در کشور ما وسایل بازی از نظر حجم تقاضا در سطح بالایی قرار دارد و ظرفیت پیشرفت تولیدات این حوزه نیز زیاد است؛ اما تاکنون هیچ ارگانی ساخت وسایل بازی را به ‌عنوان یک صنعت مجزا در ایران تأیید نکرده است. در حالت کلی، هزینه و فرایند تهیه لوازم بازی برای ایجاد شغل بسیار مطلوب است و می‌تواند به‌ عنوان یک جنبه اقتصادی مهم در کشور مورد توجه قرار بگیرد. تولید اسباب ‌بازی همیشه صنعتی و کارگاهی نیست و افراد زیادی به ‌صورت غیرمستقیم در این حوزه کار می‌کنند. آقای مهدی شکر افشان یکی از فعالان صنعت ساخت وسایل بازی برای کودکان است و به‌ صورت تخصصی در این حوزه فعالیت می‌کند.

چالش­های تولید اسباب بازی ایرانی

در حال حاضر بیشترین سهم بازار کشور ما به محصولات وارداتی اختصاص پیدا کرده است. نداشتن برنامه و عدم توجه بخش دولتی به این صنعت باعث شده چالش‌ها و موانع زیادی بر سر راه تولید‌کنندگان ایجاد شود. تولید اسباب بازی ایرانی علاوه ­بر اینکه از نظر اقتصادی و اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم اهمیت دارد، دارای نقش اساسی در ترویج و حفظ فرهنگ ایرانی نیز است.

بررسی تهدید‌های موجود در صنعت اسباب بازی

در حال حاضر صنعت اسباب‌بازی در زیرمجموعه صنایع دستی پتروشیمی قرار دارد و کشور ما با توان داخلی خود شرایط ساخت ابزارآلات لازم برای پیشرفت این صنعت را داراست؛ اما وجود برخی موانع باعث شده صنعت تولید اسباب بازی با گذشت زمان پسرفت کند و خیلی از سرمایه‌گذاران، از فعالیت در این حیطه کناره‌گیری کنند.

از موانع موجود بر سر راه این صنعت می‌توان به فعالیت رقبای خارجی در بازار ایران، عدم حمایت از نوآوری‌ها و طرح‌های این صنعت، استهلاک بالای تجهیزات و فناوری‌ها به­دلیل نداشتن توجه کافی، نبود قوانین مناسب برای حمایت از تولیدات داخلی و صادرات، عدم فعالیت شرکت‌های راهبرد در این زمینه، فعالیت تک‌محصولی در بیشتر واحد‌های تولیدی و... است.

وجود این چالش‌ها بر سر راه فعالیت تولید ‌کننده اسباب بازی ایرانی باعث کاهش میزان تولید محصولات جدید شده است که در ادامه مهم‌ترین آن‌ها را بررسی می‌کنیم‌.

فعالیت رقبای خارجی تولید‌کننده اسباب در بازار ایران

در ایران بیشترین میزان واردات اسباب‌بازی از کشور‌های چین، تایلند، آلمان و ایتالیا انجام می‌شود که قیمت نمونه‌های چینی نسبت به سایر محصولات کشور‌های دیگر ارزان‌تر است. تولیدکنندگان چینی مواد اولیه پتروشیمی ایرانی را بدون واسطه دریافت می‌کنند و هزینه کمی برای آن‌ها می‌پردازند.

در مقابل اسباب‌بازی‌های خود را با استفاده از دستگاه‌های مدرن طراحی می‌کنند و بسته‌بندی‌ها را با طرح­های مورد علاقه کودکان اجرا می‌کند. در نتیجه این سبک از تولید اسباب بازی، بیشتر مورد توجه بچه­ها قرار دارند. ضمن آنکه در تولید این محصول انواع استاندارد‌های شرکت‌های اروپایی و آمریکایی رعایت می‌شود.

در حالی‌که همه مواد اولیه در کشور ما به‌ واسطه دلالان به دست تولید‌کننده می‌رسد و قیمت چند برابری پیدا می‌کند. علاوه ­بر این ماشین‌آلات موردنیاز برای تولید به­دلیل نبود سرمایه کافی دچار استهلاک شده‌اند و علی‌رغم توان داخلی برای بهبود این تجهیزات، در چند سال گذشته هیچ تغییر اساسی بر روی آن‌ها رخ نداده است. همچنین به­دلیل بروز شرایط تحریم کشور، قیمت لوازم بازی ایرانی بسیار بالا است و باتوجه‌به شرایط اقتصادی خانواده‌ها توان زیادی برای خرید ندارند.

عدم حمایت دولت از نوآوری‌های تولید اسباب بازی

اسباب ‌بازی ایرانی به‌ عنوان یک صنعت فرهنگی نیز است که توجه چندانی به آن نمی‌شود. در حال حاضر دولت می‌تواند از نوآوری‌های صنعت تولید اسباب ‌بازی پشتیبانی کند و سرمایه لازم برای استفاده از هوش مصنوعی و تجهیزات نوین در تولیدات لوازم بازی داخلی را فراهم کند‌.

علاوه­ بر این دولت می‌تواند از توان داخلی کشور برای افزایش زمینه‌های فعالیت در این صنعت استفاده کند و شرایط را برای صادرات اسباب‌بازی به کشور‌های منطقه فراهم کند. اما ایران در حال حاضر بیشترین میزان واردات اسباب‌بازی را دارد و دیگر سرمایه‌گذاران بخش خصوصی نیز حاضر به فعالیت در این عرصه نیستند؛ چرا که سرمایه­گذاری در این بخش بازدهی و سود خاصی ندارد.

تأثیر فعالیت تک محصولی واحد‌های تولیدی در کاهش صنعت تولید اسباب بازی

در کشور ما، واحد‌های تولیدی بسیاری هستند که فقط بخشی از ظرفیت خود را برای تولید استفاده می‌کنند و فعالیت آن‌ها فقط در یک محصول خاص است؛ اما این واحد‌ها می‌توانند ظرفیت خالی خود را در اختیار فعالان صنعت اسباب‌بازی قرار دهند تا شرایط برای افزایش تولید در این حوزه بهبود پیدا کند و از این طریق بنیه تولید ‌کننده اسباب بازی نیز تقویت شود.

وجود این شرایط می‌تواند سرمایه در گردش خریدوفروش لوازم بازی را افزایش دهد و سرمایه‌گذاران زیادی را به این عرصه وارد کند. در این شرایط نه ­تنها بازار داخلی کشور نیازی به واردات نخواهد داشت؛ بلکه امکان صادرات لوازم بازی نیز برای واحد‌های تولیدی فراهم می‌شود.

همچنین می­توان از طریق اشتغال­زایی غیرمستقیم تولید اسباب بازی را به بخش خانگی سپرد و افراد بیشتری را وارد بازار کار کرد.

نبود قوانین مناسب در حوزه واردات و صادرات

از چالش‌های دیگر موجود بر سر راه تولید‌ کننده اسباب بازی نبود قوانین واردات و صادرات است. بی‌دقتی دولت در کنترل فعالیت‌های گمرک باعث می‌شود در بسیاری از قسمت‌های بازار داخلی ایران لوازم بازی قاچاق به چشم بخورد.

 واردات بی‌رویه این محصول باعث کاهش ارزش تولیدات داخلی نیز می‌شود. همچنین امروزه شرایط واردات لوازم بازی نسبت به شرایط صادرات بسیار آسان‌تر است و در نتیجه تولید‌کننده رغبتی برای ادامه فعالیت در این حوزه ندارد.

پیشنهاد‌هایی در حوزه افزایش تولیدات

بدیهی است که ادامه روند فعلی باعث می‌شود تولید اسباب بازی به ­صورت کامل کنار گذاشته شود و شاغلان مستقیم و غیرمستقیم آن توانایی ادامه فعالیت در این حوزه را نداشته باشند. علاوه­ بر این اسباب‌بازی تأثیر مستقیمی در آموزش‌های کودکان ایرانی دارد و واردات بی‌رویه این محصول می‌تواند سبب تهاجم فرهنگی در نسل جدید شود. آقای مهدی شکر افشان از فعالان بازار اسباب‌بازی ایرانی نظرات موثری برای گذر از این معضل اساسی در جامعه تولیدکنندگان دارد که در ادامه اشاره ای کوتاه به این موارد را داریم :

"معضل اصلی تولید‌کنندگان اسباب‌بازی ، قاچاق است.ضمن اینکه بنده علی‌رغم نظر بسیاری از همکاران موافق واردات اسباب‌بازی هستم ، زیرا کودکان ایرانی‌مستحق بهترین کیفیت هستند؛ اما به چه قیمتی؟  به قیمت تحلیل رفتن هویت فرهنگی مان و جایگزین شدن فرهنگ بیگانه.آیا وقت آن نرسیده است که خودمان دست به کار شویم؟

آیا وقت آن نرسیده است که دولت فکری به‌حال این صنعت بردارد؟ مگر برای کشوری که چنین صنعت موشکی پیشرفته‌ای دارد، یک دست قالب ماشین اسباب‌بازی یا عروسک چقدر دشوار است که از  پس آن برنمی‌آییم؟ به عقیده بنده اسباب بازی برای کودک از نان شب واجب‌تر است. در هر صورت کودک اسباب بازی خواهد داشت چه ما تولید بکنیم چه نکنیم؛ حال انتخاب با خودمان است ، کودک‌مان اسباب بازی تولید خودمان که متناسب با فرهنگ‌مان هست را استفاده بکند ، یا از اسباب‌بازی های بیگانه استفاده کند. آیا برای دولت چقدر هزینه دارد که بیاید و به تولید کنندگان اسباب بازی تضمین فروش به شرط کیفیت دهد.( بنده تقاضا دارم از دولت روی این مسئله تأمل کند) مسئولین آنقدر درگیر مسائل و صنعت های بزرگ و پیچیده هستند که کودکانمان را به کل  فراموش کرده اند. با این سرمایه‌گذاری در ساخت قالب و قیمت های دستگاه تزریق پلاستیک ، تولید کنندگان اسباب بازی در هر صنعت دیگر وارد شوند ؛ درآمد چند برابری خواهند داشت. تداوم فعالیت تولید کننده‌گان اسباب‌بازی در شرایط فعلی، تنها یک دلیل دارد؛ آن هم عشق است؛

عشق به کودکان، عشق به تولید، عشق به ایران. "

نتیجه‌گیری

تولید اسباب ‌بازی ایرانی علاوه­ بر نقش مهمی که در افزایش صادرات کشور و رفع نیاز داخلی دارد، تأثیر بسیار مهمی در حفظ فرهنگ ایرانی و ممانعت از تهاجم فرهنگی نیز دارد. اما در کشور ما تولید محصولات بازی نه‌ تنها به‌ عنوان صنعت مجزا نیست؛ بلکه مورد توجه جدی دولت نیز قرار نگرفته است. سرمایه‌گذاری در این بخش و استفاده از تجربه فعالان صنعت اسباب بازی مثل آقای مهدی شکر افشان و همکاران ایشان می‌تواند باعث افزایش اشتغال، تولید و صادرات لوازم بازی شود‌.