بازآرایی بازار کار

سیاست‌های دولت در زمینه اشتغال این‌گونه بوده است که با دادن تسهیلات، یارانه و وام، بنگاه را تشویق به اشتغال بیشتر کرده یا کمک کند افراد با قرض‌گرفتن از دولت در قالب وام، شرکت و بنگاه تأسیس کنند. تصور این بوده است که افراد اطلاعات مناسبی درباره بازار کار دارند و فقط نیازمند کمک مالی هستند و اگر تسهیلاتی به آنها داده شود، اقدام به راه‌اندازی یا گسترش کسب‌و‌کار و استخدام نیروی جدید می‌کنند. اما تجربه نشان داده که اغلب این نوع نگاه با شکست مواجه شده است. اما این سؤال همیشه مطرح بوده است که سیاست و مداخله دولت برای افزایش میزان اشتغال چگونه باید باشد؟ مشخص است که دولت نمی‌تواند اشتغال ایجاد کند و ایجاد شغل کار دولت نیست. هرچند برای سازمان‌های دولتی نیاز به نیروی کار وجود دارد و هر سال دولت برای این منظور افرادی را استخدام می‌کند، ولی این استخدام چندان زیاد نیست. اما بازیگری دولت در اشتغال می‌تواند مؤثر و کارآمد باشد.

دولت اگر بتواند در تعامل و ارتباط مناسب با بنگاه‌ (بخش خصوصی)، جامعه مدنی (انجمن‌ها، اتحادیه‌ها، اصناف، تشکل‌های کارفرمایی و کارگری، سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه‌ها) و سایر بازیگران اطلاعات مناسبی از فرصت‌ها، پتانسیل‌ها، منابع و امکانات ارائه کند، می‌تواند در باز‌آرایی بازار کار به همه ذی‌نفعان یاری رساند و میزان اشتغال را افزایش دهد. میزان بیکاری بالا و فزاینده جوانان و به‌ویژه جوانان تحصیل‌کرده در کشور و برخی استان‌ها شرایطی به وجود آورده که بازآرایی بازار اشتغال ضرورتی انکار‌ناپذیر است و هیچ‌گونه تعللی در این زمینه توجیه‌پذیر نیست و نیاز است هرچه سریع‌تر دولت و ارگان‌های آن، باز‌آرایی بازار اشتغال را در دستور کار قرار دهند. در سال‌های اخیر در حوزه سیاست‌ها و برنامه‌های اشتغال مفاهیمی مانند سیاست فعال بازار کار، مداخلات سیاستی، رشد فراگیر و... شکل گرفته که بر این مبنا استوار است که ثبات اقتصاد کلان، اصلاح محیط کسب‌و‌کار و اصلاح نظام مالیاتی برای ایجاد اشتغال ضروری است. اما به نظر می‌رسد اینها کافی نیست و لازم است دولت با بازآرایی بازار اشتغال و شراکت همه بازیگران این عرصه، وضعیت اشتغال را سامان دهد. طرح اشتغال فراگیر، لایحه اشتغال روستایی و برنامه ویژه اشتغال که در سال‌های اخیر طراحی شده‌اند، بدون بازآرایی بازار اشتغال راه به جایی نمی‌برند. به ‌عبارتی، در نبود یک نظام اطلاعاتی کاربردی از ظرفیت‌ها، منابع و فرصت‌های متناسب با زیست‌بوم هر استان، چنین برنامه‌هایی اثر چندانی بر اشتغال ندارند.

ایران جغرافیای متنوع و متکثری دارد و دارای ظرفیت‌ها، منابع، امکانات و پتانسیل‌های متعددی است. استان‌ها و مناطق جغرافیایی از این نظر با هم متفاوت‌ هستند. در هر استان ظرفیت‌ها، منابع و فرصت‌هایی وجود دارد که با ظرفیت‌ها، فرصت‌ها و منابع استان‌های دیگر تا حدی متفاوت است و همین تفاوت منابع و فرصت‌هاست که باعث می‌شود بازیگران و کنشگران با داشتن اطلاعات مناسب درخصوص آنها در زمینه اشتغال موفق عمل کنند. دولت به‌عنوان یک بازیگر مهم می‌تواند با مشارکت سایر بازیگران، با ارائه و تجمیع اطلاعات مناسب و کاربردی از فرصت‌ها و منابع هر زیست‌بوم و آینده‌نگری، برای افزایش اشتغال مؤثر عمل کند. فرض بگیرید جوانی در یکی از استان‌های کشور می‌خواهد وارد بازار کار شود؛ نخست باید بداند با توجه به فرصت‌ها و ظرفیت‌های بازار کار استان به چه مهارت‌هایی نیاز دارد؟ چه فرصتی برای ایجاد کسب‌وکار جدید دارد؟ چه نهادهایی منابع و مهارت‌های مرتبط با آن‌ را ارائه می‌کنند؟

از طرفی بنگاه‌ها مایل هستند بدانند در هر استان چه منابع، امکانات و ظرفیت‌هایی برای توسعه کسب‌و‌کار وجود دارد و چگونه می‌تواند با سایر بنگاه‌ها زنجیره ارزش تشکیل دهد یا نیروی کار مهارت‌دیده را چگونه پیدا کند. بنگاه‌ها همچنین علاقه‌مندند مهارت‌های مورد نیاز نیروی کار در کسب‌و‌کار خود را به اطلاع عموم برسانند. دولت می‌تواند اطلاعات لازم را در همه زمینه‌ها با شراکت بازیگران عرصه اشتغال دریافت و تجمیع کند و به‌عنوان یک بسته اطلاعات سیاستی و کاربردی به همه ذی‌نفعان ارائه کند. به این ترتیب دولت می‌تواند امیدوار باشد با ارائه چنین اطلاعاتی که با مشارکت بازیگران و کنشگران عرصه اشتغال تهیه شده است، بازار اشتغال را شفاف‌تر کند و به همه بازیگران این فرصت را بدهد که با اطلاع مناسب و کاربردی از فرصت‌ها، امکانات و منابع دست به اقدام بزنند. در واقع با این کار دولت امکان انتخاب بهینه را برای بازیگران فراهم می‌کند. در اینجا دولت دانای کل که دارای همه اطلاعات باشد، نیست، بلکه به‌عنوان تسهیل‌کننده، اطلاعات را دریافت، دسته‌بندی و تجمیع‌ می‌کند. به این ترتیب حضور دولت به‌عنوان جانشین بازار نیست، بلکه نقش مکمل بازار و تصحیح‌کننده ناکافی‌بودن آن‌ را بر عهده دارد.

آخرین مقالات منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.