توقف توسعه اجتماعی شهرها و پیامدهای ناگوار آن
یکی از پنجره‌هایی که می‌توان با گشودن آن شرایط، روابط و مناسبات اجتماعی حاکم بر شهرها و به تبع آن کشور را مشاهده و ارزیابی کرد، ترافیک آن است.
یکی از پنجره‌هایی که می‌توان با گشودن آن شرایط، روابط و مناسبات اجتماعی حاکم بر شهرها و به تبع آن کشور را مشاهده و ارزیابی کرد، ترافیک آن است. نحوه رفت‌و‌آمد و رانندگی خودروها، موتورسیکلت‌ها، عابران پیاده، تجهیزات راهنمایی و رانندگی و رفتار مأموران کنترل و هدایت ترافیک، بسترها، گذرگاه‌ها و معابر تردد عمومی و رعایت قوانین و مقررات و میزان کارایی آنها به‌ویژه در کلان‌شهرها، نشانه‌ها و علائمی است که تصویری واقعی از زندگی و رفتار اجتماعی مردم یک شهر و کشور را به نمایش می‌گذارد و خود نمادی از عملکرد مدیریت و حکمرانی شهرها و چگونگی اداره آنهاست. آنچه این روزها در تهران و برخی از کلان‌شهرها به روشنی قابل رؤیت است، به‌هم‌ریختگی و هرج‌ومرج اجتماعی و بی‌نظمی فراوانی است که زندگی مردم را پرخطر و مختل کرده و هزینه‌ها و خسارت‌های جانی، مالی و معنوی بسیاری به جا گذاشته است.
قانون‌گریزی، تخلف از مقررات و بی‌اعتنایی به مسئولیت‌های فردی و اجتماعی از سوی بعضی از شهروندان و بی‌توجهی مدیران و راهبران شهرها به وظایف ذاتی و اصلی و پرداختن به اقدامات پرهزینه تبلیغی و نمایشی و بی‌ثمر، سیمای اجتماعی کلان‌شهرها به‌خصوص تهران را به کارزاری پُرتنش مبدل کرده است. شهر به‌عنوان یک موجود زنده، با سیستم پیچیده اجتماعی، علاوه بر داشتن یک کالبد فیزیکی و عمرانی، ابعاد گوناگون روحی و روانی متفاوت و بعضا ناشناخته‌ای دارد و
هر روز با مسائل، مشکلات و نیازهای جدید و ناخواسته‌ای روبه‌رو می‌شود. گرچه مدیریت کلان‌شهرهایی همچون تهران از کل نظام مدیریتی و حکمرانی کشور قابل تفکیک نیست، اما نقد و بررسی مدیریت‌های شهری و میزان همکاری متقابل مردم در جایگاه خود واجد اهمیت بایسته است. برای نمونه، گزارش‌های منتشرشده از بیمارستان‌های مرکز و جنوب شهر تهران حکایت از مرگ‌و‌میر و مصدومیت تعداد زیادی از موتورسواران و عابران پیاده دارد که قربانی تخلف از مقررات، عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی و فقدان نظارت مؤثر مأموران و مسئولان هستند. براساس برخی از آمارها، جان‌باختگان شهری برابر با یک‌چهارم کل مرگ‌و‌میر ناشی از تصادفات جاده‌ای و بین‌شهری کشور هستند که هشداردهنده و تأسف‌برانگیز است.
اما آنچه از خسارت‌های غم‌انگیز جانی از‌دست‌رفتگان نگران‌کننده‌تر است، آثار و زیان‌های مادی و معنوی نادیده‌انگاشتن قانون و مقررات‌گریزی و سرپیچی فزاینده از آیین‌نامه‌ها و استانداردهای رانندگی و رفتارهای مغایر با موازین زندگی شهری است. شهرداری‌ها گرچه مسئولیت توسعه عمرانی و ساخت‌وساز زیربنایی را بر عهده دارند، اما مهم‌ترین مسئولیت آنها آماده‌سازی فضای عمومی و با نشاط اجتماعی و فرهنگی شهرها برای زندگی بهتر همراه با آرامش مردم است. تجربه موفق هم‌زمانی توسعه عمرانی و اجتماعی شهرداری تهران در دوران مدیریت آقای کرباسچی از طریق برقراری ارتباط گسترده با مردم و راه‌اندازی روزنامه همشهری و تأسیس و گسترش فروشگاه‌های شهروند و ساخت پارک‌ها و مراکز تفریحی و فرهنگی و هنری، همراه با نوسازی برخی از محله‌های شهر و به‌کارگماری مدیران با‌دانش، مجرب و توسعه‌یافته و بهره‌گیری از مشاوران برجسته ملی و بین‌المللی و انتقال تجارب موفق کلان‌شهرهای دنیا می‌تواند الگویی مناسب برای توسعه اجتماعی با روش‌های نوین و بهره‌گیری از فناوری‌های جدید و برقراری ارتباط شایسته با مردم از طریق فضای مجازی و حضوری و آموزش و مشارکت‌دادن آنها در اداره شهرها و دریافت نقدها، نظرها و پیشنهادهای آنان و به رسمیت شناختن حقوق شهروندی ساکنان شهر باشد. توقف توسعه اجتماعی در سال‌های گذشته در کشور به‌ویژه در کلان‌شهرها که از وظایف مهم نظام حکمرانی و مدیریتی در وزارت کشور و شهرداری‌ها به‌خصوص در کلان‌شهرها‌ست، موجب شده که به جای همکاری مردم و مدیران شهری و حفظ و حراست از سرمایه‌های عمرانی، فرهنگی و اقتصادی شهرها که از سرمایه مردم آفریده شده است، شاهد فرسایش و مستهلک‌شدن کالبد شهرها باشیم.
اداره شهرها امری کاملا تخصصی است که باید به افراد، مدیران و کارشناسان صاحب صلاحیت و آموزش‌دیده سپرده شود. بدیهی است توسعه و تربیت اجتماعی باید در گام نخست از مدارس آغاز و سپس با همیاری خانواده‌ها و تعامل آنها با مدیریت‌های شهری، مراحل تکامل خود را سپری کند و مردم به شهروندانی مسئولیت‌پذیر و مدیران به حکمرانانی متعهد و پایبند به آماده‌سازی محیطی امن و توأم با نظم و انضباط و پاکیزه همراه با موازین بهداشتی، کالبدی زیبا با شاخص‌های قابل قبول فرهنگی و اجتماعی شهرها تبدیل شوند. جبران توقف توسعه باید با حرکتی شتاب‌زده و تأثیرگذار انجام شود. نقش مردم در رسیدن به توسعه اجتماعی از طریق اعتمادآفرینی آنان به حکمرانان و مدیران و برنامه‌ها و سیاست‌های روشن و شفاف مالی و حضور و مشارکت گسترده خودشان امکان‌پذیر خواهد بود.
آخرین مقالات منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
