ماراتن وام

شرق: در‌حالی‌که بانک مرکزی مدعی است پرداخت وام ازدواج امسال رشد درخور توجهی داشته‌، مرکز پژوهش‌های مجلس این گزارش را رد کرده و توضیح داده است که به کمتر از نیمی از متقاضیان وام ازدواج، تسهیلات پرداخت شده است. گزارشی که به نظر می‌رسد با روایت میدانی متقاضیان وام ازدواج نزدیک‌تر باشد؛ زوجینی که نه‌تنها می‌گویند ماه‌هاست در صف طولانی انتظار این وام به سر می‌برند، بلکه از در بسته بانک‌ها به روی متقاضیان سایر وام‌های خرد خبر می‌دهند.

صف طولانی وام ازدواج

سال 1401 کم‌کم به پایان می‌رسد اما بسیاری از متقاضیان وام ازدواج می‌گویند هنوز در صف طولانی دریافت‌کنندگان وام هستند. بر اساس اعلام بانک مرکزی، زوج‌های ایرانی که زودتر ازدواج کرده‌اند به شرط آنکه مردان کمتر از ۲۵ سال و زنان کمتر از ۲۳ سال داشته باشند، می‌توانند ۱۵۰ میلیون تومان وام ازدواج دریافت کنند و سایر زوج‌ها 120 میلیون تومان وام ازدواج می‌گیرند. مطابق با اعلام بانک مرکزی، مدت بازپرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج ۱۰‌ساله و نرخ کارمزد چهار درصد بوده و اقساط مربوطه ۱۲۰‌ماهه است و سررسید اولین قسط و کارمزد آن، یک ماه پس از پرداخت تسهیلات مزبور تعیین شده است. دریافت وام ازدواج اما به همین سادگی نیست و صفی طولانی برای آن وجود دارد. بسیاری از زوج‌های متقاضی وام ازدواج می‌گویند نوبت انتظار آنها برای دریافت وام ازدواج کم‌کم به یک سال می‌رسد، اما هنوز خبری از وام نیست. بعضی بانک‌ها هم تضامین سخت‌گیرانه برای وام ازدواج طلب می‌کنند و برخی متقاضیان این وام می‌گویند گاهی تا سه ضامن برای آنها شرط گذاشته شده است. گذشته از این، افراد برخی بانک‌ها می‌گویند کسانی که به شبکه بانکی بدهکار هستند نمی‌توانند وام بگیرند. با تمام این اوصاف اما بانک مرکزی مدعی است پرداخت وام ازدواج امسال رشد داشته است؛ ادعایی که البته مغایر با ادعای مرکز پژوهش‌های مجلس است.

بانک مرکزی: رشد پرداخت وام ازدواج

در همین زمینه چندی پیش مهدی صحابی، مدیر اداره اعتبارات بانک مرکزی، اعلام کرده است «از ابتدای سال تا ۲۳ بهمن‌ماه سال جاری به ۸۲۵‌هزار‌و ۶۰۰ متقاضی وام ازدواج به ارزش ۱۱۴ هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداخت شده است و ۲۹‌هزارو ۵۰۰ میلیارد تومان تسهیلات فرزندآوری به ۷۳۰ هزار نفر پرداخت شده است. ضمن آنکه ۲۰۳‌هزار‌و ۷۲۲ نفر نیز ۱۱‌هزار‌و ۸۰۰ میلیارد تومان تسهیلات ودیعه مسکن از شبکه بانکی دریافت کرده‌اند. این آمار نشان از رشد ۵۴‌درصدی اعطای این تسهیلات دارد». او درباره آمار تجمیعی میزان پرداخت تسهیلات ودیعه، فرزند و ازدواج هم توضیح داد: «از ابتدای سال تا ۲۳ بهمن‌ماه سال جاری به یک‌میلیون‌‌و ۸۰۰ هزار متقاضی وام ازدواج، فرزندآوری و ودیعه مسکن، بیش از ۱۵۵ هزار میلیارد تومان توسط شبکه بانکی پرداخت شده است». پیش از این بانک مرکزی در آماری مشابه اعلام کرده بود پرداخت تسهیلات ازدواج تا مهر‌ماه امسال رشد 55‌درصدی را تجربه کرده است. به گزارش ایرنا، بانک مرکزی از رشد ۵۵‌درصدی پرداخت وام ازدواج تا ابتدای مهر امسال خبر داده و اعلام کرد: «از ابتدای سال جاری تاکنون ۴۸۵‌هزار‌و ۵۱۵ فقره تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج به مبلغ ۶۶۸‌هزار‌و ۲۴۴ میلیارد ریال به زوج‌ها پرداخت شده که این امر بیانگر رشد ۵۵‌درصدی در اعطای این تسهیلات نسبت به مدت مشابه سال قبل است».

مرکز پژوهش‌های مجلس: 46 درصد متقاضیان وام گرفتند

ادعای رشد اعطای تسهیلات ازدواج در شرایطی است که مرکز پژوهش‌های مجلس روایت متفاوتی از روند پرداخت این نوع وام دارد. بر اساس آخرین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در هشت‌ماهه ابتدای سال 1401 در مجموع یک‌میلیون‌و 155 هزار نفر متقاضی دریافت وام ازدواج بوده‌اند که از این میان تنها 46 درصد متقاضیان موفق به دریافت تسهیلات شده‌اند. مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به اینکه این میزان پرداخت تسهیلات ازدواج نسبت قابل تأملی است، توضیح می‌دهد که با وجود ممنوعیت پرداخت تسهیلات ازدواج به افراد بالای 50 سال (با توجه به احتمال ازدواج صوری) در سال 1401 به 914 فرد بالای 50 سال تسهیلات پرداخت شده که 296 مورد آنها بالای 60 سال داشتند که نیازمند نظارت بیشتر است. در این گزارش قید شده است که بررسی عملکرد تسهیلات تولد فرزند نیز نشان می‌دهد از مجموع یک‌میلیون‌و 283 هزار ثبت‌نام‌کننده تنها 40 درصد خانواده‌ها موفق به دریافت تسهیلات شده‌اند و در مجموع می‌توان گفت عملکرد بانک‌های عامل درخصوص پرداخت تسهیلات یاد‌شده مثبت ارزیابی نمی‌شود. در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به برخی موانع دریافت وام ازدواج و فرزندآوری نیز اشاره شده است که بر این اساس، برخی از محدودیت‌ها مانند داشتن چک برگشتی یا بدهی مالیاتی و موانع خدمات سربازی مانع از پرداخت وام ازدواج و فرزندآوری به برخی خانواده‌ها بوده است.

توقف پرداخت وام‌های خرد

با‌این‌حال، به نظر می‌رسد گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به روایت متقاضیان وام‌های خرد نزدیک‌تر باشد؛ متقاضیانی که می‌گویند نه‌تنها برای گرفتن وام ازدواج با در بسته بانک‌ها مواجه شده‌اند، بلکه برای دریافت سایر انواع وام‌های خرد ماه‌هاست از بانک‌ها جواب منفی می‌شنوند. مشاهدات میدانی برخی رسانه‌ها حاکی از آن است که بانک‌های کشور در پاسخ به تقاضای وام‌های خرد ماه‌هاست‌ به متقاضیان می‌گویند پرداخت وام متوقف شده است. بانک‌ها علاوه بر بهانه‌تراشی‌ها برای نپرداختن وام‌های خرد، اعلام می‌کنند بانک مرکزی به آنها دستور داده است برای انضباط‌بخشی و جلوگیری از خلق پول، همچنین رشد نقدینگی و تورم، در پرداخت وام دست‌به‌عصا باشند. اما آن‌گونه که مشخص است، هنوز ابلاغیه‌ یا دستورالعملی رسمی از سوی بانک مرکزی مبنی بر نپرداختن وام خرد و‌... توسط سیستم بانکی به مردم دیده نمی‌شود. برخی شعب بانکی هم به متقاضیان می‌گویند که منابع لازم در اختیار نداریم و پرداخت گسترده وام‌های خرد نیازمند تأمین منابع است و از آنجایی که بخش عمده منابع بانک برای پرداخت وام صرف بخش تولید می‌شود، بنابراین فعلا منابع چندانی برای پرداخت وام‌های خرد در سیستم بانکی وجود ندارد. هرچند دبیر شورای هماهنگی بانک‌های دولتی در گفت‌وگو با ایسنا این موضوع را رد کرده و گفته است بانک‌ها بر اساس منابع و مصارف خود وام پرداخت می‌کنند و توقفی در نظام بانکی وجود ندارد. 

علیرضا قیطاسی، دبیر شورای هماهنگی بانک‌های دولتی و نیمه‌دولتی، از افزایش مانده منابع و مانده تسهیلات اعطایی نظام بانکی خبر داد و گفت: مانده منابع نظام بانکی در پایان آبان‌ نسبت به پایان اسفند ۱۴۰۰ بیش از ۱۸درصد رشد داشته است. به همین نسبت، مانده تسهیلات اعطایی بانک‌ها نیز در پایان آبان نسبت به اسفند سال گذشته رشد بیش از ۱۸درصدی داشت. به گفته قیطاسی، این آمار‌ها بیانگر آن است که بانک‌ها منابعی را که جذب می‌کنند، در راستای پرداخت تسهیلات به مردم پرداخت می‌کنند، اما اگر بانکی، تقاضای وام مشتری را رد می‌کند، حتما به‌ دلیل رعایت منابع و مصارف بوده و این‌طور نیست که بانکی اعطای تسهیلات خود را به بهانه‌های مختلف متوقف کرده باشد. او با اشاره به اینکه سقف نرخ سود سپرده بانکی به بانک‌ها ابلاغ شده است، اظهار کرد: نرخ سود سپرده یک‌ساله به‌صورت ماه‌شمار 5/20 درصد تعیین‌ شده که پرداخت بیش از این رقم تخلف است. دبیر شورای هماهنگی بانک‌های دولتی و نیمه‌دولتی ادامه داد: بانک‌ها در نرخ سود تسهیلات تغییری ایجاد نکرده‌اند و نرخ‌ها همچنان با روال قبلی اعمال می‌شود.