پناهگاهی برای پ.ک.ک است و در سوریه، حمایت آمریکا از SDF مانع از تسلط کامل الجولانی بر مناطق کردنشین می‌شود. همچنین، مطالبات PYD برای قانون اساسی غیرمتمرکز با مقاومت دولت الجولانی مواجه است که هرگونه فدرالیسم را رد می‌کند. 

هماهنگی ترکیه با سوریه و عراق برای انحلال پ.ک.ک و سرکوب کردها توسط دولت الجولانی در سوریه، نشان‌دهنده تلاشی مشترک برای محدود کردن نفوذ گروه‌های کرد مسلح است. درخواست اوجالان برای انحلال پ.ک.ک و آتش‌بس این گروه، فرصت تاریخی برای کاهش تنش‌ها در ترکیه ایجاد کرده، اما فقدان تضمین‌های سیاسی و تداوم فشارهای نظامی، پایداری این فرآیند را تهدید می‌کند. در سوریه، کردها با سرکوب الجولانی و نبود حمایت کافی از سوی آمریکا مواجه‌اند، در حالی که مطالباتشان برای قانون اساسی غیرمتمرکز با مقاومت دمشق روبه‌روست. این تحولات، کردها را در موقعیتی شکننده قرار داده و نیازمند دیپلماسی هوشمندانه برای حفظ دستاوردهایشان است. آینده منطقه به توانایی کردها در مذاکره با دمشق و مدیریت روابط با آنکارا، و همچنین تعهد ترکیه به اصلاحات دموکراتیک، بستگی دارد.