چرا علاوه بر پدافند غیرعامل، به پدافند مدنی نیاز داریم

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

به باور نگارنده در زمان مقابله با تجاوز نظامی ارتش متجاوز اسرائیل به میهن‌مان پرسش مهمی در ساماندهی پدافند ملی در برابر تجاوز، مطرح می‌شود؛ پدافند مدنی و پدافند غیرعامل کدام‌یک به پدافند ملی ما بیشتر کمک می‌کنند و کدام یک در دنیای مدرن بسامان‌تر و کاراتر است. پدافند مدنی اصطلاحی گسترده‌تر است که طیف وسیعی از اقدامات را برای محافظت از غیرنظامیان در برابر سوانح طبیعی و انسان‌ساخت‌ از‌جمله جنگ مسلحانه و تروریسم در بر می‌گیرد. پدافند غیرعامل به‌طور خاص به اقداماتی اشاره دارد که برای کاهش آسیب‌پذیری و به حداقل رساندن خسارات احتمالی ناشی از حملات دشمن -بیشتر در جنگ‌ها و در مداخلات تروریستی- انجام می‌شود.

پدافند مدنی شامل عناصری از پدافند غیرعامل است و به حفاظت از سامانه‌های پدافند غیرعامل می‌پردازد و شامل فعالیت‌های گسترده‌تر پیشگیری، کاهش ریسک، آمادگی و واکنش در برابر سوانح در سطح جامعه نیز می‌شود. پدافند مدنی حاوی آموزش عمومی، سامانه‌های هشدار، برنامه‌های تخلیه، ساخت پناهگاه و ارائه خدمات ضروری در جریان بحران‌هاست. پدافند غیرعامل به‌طور خاص بر کاهش آسیب‌پذیری و خسارت ناشی از حملات دشمن متمرکز است. هدف پدافند غیر‌عامل به‌حداقل‌رساندن اثرهای حملات بدون نبرد مستقیم نظامی و سلاح است و شامل استتار، اختفا، مقاوم‌سازی زیرساخت‌ها، پراکندگی منابع و تاکتیک‌های فریب می‌شود. راهبرد پدافند غیرعامل شامل استتار تأسیسات نظامی، ساخت پناهگاه‌های ضد بمب یا توزیع تدارکات حیاتی در مکان‌های متعدد نیز هست. پدافند مدنی با کل‌نگری نسبت به همه مخاطرات، به حفاظت از سامانه‌های پدافند غیرعامل نیز توجه دارد که عمدتا مختص تهدیدات نظامی و تروریستی است.

در پدافند مدنی بر مدیریت کلی شرایط اضطراری‌ و در پدافند غیرعامل بر به حداقل رساندن خسارت ناشی از حملات و بر اقداماتی برای کاهش آسیب‌پذیری در جریان حمله متمرکز می‌شوند. ‌بنابراین و بنا بر تعریف، پدافند غیرعامل زیرمجموعه‌ای از پدافند مدنی است که به‌طور خاص برای مقابله با تهدید حملات دشمن طراحی شده است. هیچ‌کدام به‌طور کلی «بهتر» نیستند؛ اما راهبردهای مکملی هستند که بهتر است با هم استفاده شوند. پدافند مدنی در برابر تهدیدهای متعارف با بهره‌گیری از هشدار پیش‌هنگام (در بمباران هوایی، سوانح طبیعی در جریان جنگ) مؤثرتر است. پدافند غیرعامل در برابر حملات دقیق، خرابکاری، حملات سایبری یا حملاتی که پدافند نظامی در آنها غیرممکن یا بسیار پرهزینه است (مقاوم‌سازی شبکه‌های برق در برابر تهاجمات، طراحی پل‌ها برای تاب‌آوری در برابر انفجار، پراکنده‌کردن محل ذخایر سوخت و تاب‌آوری سایبری) مؤثرتر است.

این پدافند، اهداف آسان دشمن را حذف و شریان‌ها را حفظ می‌کند. پدافند مدنی مستقیم به مردم مربوط است، تاب‌آوری قابل اجرا در سوانح زمان صلح را توسعه می‌دهد، اطمینان خاطر قابل مشاهده‌ای را ایجاد می‌کند‌ و با تهدیدات در حال تحول سازگار است. البته به آموزش، تمرین و رزمایش‌های عمومی گسترده و پایدار نیاز دارد و به پرسنل، تجهیزات ماشین‌های آتش‌نشانی، تجهیزات نجات، سامانه‌های ارتباطی و نگهداری پناهگاه‌ها و تدارکات و به‌شدت به سازگاری و بالا‌بودن روحیه شهروندان مربوط است. پدافند غیرفعال در درازمدت مقرون‌به‌صرفه‌تر از سامانه‌های پدافندی فعال (نظامی و با سلاح) است. 24‌ساعته و هفت روز هفته -‌بدون نیروی انسانی ثابت- فعالیت می‌کند و مقابله مستقیم با آن برای دشمن دشوار است.

پدافند مدنی عواقب حملاتی را مدیریت می‌کند که از ‌حلقه‌های حفاظتی پدافند غیرعامل عبور کرده است و با تقویت پدافند غیر‌‌عامل از شهروندان و زیرساخت‌ها حفاظت می‌کند. یک پست برق مقاوم‌سازی‌شده (با نظارت پدافند غیرفعال) را در نظر بگیرید که احتمال آسیب کمی در یک حادثه معمولی دارد و اگر آسیب ببیند، خدمه پدافند مدنی با استفاده از قطعات یدکی از پیش تعیین‌شده (در یک اقدام پدافند غیرعامل) و مسیرهای حمل‌ونقل محافظت‌شده (در یک اقدام پدافند غیرفعال دیگر) آن را سریع‌تر تعمیر می‌کنند.

اینکه کدام‌یک ممکن است «عملی‌تر» باشد، بستگی به زمینه موضوع دارد. برای یک ملت بزرگ و ثروتمند مانند ایران که با تهدیدات متنوعی روبه‌روست، هر دو سامانه پدافندی باید تأسیس و تقویت شوند. برای یک ملت کوچک‌تر یا کشوری با منابع محدود، پدافند غیرفعال اغلب در ابتدا «ارزش بیشتری» ارائه می‌دهد. برخی از پدافند‌های مدنی اصلی (مانند سامانه‌های هشدار پیش‌هنگام عمومی، واکنش‌های پزشکی اضطراری) ضروری هستند.

در برابر دشمنی با قابلیت حمله دقیق و غافلگیرکننده مانند رژیم صهیونیستی پدافند غیرفعال و پراکندگی دارایی‌ها و زیرساخت‌ها برای بقای دارایی‌های کلیدی بسیار مهم است، ولی باید با پدافند مدنی تکمیل و تقویت شود. ارزیابی اولیه از آنچه در روزهای ابتدایی تجاوز رژیم صهیونیستی به ایران رخ داده، نشان می‌دهد که سامانه پدافند غیر‌عامل در ایران باید با پدافند مدنی تقویت، تکمیل و حفاظت شود. با نفوذ و رخنه و خیانت و رفتارهای آفندی ترکیبی ممکن است تاب‌آوری پدافند غیر‌عامل تضمینی نباشد.