قفل دیپلماسی و کلید تهران

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

در روزهایی که شمارش معکوس برای بازگشت قطعنامه‌های شش‌گانه شورای امنیت، ذیل فعال‌سازی مکانیسم ماشه آغاز شده و نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آستانه برگزاری است، تهران دوباره از آمادگی خود برای گفت‌وگویی عادلانه با آمریکا سخن می‌گوید. این موضع، هم در اظهارات علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و هم در سخنان عباس عراقچی، وزیر امور خارجه بازتاب یافته است. از یک‌سو، تروئیکا برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها و بازگشت تحریم‌ها، همکاری کامل ایران با آژانس، تعیین تکلیف اورانیوم ۶۰ درصد و مذاکرات با واشنگتن را به عنوان شروط خود مطرح می‌کند؛ از سوی دیگر، آغاز گفت‌وگوهای مستقیم تهران- واشنگتن می‌تواند فشارهای سیاسی آژانس و مدیرکل آن (رافائل گروسی) را کاهش دهد.

با این حال، تهران پس از حملات ۱۲ روزه اسرائیل به خاک ایران و نقش حمایتی آمریکا در این حملات، همچنان نسبت به نیت واقعی واشنگتن بی‌اعتماد است و تاکید دارد که تنها در صورت دریافت تضمین درباره عدم حمله نظامی در میانه مذاکرات، حاضر به آغاز گفت‌وگو خواهد بود. عباس عراقچی تاکید کرده ایران هرگز میز مذاکره را ترک نکرده و اگر توافقی شکل بگیرد، آماده ورود به برنامه‌های اعتمادساز جدید است، مشروط به رفع تحریم‌ها و پایان تهدیدات. علی لاریجانی نیز با انتقاد از رویکرد متناقض آمریکا، تاکید دارد که ایران به دنبال «مذاکره عاقلانه» است، نه مذاکراتی که از ابتدا با شروطی چون محدودیت‌های موشکی عملا بی‌نتیجه طراحی می‌شود.

بازگشت به دیپلماسی در سایه تهدیدها

با نزدیک شدن به موعد بازگشت قطعنامه‌های شش‌گانه شورای امنیت، تهران در برابر فشارهای فزاینده غرب و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از آمادگی خود برای آغاز مذاکرات جدید با آمریکا سخن می‌گوید. در این میان، سخنان علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی و عباس عراقچی وزیر امور خارجه نشان می‌دهد که ایران از یک‌سو در پی کاهش فشارهای بین‌المللی و از سوی دیگر به دنبال حفظ موازنه در برابر تهدیدات نظامی و سیاسی است.

عباس عراقچی در تازه‌ترین موضع‌گیری خود تاکید کرده است که ایران هرگز میز مذاکره را ترک نکرده و اگر توافقی شکل بگیرد، آماده ورود به برنامه‌های اعتمادساز جدید خواهد بود، اما شرط اساسی این است که رفع تحریم‌ها و پایان تهدیدات در دستور کار قرار گیرد. او در سخنانش یادآور شده که حتی دبیرکل سازمان ملل نیز در دیدار با رئیس‌جمهور ایران اذعان کرده تهران به دنبال سلاح هسته‌ای نیست و همواره راه‌حل دیپلماتیک را ترجیح داده است. این پیام آشکارا متوجه اروپا و واشنگتن است که مذاکرات را با پیش‌شرط‌های تازه و گاه غیرعملیاتی، مانند محدودیت‌های موشکی، از مسیر اصلی خارج می‌کنند.

نگاه تهران به نقش اروپا و آژانس

در شرایطی که سه کشور اروپایی با اعلام شمارش معکوس، در تلاش‌اند تهران را برای آغاز گفت‌وگوهای تازه مدنظر خود تحت فشار بگذارند، ایران نیز با درک حساسیت شرایط، توپ را به زمین غرب انداخته است. اروپا پیش‌تر تعیین تکلیف اورانیوم ۶۰ درصدی و همکاری کامل با آژانس را به‌عنوان پیش‌شرط مذاکرات جدید مطرح کرده بود، اما همزمان رفتار سیاسی مدیرکل آژانس و فشارهای سیاسی این نهاد بر تهران، فضای بی‌اعتمادی را تشدید کرده است.

تهران معتقد است که آغاز مذاکرات مستقیم با آمریکا می‌تواند از بار این فشارها بکاهد و حتی مانع از بازگشت قطعنامه‌ها شود، مشروط به آنکه واشنگتن با تضمین‌های روشن و بدون تهدید وارد گفت‌وگو شود. تجربه حملات ۱۲ روزه اسرائیل به خاک ایران و نقش مخرب آمریکا در این حملات، در کنار حمله به برخی تاسیسات هسته‌ای، تهران را به این جمع‌بندی رسانده که بدون تضمین امنیتی، آغاز هر گونه مذاکره صرفا می‌تواند فرصتی برای فشارهای بیشتر غرب باشد. با این حال، عراقچی تاکید کرده ایران همواره آمادگی مذاکره و حتی جنگ را داشته، اما ترجیح می‌دهد مسیر دیپلماسی در فضایی متوازن و عادلانه طی شود.

لاریجانی: مذاکره عاقلانه، نه نمایشی

علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در اظهاراتی مشابه، اما با لحنی انتقادی‌تر، تاکید کرده است که «راه مذاکره با آمریکا بسته نیست»، اما مشکل اصلی این است که واشنگتن تنها از مذاکره سخن می‌گوید و هیچ‌گاه پای میز مذاکره حاضر نمی‌شود. او با اشاره به طرح موضوعاتی چون محدودیت‌های موشکی در مذاکرات گذشته، گفته است که آمریکایی‌ها با این پیش‌شرط‌ها عملا مدلی از مذاکره را طراحی می‌کنند که از ابتدا محکوم به شکست است.

دبیر جدید شعام با تاکید بر ضرورت «مذاکره عاقلانه» یادآور شده است که تهران در سال‌های گذشته بارها حسن نیت خود را در مذاکرات مختلف از برجام گرفته تا گفت‌وگوهای منطقه‌ای نشان داده است، اما طرف مقابل با بی‌عملی یا طرح خواسته‌های غیرواقعی، مسیر دیپلماسی را مسدود کرده است. این مواضع در شرایطی بیان می‌شود که اروپا و آمریکا با نزدیک شدن به نشست فصلی شورای حکام، به‌دنبال افزایش فشار بر ایران هستند تا شاید تهران را وادار به پذیرش شروط تازه کنند.

با این حال، به نظر می‌رسد تهران با موضعی دوگانه اما حساب‌شده، از یک‌سو بر آمادگی خود برای مذاکره تاکید می‌کند تا مانع از اجماع جهانی علیه خود شود و از سوی دیگر با طرح پیش‌شرط‌هایی چون رفع تحریم‌ها و تضمین امنیتی، تلاش دارد ابتکار عمل سیاسی را در دست بگیرد. این رویکرد می‌تواند در روزهای آینده تعیین‌کننده مسیر تنش‌زدایی یا تشدید بحران در روابط ایران با غرب و آمریکا باشد.

آخرین اخبار سیاست را از طریق این لینک پیگیری کنید.