تشریفات نتیجه‌محور یا پروتکل‌محور
در ریاست‌جمهوری و وزارت خارجه، مسئله تشریفات یکی از ارکان کاری محسوب می‌شود. در دیگر وزارتخانه‌ها هم تشریفات شعبه‌های کوچک‌تری دارند. دیپلماسی سنتی پروتکل‌محور است. در سفرها، ملاقات‌ها، گفت‌وگوهای چندجانبه، مهم این است که پروتکل رعایت شود؛ چه کسی اول وارد شود، چند قدم بردارند، چه کسی استقبال کند.
در ریاست‌جمهوری و وزارت خارجه، مسئله تشریفات یکی از ارکان کاری محسوب می‌شود. در دیگر وزارتخانه‌ها هم تشریفات شعبه‌های کوچک‌تری دارند.
دیپلماسی سنتی پروتکل‌محور است. در سفرها، ملاقات‌ها، گفت‌وگوهای چندجانبه، مهم این است که پروتکل رعایت شود؛ چه کسی اول وارد شود، چند قدم بردارند، چه کسی استقبال کند. اما سیاست‌مدار خوب کسی است که از دیدارها، سفرها و گفت‌وگوها بتواند برای ملت خودش دستاورد داشته باشد.
در اولین سفر آقای خاتمی به نیویورک دیدارهای زیادی با ایشان انجام شد، پشت سر هم. امیر مرحوم کویت ملاقات داشت. از بالای پله‌ها تعداد فراوانی عرب پیش آمدند، جلوی اتاق شلوغ شد. وقتی ایشان رفت، نوبت ملاقات نخست‌وزیر ایتالیا بود. چون زمان فشرده بود، مسئولان تشریفات دنبال نخست‌وزیر می‌گشتند. یک آقای تنها، کتش را روی دوشش انداخته بود، آمد جلو و گفت: آی اَم پرایم‌مینیستر آو ایتالیا. دیپلماسی سنتی، امیر کویت بود و دیپلماسی نتیجه‌گرا، نخست‌وزیر ایتالیا. وقتی زائران ایرانی در منا کشته شده بودند و روی هم ریخته بودند و راه گفت‌وگو با سعودی‌ها نبود، پریدن ظریف به کنار صندلی امیر کویت در وسط جلسه سازمان ملل -که در نتیجه او واسطه شد و با سعودی‌ها صحبت کرد و راه پیگیری باز شد- یک دیپلماسی در خدمت مردم است. دست به شانه گذاشتن پزشکیان در مسیرش بر دوش اردوغان، و حداقل ایجاد صمیمیت در شرایط سخت فعلی با ترکیه، دیپلماسی نتیجه‌محور است. حفاظت از پروتکل‌ها نشانه عزت نیست؛ حفاظت از منافع کلان مردم وظیفه مسئولان است. نکته دیگر که بسیار مهم است، این است که برای مسئولان کشورهای مختلف، به‌ویژه عرب‌ها، عواطف انسانی اهمیت زیادی دارد و تحت تأثیر روابط شخصی قرار می‌گیرند. این نکته در دیپلماسی سنتی جایی ندارد.
در میان رؤسای جمهوری ایران، مرحوم آقای هاشمی‌رفسنجانی بیشتر از بقیه در طرح رفاقت شخصی و خانوادگی با همسایگان موفق بود. پروتکل‌محورها گارد نگیرند. در شرایط فعلی منطقه، اگر پزشکیان زنگ بزند به امرای کشورهای منطقه و بگوید من فردا ناهار پیش شما هستم و با خانواده چندساعته برود و برگردد، یا فرزند رئیس‌جمهور گرفتن دکترای فرزند امیر فلان‌جا را تبریک بگوید، خیلی از رعایت پروتکل‌ها مهم‌تر است. البته سیاست پروتکل‌محور با سیاست دشمنی با دنیا سازگارتر است و سیاست نتیجه‌محور برای همکاری با دنیا. ما هم که از دعوا بدمان نمی‌آید. فرصت‌های تاریخی بسیاری که منافع بزرگی از مردم را ضایع کرده است، زیر سایه همین نوع نگاه از دست رفته. این تشریفات دوگانه علاوه بر رئیس‌جمهور و وزیر خارجه، درباره دیگر وزارتخانه‌ها هم کاربرد دارد. طبعا دیدگاهی می‌گوید ایران کشور بزرگی است، تاریخ دارد، باید همه جلوی این کشور سر خم کنند و ذره‌ای از پروتکل‌ها نباید کوتاه آمد. در ظاهر و باطن حرف درستی است. اما چنان‌که افتد و دانی، ما در شرایطی نیستیم که فقط فخر تاریخی بفروشیم. یکی از قله‌های حل مشکلات مردم ایران با دیپلماسی عمل‌گرا، سفر آقای پزشکیان به سازمان ملل و ملاقات‌های ایشان است. باید ببینیم چقدر نتیجه‌بخش خواهد بود.
آخرین مقالات منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
