ریال از کجا آمده است؟

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

علی شمس اردکانی. حسام‌الدین سهرابی

در خبرها به نقل از رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس خواندیم که دولت دوازدهم لایحه اصلاح ماده ۱ قانون پولی و بانکی کشور را به مجلس ارائه کرده بود که با تصویب قانون جدید بانک مرکزی در سال ۱۴۰۲، برخی مواد قانون قبلی از جمله مواد ۱، ۳ و ۴، نسخ شد؛ بنابراین دیگر نمی‌توانستیم قانون پولی و بانکی را داشته باشیم و لازم بود اثرات این تغییرات بر لایحه دولت بررسی شود.

در لایحه دولت و مصوبه قبلی مجلس، حذف چهار صفر از پول ملی تصویب شده بود به این معنا که واحد پولی جدید معادل ۱۰ هزار برابر واحد پولی رایج است. کمیسیون اقتصادی مجلس نیز همین رویه را در لایحه دولت و مصوبه قبلی مجلس تأیید کرد؛ بنابراین با اصلاح کمی واحد پولی حفظ شده و با حذف چهار صفر، «واحد پولی جدید» برابر با ۱۰ هزار ریال فعلی می‌شود. همچنین در لایحه دولت پیشنهاد شده بود عنوان پول از «ریال» به «تومان» و واحد خُرد پولی به «قِران» تغییر کند، اما با توجه به تصریح بند (الف) ماده ۵۸ قانون بانک مرکزی مبنی بر اینکه واحد پول ایران «ریال» است، کمیسیون اقتصادی رأی داد نام پول ملی همچنان «ریال» باقی بماند. همچنین، واحد خرد پول مطابق مصوبه قبلی یعنی «قِران» تأیید شد.

بر این اساس، هر ریال جدید معادل ۱۰ هزار ریال فعلی است و باید توجه کرد هر ریال جدید معادل ۱۰۰ قِران خواهد بود. در این گفتار در پی این هستیم که به شناخت ریشه ریال بپردازیم و در ادامه اصلاح شمارگان پول ملی را بررسی کنیم.

1- اما این ریال از کجا آمده است که امروز کماکان واحد پول ملی ما باقی مانده و سالیان سال است که با وجود همه انتقادها تغییر نکرده است؟ جالب است بدانید پرتغالی‌ها پس از غارت طلاهای ناب اینکاها و دیگر مردم آمریکای تازه کشف‌شده، این طلاها را به سکه‌های عیار ۲۴ تبدیل کرده و با آن به تسخیر تجارت جهانی پرداختند.

با رواج این پول پرقدرت از طلای ناب که آن را رئال (سکه سلطنتی فردیناند شاه اسپانیا و پرتغال) می‌نامیدند، پول‌های محلی که قیمت ذاتی آنها به بهای فلز مس نزدیک‌تر بود، تاب مقاومت نیاورده و رئال از مدیترانه تا پیرامون آفریقا، دریاهای خاورمیانه تا اقصا نقاط چین، جاوه و سرزمین‌های مالایی (از جمله فیلیپین امروز) پول غالب و رسمی شد. پرتغالی‌ها به ضرب این پول و ناوگان دریایی که دماغه امید نیک را کشف کرده بودند، نه‌تنها تجارت را در سیطره خود گرفته بودند، بلکه با فشار و آدم‌کشی دنبال مسیحی‌کردن بومیان هم بودند. این نسل از پرتغالی‌ها/ اسپانیایی‌ها همان مسلمان‌ستیز‌‌های قرن پانزدهم میلادی بودند که در پایان کل اسپانیا و پرتغال را از مسلمانان بازپس گرفتند و با شکست آخرین پادشاه مسلمان در اندلس اسپانیا، سال 1492 میلادی، مسلمان‌کشی را در دیار خود به اوج رسانده بودند. بنابراین در کشورگشایی در سواحل آفریقا و آسیا نیز از تاراج و آدم‌کشی کوتاهی نکردند، چندان که هم‌وطنان ما در ساحل خلیج‌ فارس، از بصره تا بحرین، عمان، سواحل و جزایر فارس، از نهیب و غارت پرتغالی‌ها رنج کشیدند. نمونه‌های این جنایات در جزایر قشم، کیش و هرمز به اوج خود رسید.

از سوی دیگر تجار ایرانی، عرب، هندی، چینی و مالایی سکه‌های طلای ناب رئال را پذیرفته و جانشین زر سرخ می‌کردند. این تنزل بهاى سکه شاهى تا آنجا پیش رفت که دیگر در «شاهى» از طلا خبرى نبود و چون زنگار می‌گرفت به «پول سیاه» معروف شده بود. سکه‌های زر سرخ شاهی ایرانی که تا این زمان پول بین‌المللی بود، جای خود را به رئال داد که تلفظ محلی آن «ریال» شد و تفوق رئال بر همه پول‌های محلی در سواحل آسیا و آفریقا از دهه 1520 فراگیر شد. مرده‌ریگ شوم این تفوق همین است که «ریال» واحد پول چند کشور در منطقه ماست که از جمله «ریال» سعودی، قطری، عمانی و ایرانی تا دیروز رواج داشت و نام پول رسمی بود.