فشار اقتصادی ترامپ و نزدیکی دو رقیب دیرینه

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

سفر وانگ‌یی وزیر خارجه چین به دهلی و دیدار او با نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، در ظاهر اقدامی برای حل‌وفصل اختلافات مرزی دیرینه در لداخ بود؛ اما در لایه‌های عمیق‌تر، این تحرک دیپلماتیک بازتاب شرایط جدیدی است که ایالات متحده و به‌ویژه دولت دونالد ترامپ به منطقه تحمیل کرده است. واشنگتن طی هفته های اخیر با اعمال تعرفه‌های بی‌سابقه علیه کالاهای چینی و سپس تحریم‌های تجاری و انرژی علیه هند به دلیل خرید نفت از روسیه، فشار مضاعفی بر دو اقتصاد آسیایی وارد کرده است.

سیاست «فشار حداکثری» ترامپ عملاً پکن و دهلی را به یک جمع‌بندی مشترک رسانده است که ادامه وابستگی به اقتصاد آمریکا هزینه‌های سنگینی به همراه دارد و لازم است گزینه‌های جایگزین در همکاری‌های منطقه‌ای جست‌وجو شود. وانگ‌یی در دهلی نیز صراحتاً گفت: «هر دو کشور هند و چین از یکجانبه‌گرایی و زورگویی اقتصادی آسیب دیده‌اند.» همین گزاره نشان می‌دهد که تهدید مشترک، بستری برای نزدیکی دو قدرت رقیب فراهم کرده است.

اختلافات مرزی؛ معضل تاریخی در سایه تحولات جدید

البته واقعیت این است که روابط چین و هند همچنان تحت‌الشعاع اختلافات مرزی قرار دارد. لداخ و آروناچال پرادش از دهه ۱۹۶۰ به کانون اصلی این مناقشات بدل شده‌اند و جنگ ۱۹۶۲ هنوز در حافظه تاریخی هر دو ملت زنده است. درگیری خونین سال ۲۰۲۰ که به کشته شدن دست‌کم ۲۰ سرباز هندی و چند نظامی چینی منجر شد، تازه‌ترین یادآوری از عمق بی‌اعتمادی‌ها بود. توسعه زیرساخت‌های مرزی، استقرار نیروها و فقدان مرزبندی روشن، همچنان زمینه‌ساز برخوردهای ناگهانی است.

اما شرایط ژئوپلیتیک جدید، از فشارهای تجاری آمریکا گرفته تا نیازهای اقتصادی داخلی دو کشور موجب شده اختلافات دیرینه به حاشیه رانده شود. هر دو دولت دریافته‌اند که هزینه ادامه رویارویی در مرزها بیش از منافع احتمالی آن است. همین امر باعث شده در گفت‌وگوهای اخیر، طرفین بیشتر بر «مدیریت اختلاف‌ها» و کاهش تنش تأکید کنند تا بر حل فوری مناقشه.

 همگرایی تاکتیکی و پیامدهای منطقه‌ای

تحلیلگران معتقدند که نزدیکی اخیر دهلی و پکن بیشتر ماهیت «تاکتیکی» دارد تا «راهبردی». هر دو کشور به خوبی می‌دانند که رقابت بر سر نفوذ در جنوب آسیا، از نپال و سریلانکا گرفته تا بنگلادش همچنان ادامه خواهد داشت. افزون بر این، چین به دلیل روابط راهبردی خود با پاکستان ناچار است توازن حساس میان اسلام‌آباد و دهلی را حفظ کند؛ موضوعی که همچنان یکی از موانع اعتماد متقابل است. سخنان اخیر سخنگوی وزارت خارجه چین مبنی بر اینکه «هند و پاکستان هر دو همسایگان مهم چین هستند» دقیقاً بازتاب همین سیاست متوازن است.

با این حال، فشار اقتصادی آمریکا و بی‌اعتمادی فزاینده به واشنگتن، موجب شده هند و چین به‌طور موقت بر رقابت‌های دیرینه سرپوش بگذارند و به سمت همکاری در حوزه‌های اقتصادی، انرژی و چارچوب‌های چندجانبه مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای حرکت کنند. این همگرایی، حتی اگر موقت باشد، پیامدهای مهمی برای ژئوپلیتیک جنوب آسیا دارد: از کاهش احتمال درگیری مرزی گرفته تا افزایش نقش دو کشور در شکل‌دهی به نظم چندقطبی جهانی. به این ترتیب می‌توان گفت که سیاست‌های سختگیرانه ترامپ، ناخواسته عامل اصلی در شکل‌گیری این نزدیکی تاکتیکی میان دو رقیب آسیایی بوده است.