برندگان جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۵ را بیشتر بشناسید/ بی‌آبی چشم‌انتظار نوبلیست‌های شیمی

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

آکادمی سلطنتی علوم سوئد امروز چهارشنبه ۱۶ مهر برندگان جایزه نوبل شیمی 2025 را اعلام کرد. طبق اعلام این آکادمی، جایزه نوبل شیمی امسال به «سوسومو کیتاگاوا» از دانشگاه کیوتوی ژاپن، «ریچارد رابسون» از دانشگاه ملبورن استرالیا و «عمر یاغی» از دانشگاه کالیفرنیا در آمریکا اهدا شد.

در اعلامیه آکادمی نوبل آمده است که این افراد به دلیل پژوهش‌های پیشگامانه‌شان در زمینه «توسعه ساختارهای آلی-فلزی» برنده این جایزه شدند. برندگان امسال نوبل شیمی مولکول‌هایی طراحی کرده و ساختند که فضاهای خالی برای قرار گیری مواد دیگر داشت. آنها ساختارهای مولکولی با فضاهای بزرگ ایجاد کرده‌اند که گازها و مواد شیمیایی دیگر می‌توانند در آنها جریان یابند. از این ساختارها  (که ساختارها یا چارچوب‌های آلی-فلزی نام دارند)، می‌توان برای برداشت یا استحصال آب از هوای بیابان، جذب کربن دی‌اکسید، ذخیره گازهای سمی یا کاتالیز واکنش‌های شیمیایی استفاده کرد.

آینده این پژوهش

در ساختارهایی که آنها ابداع کردند، یون‌های فلزی به عنوان سنگ بنایی عمل می‌کنند که توسط مولکول‌های بزرگ آلی (مولکول‌های دارای کربن) به هم متصل شده‌اند. یون‌ها و مولکول‌های فلزی با هم سازماندهی می‌شوند تا کریستال‌هایی را تشکیل دهند که حاوی حفره‌های بزرگی هستند. این مواد متخلخل (دارای حفره) ساختار‌های آلی فلزی-آلی نامیده می‌شوند. با تغییر واحد‌های سازنده مورد استفاده در ترکیب‌های آلی-فلزی، شیمیدانان می‌توانند مولکول‌هایی را برای جذب و ذخیره مواد خاص طراحی کنند. ترکیب‌های آلی-فلزی همچنین می‌توانند واکنش‌های شیمیایی خاصی را انجام دهند یا الکتریسیته را هدایت کنند.

آشنایی با برندگان نوبل شیمی ۲۰۲۵

سوسومو کیتاگاوا: متولد ۱۹۳۷ در کیوتو ژاپن، دریافت دانشنامه دکتری در سال ۱۹۷۹ از دانشگاه کیوتوی ژاپن، استاد دانشگاه کیوتوی ژاپن

ریچار رابسون: متولد ۱۹۳۷ گلاسبرن انگلستان، دریافت دانشنامه دکتری از دانشگاه آکسفورد انگلستان در سال ۱۹۹۰، استاد دانشگاه ملبورن استرالیا.

عمر یاغی: متولد ۱۹۶۵ در امان اردن، دریافت دانشنامه دکتری از دانشگاه ایلی‌نویز آمریکا در سال ۱۹۹۰، استاد دانشگاه کالیفرنیای برکلی آمریکا

مبلغ جایزه ۱۱ میلیون دلار است که به نسبت مساوی بین این سه نفر تقسیم می شود. سال گذشته، جایزه نوبل شیمی به صورت مشترک به دیوید بیکر، دمیس هسابیس و جان جامپر برای طراحی پروتئین محاسباتی اعطا شد.

آشنایی با آکادمی سلطنتی علوم سوئد

آکادمی سلطنتی علوم سوئد، که در سال ۱۷۳۹ تأسیس شد، سازمانی مستقل است که هدف کلی آن ارتقای علوم و افزایش گسترش آنها در جامعه است. این آکادمی مسئولیت ویژه‌ای در قبال علوم طبیعی و ریاضیات بر عهده دارد، اما در عین حال، تلاش می‌کند تبادل ایده‌ها بین رشته‌های مختلف را افزایش دهد.

دانستنی‌هایی درباره نوبل شیمی (از سال ۱۹۰۱ تا ۲۰۲۴ میلادی)

• در این مدت جایزه نوبل شیمی ۱۱۶ بار و به ۱۹۵ نفر اهدا شده است.
• فردریک سَنگِر (Frederick Sanger) و بَری شارپلِس (Barry Sharpless) دو بار جایزه نوبل شیمی را دریافت کرده‌اند.
• ۶۳ جایزه شیمی فقط به یک برنده، ۲۵ جایزه شیمی به صورت مشترک به دو برنده و ۲۸ جایزه شیمی به صورت مشترک به سه برنده اهدا شده است.
• ۸ زن موفق به دریافت نوبل شیمی شده‌اند که عبارت‌اند از ماری کوری، ایرن ژولیوکوری (فرزند ماری کوری و پی‌یِر کوری)، دوروتی هاجکین (Dorothy Hodgkin)، عادا یونات (Ada E. Yonath)، فرانسیس آرنولد (Frances H. Arnold)، جنیفر دودنا (Jennifer A. Doudna)، امانوئل شَرپانتیه (Emmanuelle Charpentier) و کارولین برتوزی (Carolyn R. Bertozzi)
• ماری کوری تنها شخصی است که در دو رشته علمی مختلف (فیزیک در سال ۱۹۰۳ میلادی و شیمی در سال ۱۹۱۱ میلادی) نوبل گرفته است.
• جوان‌ترین برنده جایزه نوبل شیمی، فردریک ژولیو ( Frédéric Joliot) بود که در سال ۱۹۳۵میلادی، هنگامی که ۳۵ ساله بود به همراه همسرش ایرِن ژولیو کوری (Irène Joliot-Curie)، به دلیل کشف و سنتز مصنوعی عناصر رادیواکتیو جدید این جایزه را از آن خود کرد.
• جان بی. گودیناف ( John B. Goodenough)، در سال ۲۰۱۹ میلادی در ۹۷سالگی، عنوان مسن‌ترین برنده جایزه نوبل شیمی را به خود اختصاص داد. وی به همراه دو دانشمند دیگر (استنلی ویتینگهام و آکیرا یوشینو) که هریک در اختراع و توسعه باتری لیتیوم‌یون نقشی داشتند، این جایزه را دریافت کرد.
• فریتس هابر (Fritz Jakob Haber) در سال ۱۹۱۸ میلادی، نوبل را برای سنتز آمونیاک دریافت کرد، اما با توجه به استفاده از گاز کلر در جنگ جهانی اول، از وی به‌عنوان پدر سلاح شیمیایی یاد می‌شود.

آخرین اخبار جامعه را از طریق این لینک پیگیری کنید.