تأثیر آلودگی هوا بر راه هوایی بیماران و اهمیت آن در بیهوشی
با آغاز فصل سرما و افزایش آلودگی هوا، دستگاه تنفسی انسان با چالشهای بیشتری روبهرو میشود؛ چالشهایی که میتوانند در روند بیهوشی و جراحی نقش مهمی داشته باشند. ذرات معلق، گازهای آلاینده و ویروسهای فصلی نهتنها باعث تحریک راههای هوایی میشوند، بلکه میتوانند میزان ترشحات ریه، واکنشهای التهابی و احتمال عوارض تنفسی حین و پس از بیهوشی را افزایش دهند.
حمیده عسکری
با آغاز فصل سرما و افزایش آلودگی هوا، دستگاه تنفسی انسان با چالشهای بیشتری روبهرو میشود؛ چالشهایی که میتوانند در روند بیهوشی و جراحی نقش مهمی داشته باشند. ذرات معلق، گازهای آلاینده و ویروسهای فصلی نهتنها باعث تحریک راههای هوایی میشوند، بلکه میتوانند میزان ترشحات ریه، واکنشهای التهابی و احتمال عوارض تنفسی حین و پس از بیهوشی را افزایش دهند.
آلودگی هوا چه اثری بر راه هوایی دارد؟
براساس مطالعات کلینیکی، آلایندههای شایع مانند PM2.5، ازون، نیتروژن دیاکسید و ترکیبات آروماتیک میتوانند موارد زیر را ایجاد یا تشدید کنند:
التهاب و حساسیت راه هوایی که موجب سرفه، خسخس و تنگی نفس میشود.
افزایش ترشحات مخاطی و کاهش کارایی مژکهای تنفسی در پاکسازی ریه.
افزایش احتمال اسپاسم راه هوایی بهویژه در بیماران آسمی یا دارای سابقه آلرژی.
کاهش ظرفیت حیاتی ریه و سختترشدن تهویه حین جراحی.
افزایش خطر عفونتهای تنفسی مانند برونشیت و تشدید عفونتهای ویروسی فصل سرما.
این تغییرات باعث میشود بیمارانی که قرار است بیهوشی عمومی دریافت کنند، نیاز به ارزیابی دقیقتر و گاهی تنظیم مجدد برنامه بیهوشی داشته باشند.
چرا این موضوع برای بیهوشی اهمیت دارد؟
بیهوشی عمومی معمولا باعث کاهش رفلکسهای محافظتی راه هوایی و سرکوب تنفس میشود. اگر ریه به دلیل آلودگی هوا در وضعیت مناسب نباشد، احتمال بروز عوارض زیر افزایش پیدا میکند:
مشکل در لولهگذاری و تهویه مؤثر
انسداد مخاطی و کاهش تبادل گاز در ریه
افت اکسیژن خون حین و پس از جراحی
سرفههای شدید و تحریک راه هوایی بعد از بیهوشی
افزایش احتمال عوارض پس از عمل مانند آتلکتازی (جمعشدن ریه) یا عفونت تنفسی.
بههمیندلیل، تیم بیهوشی در فصل آلودگی معمولا حساسیت بیشتری درباره وضعیت تنفسی بیمار نشان میدهد.
چه افرادی بیشتر در خطرند؟
بیماران آسم، COPD یا آلرژیهای تنفسی
سالمندان و افراد با سابقه سیگار
افرادی که علائم مکرر مانند سرفه، گلودرد یا خسخس دارند
کودکان که راه هوایی کوچکتری دارند
بیماران با سابقه جراحی یا بیماریهای قلبی-ریوی
پیشنهادهای پیشگیرانه قبل از جراحی
برای کاهش عوارض تنفسی و آمادهسازی بهتر برای بیهوشی، توصیه میشود:
۱. در روزهای آلوده از حضور طولانی در فضای باز خودداری شود.
۲. ورزش یا فعالیت سنگین در زمان آلایندگی شدید ممنوع است.
۳. مصرف مایعات گرم و افزایش رطوبت محیط به کاهش غلظت ترشحات کمک میکند.
۴. بیماران آسمی یا حساس باید اسپری و داروهای تنفسی خود را منظم استفاده کنند و در صورت لزوم به پزشک بیهوشی اطلاع دهند.
۵. اگر فرد دچار سرفه شدید، تب یا علائم تنفسی جدید شد، لازم است قبل از جراحی بررسی شود.
۶. ترک سیگار حداقل چهار تا هشت هفته قبل از عمل میتواند به طور معناداری عملکرد ریه را بهتر کند.
۷. در صورت امکان، تست عملکرد ریه (Spirometry) برای بیماران پرخطر انجام میشود.
جمعبندی
آلودگی هوا تنها یک مشکل زیستمحیطی نیست؛ بلکه یک چالش جدی سلامتی است که بر کیفیت بیهوشی و ایمنی جراحی تأثیر مستقیم دارد. آگاهی بیماران و همکاری با تیم بیهوشی میتواند خطرات تنفسی را کاهش دهد و مسیر درمانی ایمنتر و کمعارضهتری ایجاد کند.
با رعایت توصیههای ساده و توجه به وضعیت راه هوایی در روزهای آلوده، میتوان از بسیاری از عوارض تنفسی پیشگیری کرد و با خیال آسودهتری وارد اتاق عمل شد.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
