دستاوردهای ایران از نشست سازمان همکاری شانگهای

بیست‌وپنجمین نشست سازمان همکاری شانگهای (SCO) در شهر تیان‌جین چین برگزار شد. این سازمان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های منطقه‌ای جهان که بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان و حدود ۲۳ درصد تولید ناخالص داخلی جهانی را پوشش می‌دهد، نقشی محوری در شکل‌دهی به نظم چندقطبی ایفا می‌کند. نشست اخیر بزرگ‌ترین نشست تاریخ SCO بود و با حضور رهبران بیش از ۲۰ کشور، ازجمله چین، روسیه، هند، ایران و پاکستان، به صحنه‌ای برای تقویت همکاری‌های امنیتی، اقتصادی و سیاسی تبدیل شد. حضور پررنگ هندوستان در این نشست‌ که با محوریت «روح شانگهای» یعنی اعتماد متقابل، منافع مشترک، برابری، مشاوره، احترام به تنوع تمدن‌ها و پیگیری توسعه مشترک برگزار شد، دستاوردهای درخور توجهی برای همه اعضا و به‌ویژه ایران به همراه داشت که می‌توان آن را به دو‌ دسته کلی تقسیم کرد: ۱- دستاوردهای امنیتی، اقتصادی، سیاسی و مصوبات نشست و ۲- دستاوردهای حاصل از گفت‌وگوهای دوجانبه در حاشیه نشست.

دستاوردها در حوزه امنیتی

یکی از برجسته‌ترین دستاوردهای ایران در این نشست، تقویت همکاری‌های امنیتی در چارچوب SCO بود. بیانیه تیان‌جین‌ که از سوی رهبران عضو امضا شد، به‌طور صریح حملات نظامی اسرائیل و ایالات متحده علیه ایران را محکوم کرد و بر حقوق مشروع همه کشورها، ازجمله ایران، برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای تأکید کرد. این محکومیت که در پی تنش‌های اخیر هسته‌ای و حملات هوایی به ایران رخ داد، حمایت جمعی اعضای SCO از حاکمیت و تمامیت ارضی ایران را نشان داد. رئیس‌جمهور پزشکیان این بیانیه را «دستاوردی کلیدی در مقابله با یک‌جانبه‌گرایی و توسعه چندجانبه‌گرایی» توصیف کرد. به علاوه در این نشست تصمیم به ایجاد چهار مرکز امنیتی جدید گرفته شد: مرکز جهانی SCO برای مقابله با چالش‌ها و تهدیدهای امنیتی، مرکز امنیت اطلاعات، مرکز مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی و مرکز ضد مواد مخدر. این مراکز که ایران به‌عنوان عضو فعال در آنها مشارکت  خواهد کرد...

... ظرفیت ایران را برای مقابله با تهدیدهای نوظهور مانند تروریسم، قاچاق انسان و قاچاق سلاح افزایش می‌دهد. ایران، که همواره از تهدیدات تروریستی و تحریم‌های غربی رنج برده، از این پلتفرم‌ها برای تبادل اطلاعات و برگزاری مانورهای مشترک ضد تروریستی بهره خواهد برد. به‌عنوان مثال، ساختار ضد تروریستی منطقه‌ای (RATS) SCO، که از سال ۲۰۰۴ فعال است، حالا با عضویت کامل ایران، دسترسی تهران به لیست‌های سیاه تروریستی و اطلاعات امنیتی را تسهیل می‌کند. در سطح دوجانبه، دیدار پزشکیان با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، بر تماس مداوم دو کشور در مسائل جهانی، ازجمله برنامه هسته‌ای ایران، تأکید کرد. پوتین SCO را به‌عنوان وزنه‌ای مقابل ناتو توصیف کرد و حمایت روسیه از ایران در برابر فشارهای غربی را تکرار کرد. این حمایت‌ها، در شرایطی که ایران با تنش‌های هسته‌ای روبه‌رو است، امنیت ملی تهران را تقویت می‌کند و فرصت‌هایی برای همکاری دفاعی، مانند ارتقای رادارها و ایستگاه‌های زمینی BeiDou با کمک چین، فراهم می‌آورد.

 دستاوردها در حوزه اقتصادی: از منظر قتصادی، نشست تیان‌جین نقطه عطفی برای ایران بود. تصمیم به تأسیس بانک توسعه SCO، که هدف آن تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی است، می‌تواند به ایران کمک کند تا از تحریم‌های غربی رهایی یابد. این بانک، با تمرکز بر وام‌های کم‌بهره و سرمایه‌گذاری در انرژی، حمل‌ونقل و فناوری، فرصت‌هایی برای ایران ایجاد می‌کند تا پروژه‌هایی مانند کریدور اقتصادی چین-پاکستان-ایران (CPEC) را گسترش دهد. ایران، با موقعیت ژئوپلیتیکی خود به‌عنوان پلی بین شرق و غرب، می‌تواند از این بانک برای جذب سرمایه‌گذاری‌های چینی استفاده کند. چین، به‌عنوان میزبان، سه پلتفرم همکاری جدید در انرژی، صنایع سبز و اقتصاد دیجیتال، و همچنین سه مرکز نوآوری علمی، آموزش عالی و آموزش فنی-حرفه‌ای معرفی کرد.

ایران، که به دنبال تنوع‌بخشی اقتصاد خود است، از این ابتکارها بهره خواهد برد. برای مثال، شش برنامه اقدام توسعه با کیفیت بالا در زمینه‌های انرژی پایدار، صنایع سبز و همکاری هوش مصنوعی تدوین شد، که ایران را در زنجیره تأمین انرژی SCO قرار می‌دهد. دیدار پزشکیان با شی جین‌پینگ، رهبر چین، بر تقویت روابط دوجانبه تمرکز داشت و اجماع مهمی برای گسترش همکاری در تجارت، سرمایه‌گذاری، انرژی پاک و اتصالات به دست آمد. شی تأکید کرد که چین روابط با ایران را در اولویت دیپلماسی خاورمیانه خود قرار می‌دهد و از حاکمیت ایران حمایت می‌کند. علاوه‌براین ایران از کمک‌های مالی چین، شامل ۲۸۱ میلیون دلار کمک بلاعوض و ۱۰ میلیارد یوان وام در سه سال آینده، منتفع خواهد شد. این کمک‌ها، در کنار پیشنهاد ایجاد ارز واحد SCO برای تسهیل تجارت، وابستگی ایران به دلار را کاهش می‌دهد. استراتژی توسعه 10ساله SCO نیز، که در تیان‌جین تصویب شد، چشم‌اندازهای اقتصادی، امنیتی، علمی و گردشگری برای ایران ایجاد می‌کند.

 دستاوردها در حوزه سیاسی و دیپلماتیک: از منظر سیاسی، حضور ایران در این نشست، جایگاه آن را به‌عنوان بازیگری کلیدی در جهان چندقطبی تقویت کرد. بیانیه تیان‌جین بر مخالفت با یک‌جانبه‌گرایی، هژمونی و حفاظت‌گرایی تأکید و SCO را به‌عنوان نمادی از پیشرفت بشریت معرفی کرد. ایران، که از تحریم‌های غربی رنج می‌برد، از این بیانیه برای محکوم‌کردن «سیاست‌های قدرت‌طلبانه» ایالات متحده و اسرائیل استفاده کرد. حتی متحدان نزدیک آمریکا و اسرائیل در SCO، حملات به ایران را محکوم کردند، که این نشان‌دهنده انسجام سازمان است. پزشکیان نشست را «فرصتی تاریخی برای چندجانبه‌گرایی» نامید و بر نقش ایران در پل‌زدن بین شرق و غرب تأکید کرد. دیدارهای دوجانبه، با شی و پوتین، حمایت از ابتکارهای جهانی چین مانند ابتکار حکمرانی جهانی را به همراه داشت. ایران همچنین از حمایت SCO برای عضویت کامل میانمار و جمهوری آذربایجان بهره برد، که شبکه دیپلماتیک آن را گسترش می‌دهد.

در سطح فرهنگی و آموزشی، برنامه‌های تبادل دانشجویی SCO و جشنواره‌های فرهنگی، فرصت‌هایی برای ایران فراهم می‌کند تا تنوع تمدنی خود را برجسته کند. این دستاوردها، ایران را از انزوا خارج کرده و به آن کمک می‌کند تا در برابر فشارهای غربی ایستادگی کند. نشست تیان‌جین برای ایران بیش از یک رویداد دیپلماتیک بود؛ نمادی از پیروزی استراتژیک در برابر چالش‌های جهانی. دستاوردها در امنیت (محکومیت حملات)، اقتصاد (بانک توسعه و پلتفرم‌های همکاری) و سیاست (حمایت جمعی و روابط دوجانبه) و تهیه نامه به امضای روسیه و‌ چین به سازمان ملل در محکومیت استفاده اروپا از مکانیسم ماشه، خود نشان می‌دهد که ایران با عضویت در SCO، در جهانی پرتلاطم، جایی که یک‌جانبه‌گرایی غربی در حال افول است، از این سازمان برای تقویت حاکمیت، اقتصاد و امنیت خود بهره می‌برد. این نشست، با بیش از ۲۵ سند همکاری امضا شده، ایران را در بطن نظم چندقطبی قرار داد و چشم‌اندازهای روشنی برای خود ایجاد کرد. با ادامه این روند و با توجه به بحران‌های داخلی و خارجی، ایران می‌تواند به شرط هوشمندی در استفاده از فرصت‌ها و پیگیری مجدانه مصوبات و تفاهمات به‌عمل‌آمده نقش خود در آسیا و جهان را تقویت و تثبیت کند.

آخرین مقالات منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.