مدیرکل امور بانوان شهرداری تهران مطرح کرد:
11 شاخص القای احساس ناامنی در شهر وجود دارد
آمنه مدرسیان.خبرنگار
زهرا بهروزآذر، مدیرکل امور بانوان شهرداری تهران، همان شخصی است که چند وقت پیش سرتیتر خیلی از خبرگزاری‌ها بود و در شبکه‌های اجتماعی درباره نظرش در مورد امنیت زنان صحبت می‌شد. او در گفت‌وگویی بیان کرده بود که «برخی موارد ناامن‌کننده باید به طور پیوسته دنبال شود مثلا یکی از موارد القاکننده ناامنی برای زنان شمشادهای بلند بود که این شمشادها باید پیوسته کوتاه شوند.» این صحبت‌ها خیلی زود در شبکه‌های اجتماعی بازنشر داده شد و مورد انتقاد کاربران قرار گرفت.
بهروزآذر در این گفت‌وگو درباره دلیل انتقادات و کلیت صحبتی که مطرح کرده بود، مواردی را بیان کرده است. او همچنین در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره چگونگی اطلاع‌دادن نقاط پرخطر و ناامن به شهرداری اعلام کرده است که در سامانه 137 گزینه یا سرفصلی در نظر گرفته شده است که در آینده نزدیک شهروندان می‌توانند با تماس با این سامانه مشکلات خود را در این زمینه گزارش بدهند.
متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.
مدام در صحبت‌های مسئولان شهری، فعالان حقوق زنان و حتی در شبکه‌های اجتماعی از شهر امن برای زنان صحبت می‌شود. اما سوال این است که این شهر امن برای زنان چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
شهر امن برای زنان شهری است که زنان به هنگام خروج از خانه و برای دستیابی به خدمات مورد نیاز خود در سطح شهر با موانعی که موجبات آزار آنها را فراهم کند و سبب ایجاد احساس ناامنی در آنها شود، مواجه نشوند. شهر امن آرامش را برای زنان به هنگام حضور در شهر به ارمغان خواهد آورد. عمده‌ترین موضوع در شهرهای امن برای تمامی زنان فارغ از پایگاه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایشان به احساس امنیت برای حضور در جامعه بازمی‌گردد.
البته با توجه به نقش و جایگاه زنان نظیر نقش مادری و نیاز زنان به حضور در اجتماع به همراه کودکان‌شان اهمیت مباحث مربوط به امنیت پررنگ‌تر می‌شود. شهر امن شهری است که به این نوع نیازها پاسخ می‌گوید؛ به عنوان مثال یک مادر در دوران شیردهی باید بتواند در یک فضای امن و آرام نیازهای فیزیولوژیکی فرزند خودش را پاسخ دهد یا برای استفاده از فضاهای تفریحی موجود به همراه کودکش -به عنوان مثال برای استفاده از کالسکه- در شهر باید معابر موجود در آن مناسب‌سازی شده باشد. مجموع این عوامل موجب افزایش احساس امنیت زنان برای حضور در شهر می‌شوند.
البته برخی از افراد در تعریف شهر امن موضوعات دیگری مثل امنیت اقتصادی را هم مطرح می‌کنند اما ما در اینجا در حیطه مدیریتی خودمان که کالبد و فیزیک شهر است، بحث امنیت و احساس امنیت را تعریف می‌کنیم.
چه کارهایی باید برای ایمن‌سازی فضای شهر برای زنان انجام می‌دادید اما نتوانستید، نگذاشتند و سنگ‌اندازی کردند؟
همان طور که اشاره شده شهرداری تهران متمرکز بر بحث‌های کالبدی است و تا اینجا ما با مشکلی مواجه نبوده‌ایم. بدیهی است که این اقدام همچون بسیاری از فعالیت‌های دیگر به هماهنگی‌های بین سازمانی و حتی درون‌سازمانی نیاز داشته باشد و انتظار می‌رود از آنجا که این موضوع، یک موضوع فراگیر است و همه اقشار را فرا می‌گیرد و با اصول و ارزش‌های جامعه اسلامی و سیاست‌های کلی نظام سازگار است، همه نهادها و سازمان‌ها همراه و پشتیبان ما باشند.
از شروع مدیریت آقای حناچی در تهران تا به امروز، چه تحولاتی در شهر برای امنیت زنان ایجاد شده است؟
همزمانی دوره مدیریت دکتر پیروز حناچی با برنامه سوم توسعه شهر تهران و تأکید این برنامه بر احیای هویت محله‌ای، کاهش شکاف توسعه‌ای میان محلات، افزایش تعلق محله‌ای و بهبود کیفیت زندگی در محلات شهر تهران بستر مساعدی را برای پرداختن به موضوع شهر امن فراهم آورد.
اگر بخواهم به مهم‌ترین تحولاتی که در این دوره شاهد آن بودیم، بپردازم می‌توانم بگویم تمرکز پروژه‌های توسعه محلی بر رفع فضاهای بی‌دفاع شهری و شکل‌گیری گفتمان مربوط به ایجاد فضاهای امن شهری برای زنان و کودکان از مهم‌ترین دستاوردهای این دوره در این حوزه است.
رفع فضاهای ناامن و بی‌دفاع برای زنان بی‌تردید نیازمند زمان است و در کوتاه‌مدت محقق نخواهد شد. به صورت خاص اصلاح و بهسازی معابر و ساماندهی فضاهای بی‌دفاع و ناامن به شناسایی دقیق نیازها و مشکلات و طراحی بهترین الگو برای اقدام نیاز دارد که این موضوع نیازمند زمان است.
اما از نظر من توجه به این موضوع در ادبیات مدیریت شهری تهران بالاخص اتفاق مبارکی است که با توجه به رویکرد پروژه‌های توسعه محلات به نظر می‌رسد نتایج قابل توجهی در آینده نزدیک برای شهر تهران به همراه خواهد داشت و تهران را به شهری زیست‌پذیر برای همه شهروندان تبدیل می‌کند.
برای شناسایی نقاط ناامن و بی‌دفاع در سطح مناطق شهر تهران چه اقداماتی انجام داده‌اید؟ این نقاط در کدام محله‌های شهر است و آیا آماری از میزان اتفاقاتی که در این نقاط افتاده است دارید؟
طرح ارتقای احساس امنیت زنان و خانواده در شهر از طریق شناسایی و بهسازی نقاط ناامن و بی‌دفاع شهری نخستین‌بار در منطقه ۱۰ به صورت پایلوت برگزار شد.
در این طرح ما از ظرفیت‌های مختلفی برای شناسایی این نقاط بهره برده‌ایم. از آنجا که بر این باور بودیم که شهروندان بالاخص زنان بهترین منبع اطلاعاتی برای شناسایی این نقاط هستند، با استفاده از تسهیلگران اجتماعی و تشکیل گروه‌های متمرکز نقشه مربوط به نقاط ناامن و بی‌دفاع شهری را با مشارکت زنان در محلات استخراج کردیم. علاوه بر این شهرداران نواحی به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با ساکنان هر محله دارند یا دفاتر توسعه محلی که در ارتباط مستقیم با مردم هستند نیز توانستند منبع اطلاعاتی مناسبی برای این منظور باشند. ما ان‌شاءالله در ادامه اجرای این طرح در مناطق بیست‌ودوگانه شهر تهران از پتانسیل‌های دیگری که در شهرداری تهران وجود دارد ازجمله سامانه مدیریت شهری 137 برای ثبت گزارش‌های شهروندان از فضاهای ناامن و و بی‌دفاع در شهر بهره خواهیم برد و شهروندان می‌توانند به راحتی معابر و فضاهایی را که در آن احساس امنیت پایین دارند، به ما اعلام کنند.
در گفت‌وگویی بیان کردید که در منطقه ۱۰، ۸۰ نقطه ناامن برای زنان با کمک اهالی شناسایی شد که حدود ۵۰ نقطه به طور کامل رفع خطر شد. سوالی که مطرح می‌شود این است که چگونه به وسیله اهالی در جریان این نقاط قرار گرفتید و ملاک برای ناامن‌شمردن یک محله یا نقطه چه بود؟ همچنین این 50 نقطه‌ای که گفته‌اید به صورت کامل رفع خطر شده‌اند به چه شکل بوده‌اند و حالا چه ویژگی‌هایی پیدا کرده‌اند که می‌گویید به طور کامل رفع خطر شده‌اند؟
همان طور که گفتم با بهره‌گیری از تسهیلگران اجتماعی و تشکیل گروه‌های متمرکز زنان ساکن در محلات در مورد تجربیات آنها، شنیده‌هایشان و موقعیت‌هایی که به هنگام حضور در محل در آن احساس ناامنی داشتند، پرس‌وجو کردیم. ما فراخوان‌هایی برای جلسات گفت‌وگو در محل‌هایی مثل سراهای محله، مساجد، محدوده مدارس و معابر محلی نصب کردیم. جلسات و کارگاه‌ها در سراهای محله برگزار شد و مهم‌ترین سوال ما از شهروندان این بود که وقتی از خانه بیرون می‌آیید و قصد دارید تا به مسجد، درمانگاه، مدرسه، میدان میوه تره‌بار، ایستگاه‌های اتوبوس و تاکسی و... بروید، کجاها احساس ناامنی می‌کنید و کجاها صور مختلف آزار را مشاهده می‌کنید. به این ترتیب فهرستی از اشکال مختلف آزار در نقاط مختلف احصا شد و به عنوان اولین منبع اطلاعات در اختیار واحدهای اجرایی برای بررسی و رفع قرار گرفت.
علاوه بر این برای تعیین این نقاط جدای از اظهارات ساکنان، اطلاعات دریافت‌شده از شهرداران نواحی، کارشناسان دفاتر توسعه محلی و معتمدین محلات نیز مورد توجه قرار گرفت. مواردی نظیر زمین‌های خالی و متروکه، محصوربودن فضا با پوشش گیاهی، وجود فرورفتگی و گوشه‌های تاریک در سطح شهر به منظور رفع‌کردن نیازهای خود و فرزندان‌شان ازجمله موضوعاتی بود که در منطقه 10 پیگیری و رفع شد.
وقتی گفتید «یکی از موارد القاکننده ناامنی برای زنان شمشادهای بلند بود که این شمشادها باید پیوسته کوتاه شوند» این حرف شما مورد انتقاد کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت! می‌خواهیم اینجا به صورت واضح و مشخص درباره دلایل خود برای این موضوعی که مطرح کردید، صحبت کنید. اینکه چرا فکر می‌کنید شمشادهای بلند عامل ناامنی است؟ چرا به موتورسوارهایی که داخل پیاده‌رو می‌آیند یا پل‌های عابر پیاده که هیچ نوری ندارند و دو طرف‌شان با تبلیغات پوشیده شده است، اشاره‌ای نکردید؟
اول می‌خواهم به این نکته اشاره کنم که تأکید بر پوشش گیاهی و به صورت خاص کوتاهی شمشادها به معنای این نیست که ما محصوربودن پل‌های عابر پیاده با تبلیغات، عرض کم معابر و پیاده‌روها یا نبود فضاهای مناسب برای مادران و.... و سایر موضوعاتی که به عنوان مصادیق ناامنی در شهر منظور می‌شوند را نادیده گرفته‌ایم کما اینکه ما به صورت مشخص در لیستی که از مصادیق ناامنی به 137 اعلام کردیم یا در دستورالعملی که تحت عنوان «برنامه شناسایی و ساماندهی فضاهای ناامن» تدوین کرده‌ایم به تک تک این موضوعات پرداخته‌ایم.
دلیل اینکه در آن مصاحبه فقط موضوع شمشادها مورد توجه قرار گرفت، بیان من نبود، تقطیع مصاحبه به وسیله خبرنگار بود. در آن مصاحبه قید شده بود که 11 شاخص به عنوان موارد القا احساس ناامنی در شهر وجود دارد که یک طیف را تشکیل می‌دهد؛ از بلندی گیاهان کنار معابر و شمشادهاست تا تملک زمین‌های خالی و متروکه. اما آن چیزی که به وسیله رسانه پررنگ و برجسته شد، بحث کوتاه‌کردن شمشادها بود.
البته تصور من این است که شاید چون این موضوع برای خبرنگار تازگی داشت، آن را برجسته کرده بود. شاید برای شما جالب باشد که مصادیقی از تجارب سایر کشورها را در این زمینه در بحث طراحی فضاهای شهری دفاع‌پذیر بیاورم؛ به عنوان مثال به گزارش گاردین یکی از تعاونی‌های معماری در بارسلونا با تأکید بر این موضوع اعلام کرده است که باید برای پوشش گیاهی بیش از حد بلند فکری اندیشید و به صورت خاص تأکید کرده بود که پوشش گیاهی نباید بیش از یک متر باشد چون می‌تواند فضایی ایجاد کند که قابلیت مخفی‌شدن و کمین‌کردن را برای مجرمان به وجود آورد. جدای از موضوع ارتفاع پوشش گیاهی، شاید گفتن این نکته که شورای شهر بیرمنگام برای کاشت درختان در فضاهای شهری قانونی مبنی بر منع کاشت درختان با قطر بیشتر از 150 میلیمتر را تصویب کرده است، خالی از لطف نباشد.
خب طبیعتا این موارد برای ما به دلیل تازگی آنها می‌تواند عجیب به نظر برسد اما جملگی از مواردی هستند که در طراحی شهرها مد نظر قرار می‌گیرند. شاید علت برجسته‌شدن این موضوع در رسانه‌ها هم همین باشد. اما برای ما وزن و اهمیت همه موارد یکی است.
حالا که صحبت از پل‌های عابرپیاده شد، این مسأله را هم مطرح کنیم که یکی از انتقادات فعالان حوزه زنان و همین طور کاربران شبکه‌های اجتماعی درباره امنیت‌نداشتن زنان در شهر همین پل‌های عابرپیاده در شب است. خیلی از افراد از تجربه‌های تلخ خود هنگام عبور از این پل‌ها در شب گفته‌اند. شهرداری برای رفع این مسأله چه اقدامی کرده است؟
بله، این موضوع ازجمله مصادیق ناامنی در فضاهای شهری است و البته در دستور کار ما هم قرار دارد.
در حال حاضر یک طرف پل‌های عابر پیاده حتما باز شده است و از نصب تبلیغات و پوشاندن فضا در دو طرف پل‌ها اجتناب می‌شود. با این حال از شهروندان می‌خواهیم با گزارش مواردی که رفع نشده است ما را در رویت‌پذیری پل‌های عابرپیاده یاری رسانند.
روشن‌بودن خیابان یک موضوع کلیدی است اما حتی در خیابان‌های روشن وقتی خلوت باشند و نگاه مراقبی نباشد، زنان احساس امنیت نمی‌کنند. منظور از وجود چشم مراقب هم وجود فعالیت در خیابان است و هم روشن‌بودن آنچه که در ساختمان‌های واقع در آن می‌گذرد. باید شفافیت وجود داشته باشد، همان طور که از داخل ساختمان‌ها می‌شود بیرون را دید برعکسش هم باید ممکن باشد. چون خشونت معمولا پشت دیوارها و درهای بسته رخ می‌دهد. خیابان‌های تجاری با ساختمان‌های بلند از این نظر بسیار خطرناکند. در شهر تهران وضعیت به چه شکل است؟ آیا خیابان‌ها، طراحی فضای شهری و... تأمین‌کننده امنیت زنان است؟ یعنی طراحی شهری بر این اساس تأمین‌کننده امنیت بوده است یا نه، شهر فقط ساخته شده است؟!
بخش نخست سوال شما معطوف به ایجاد نظارت اجتماعی است که یکی از معیارهای مهم و شاخص در احساس امنیت در شهر است؛ زیرا حضورپذیرکردن شهر برای همه افراد از جنسیت‌ها و سنین مختلف و ایجاد کاربری‌های مختلف در فضاهای شهر خود به نوعی نظارت غیر رسمی را ایجاد می‌کند و احساس امنیت را ارتقا می‌دهد.
در بخشی دیگر سخن از طراحی‌های شهری تأمین‌کننده امنیت زنان شد که شاید در سنوات گذشته کمتر مورد توجه بوده اما همان طور که گفتم با شکل‌گیری گفتمان مربوط به فضاهای امن شهری برای زنان و کودکان ما امیدواریم که این موضوعات در آینده نه چندان دور مورد توجه قرار گرفته و رفع شوند. مطالعه و بررسی برای شناسایی بهترین اقدام در این حوزه، مذاکره با واحدهای ذی‌ربط و تصویب آیین‌نامه‌هایی در خصوص ورودی‌های ساختمان‌های مسکونی شاید تا حدودی بتواند این دغدغه را حداقل برای ساختمان‌های جدید رفع کند.
همان طور که اشاره شد این موضوع نیازمند مطالعه و بررسی است و ما نباید مولفه‌های فرهنگی اثرگذار بر این موضوع را نادیده بگیریم.
اگر در محله‌ای نقطه ناامنی برای زنان وجود داشته باشد یا اصلا در شهر بحث ناامنی در رابطه با پیاده‌راه یا پل عابرپیاده‌ای برای زنان وجود داشته باشد، افراد چطور می‌توانند این مسأله را به شما یا همکاران‌تان خبر بدهند؟ پروسه اقدام برای رفع مشکلات مطرح‌شده از سوی همشهریان به چه شکل است؟
علاوه بر بستری که از طریق تسهیلگران اجتماعی و ارتباط با شهروندان ساکن در محلات برای شنیدن مسائل و مشکلات زنان فراهم شده، در سامانه 137 گزینه یا سرفصلی در نظر گرفته شده است که در آینده نزدیک شهروندان می‌توانند با تماس با سامانه ۱۳۷ یا با ورود به اپلیکیشن تهران من مشکلات خود را در این زمینه گزارش دهند یا ثبت کنند.
حضور زنان در مترو و اتوبوس و تأمین امنیت آنها یکی دیگر از موضوعاتی است که مورد توجه جامعه فعال در حوزه زنان است. در این حوزه چه اقداماتی انجام شده است؟
ایجاد فضاهای مخصوص برای زنان در کنار فضاهای اشتراکی موجود در حمل‌ونقل عمومی یکی از عوامل یاری‌رسان به ایجاد امنیت در آنهاست.
همچنین یکی دیگر از اقدامات فرهنگسازی و آموزش در همان فضاها برای شهروندان و رانندگان است که به ایجاد فضای امن کمک خواهد کرد و ان‌شاءالله ما در اقدامات بعدی به آن خواهیم پرداخت.
در مسیر ایمن‌سازی فضای شهر برای زنان فقط شهرداری نیست که باید مسئولیت‌پذیر باشد و اقداماتی انجام دهد. برخی نهادهای دیگر هم در این مسیر باید همراه باشند و به وظایف خود عمل کنند. آیا در این مسیر این نهادها همراه شما هستند؛ یا نه دست تنها راه را ادامه می‌دهید؟
بله، قبلا هم در صحبت‌هایم اشاره داشتم که ما با نیروی انتظامی به عنوان نهاد اصلی متولی امنیت در شهر در ارتباط بودیم و اینکه برای تأمین روشنایی در بسیاری از معابر و خیابان‌ها نیازمند همکاری اداره برق هستیم که تا به حال در این مسیر با ما همدلی و همراهی داشته‌اند و امیدواریم در ادامه مسیر با هماهنگی بیشتر بین سازمانی بتوانیم گام‌های مهمی در این مسیر برداریم.
و درنهایت اینکه چقدر با اهدافی که وقتی در این سمت مشغول به کار شدید، فاصله داریم؟ چقدر با آن جامعه‌ای که برای زنان باید امن باشد فاصله داریم و رسیدن به آن جامعه مستلزم داشتن چه چیزهایی است؟
به نظر من سخت‌ترین کار برای حل مسائل زنان در شهر مورد توجه قراردادن این مسائل و تغییر نگرش مدیران از مدیریت یک شهر «سازه‌بنیان» به یک شهر «انسان‌محور» بود و این تغییر با رأی و خواست مردم در انتخابات شورای شهر و انتخاب شهردار با شعار «تهران شهری برای همه» شروع شد. خوشبختانه در حال حاضر همه ارکان مدیریت شهری تهران از شورای اسلامی شهر به عنوان اصلی‌ترین نهاد سیاستگذار تا مدیران شهری بر ضرورت این امر واقف و همراه هستند. معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری متولی اجرای این سیاست‌هاست و خدا را شکر زمینه و بستر مناسبی برای تحقق این اهداف فراهم شده است.
امیدوارم که با همراهی و مشارکت شهروندان که صاحبان اصلی شهر هستند، بتوانیم به خوبی خلأها و نیازهایی را که در این سال‌ها کمتر مورد توجه قرار گرفته بوده، شناسایی و رفع کنیم. بی‌شک این طرح بر پایه نیاز و خواسته‌های خود مردم طراحی شده است و ما به همین دلیل این طرح را شروع کردیم. بنابراین همان طور که در مرحله شناسایی و تعریف این طرح، حضور و خواست مردم مهم بوده، در مرحله اجرا و کنترل آن هم باید مردم حضور داشته باشد. امیدوارم بتوانیم شاهد مشارکت مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد در اجرای این طرح باشیم.
زهرا بهروزآذر، مدیرکل امور بانوان شهرداری تهران، همان شخصی است که چند وقت پیش سرتیتر خیلی از خبرگزاری‌ها بود و در شبکه‌های اجتماعی درباره نظرش در مورد امنیت زنان صحبت می‌شد. او در گفت‌وگویی بیان کرده بود که «برخی موارد ناامن‌کننده باید به طور پیوسته دنبال شود مثلا یکی از موارد القاکننده ناامنی برای زنان شمشادهای بلند بود که این شمشادها باید پیوسته کوتاه شوند.» این صحبت‌ها خیلی زود در شبکه‌های اجتماعی بازنشر داده شد و مورد انتقاد کاربران قرار گرفت.
بهروزآذر در این گفت‌وگو درباره دلیل انتقادات و کلیت صحبتی که مطرح کرده بود، مواردی را بیان کرده است. او همچنین در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره چگونگی اطلاع‌دادن نقاط پرخطر و ناامن به شهرداری اعلام کرده است که در سامانه 137 گزینه یا سرفصلی در نظر گرفته شده است که در آینده نزدیک شهروندان می‌توانند با تماس با این سامانه مشکلات خود را در این زمینه گزارش بدهند.
متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.
مدام در صحبت‌های مسئولان شهری، فعالان حقوق زنان و حتی در شبکه‌های اجتماعی از شهر امن برای زنان صحبت می‌شود. اما سوال این است که این شهر امن برای زنان چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
شهر امن برای زنان شهری است که زنان به هنگام خروج از خانه و برای دستیابی به خدمات مورد نیاز خود در سطح شهر با موانعی که موجبات آزار آنها را فراهم کند و سبب ایجاد احساس ناامنی در آنها شود، مواجه نشوند. شهر امن آرامش را برای زنان به هنگام حضور در شهر به ارمغان خواهد آورد. عمده‌ترین موضوع در شهرهای امن برای تمامی زنان فارغ از پایگاه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایشان به احساس امنیت برای حضور در جامعه بازمی‌گردد.
البته با توجه به نقش و جایگاه زنان نظیر نقش مادری و نیاز زنان به حضور در اجتماع به همراه کودکان‌شان اهمیت مباحث مربوط به امنیت پررنگ‌تر می‌شود. شهر امن شهری است که به این نوع نیازها پاسخ می‌گوید؛ به عنوان مثال یک مادر در دوران شیردهی باید بتواند در یک فضای امن و آرام نیازهای فیزیولوژیکی فرزند خودش را پاسخ دهد یا برای استفاده از فضاهای تفریحی موجود به همراه کودکش -به عنوان مثال برای استفاده از کالسکه- در شهر باید معابر موجود در آن مناسب‌سازی شده باشد. مجموع این عوامل موجب افزایش احساس امنیت زنان برای حضور در شهر می‌شوند.
البته برخی از افراد در تعریف شهر امن موضوعات دیگری مثل امنیت اقتصادی را هم مطرح می‌کنند اما ما در اینجا در حیطه مدیریتی خودمان که کالبد و فیزیک شهر است، بحث امنیت و احساس امنیت را تعریف می‌کنیم.
چه کارهایی باید برای ایمن‌سازی فضای شهر برای زنان انجام می‌دادید اما نتوانستید، نگذاشتند و سنگ‌اندازی کردند؟
همان طور که اشاره شده شهرداری تهران متمرکز بر بحث‌های کالبدی است و تا اینجا ما با مشکلی مواجه نبوده‌ایم. بدیهی است که این اقدام همچون بسیاری از فعالیت‌های دیگر به هماهنگی‌های بین سازمانی و حتی درون‌سازمانی نیاز داشته باشد و انتظار می‌رود از آنجا که این موضوع، یک موضوع فراگیر است و همه اقشار را فرا می‌گیرد و با اصول و ارزش‌های جامعه اسلامی و سیاست‌های کلی نظام سازگار است، همه نهادها و سازمان‌ها همراه و پشتیبان ما باشند.
از شروع مدیریت آقای حناچی در تهران تا به امروز، چه تحولاتی در شهر برای امنیت زنان ایجاد شده است؟
همزمانی دوره مدیریت دکتر پیروز حناچی با برنامه سوم توسعه شهر تهران و تأکید این برنامه بر احیای هویت محله‌ای، کاهش شکاف توسعه‌ای میان محلات، افزایش تعلق محله‌ای و بهبود کیفیت زندگی در محلات شهر تهران بستر مساعدی را برای پرداختن به موضوع شهر امن فراهم آورد.
اگر بخواهم به مهم‌ترین تحولاتی که در این دوره شاهد آن بودیم، بپردازم می‌توانم بگویم تمرکز پروژه‌های توسعه محلی بر رفع فضاهای بی‌دفاع شهری و شکل‌گیری گفتمان مربوط به ایجاد فضاهای امن شهری برای زنان و کودکان از مهم‌ترین دستاوردهای این دوره در این حوزه است.
رفع فضاهای ناامن و بی‌دفاع برای زنان بی‌تردید نیازمند زمان است و در کوتاه‌مدت محقق نخواهد شد. به صورت خاص اصلاح و بهسازی معابر و ساماندهی فضاهای بی‌دفاع و ناامن به شناسایی دقیق نیازها و مشکلات و طراحی بهترین الگو برای اقدام نیاز دارد که این موضوع نیازمند زمان است.
اما از نظر من توجه به این موضوع در ادبیات مدیریت شهری تهران بالاخص اتفاق مبارکی است که با توجه به رویکرد پروژه‌های توسعه محلات به نظر می‌رسد نتایج قابل توجهی در آینده نزدیک برای شهر تهران به همراه خواهد داشت و تهران را به شهری زیست‌پذیر برای همه شهروندان تبدیل می‌کند.
برای شناسایی نقاط ناامن و بی‌دفاع در سطح مناطق شهر تهران چه اقداماتی انجام داده‌اید؟ این نقاط در کدام محله‌های شهر است و آیا آماری از میزان اتفاقاتی که در این نقاط افتاده است دارید؟
طرح ارتقای احساس امنیت زنان و خانواده در شهر از طریق شناسایی و بهسازی نقاط ناامن و بی‌دفاع شهری نخستین‌بار در منطقه ۱۰ به صورت پایلوت برگزار شد.
در این طرح ما از ظرفیت‌های مختلفی برای شناسایی این نقاط بهره برده‌ایم. از آنجا که بر این باور بودیم که شهروندان بالاخص زنان بهترین منبع اطلاعاتی برای شناسایی این نقاط هستند، با استفاده از تسهیلگران اجتماعی و تشکیل گروه‌های متمرکز نقشه مربوط به نقاط ناامن و بی‌دفاع شهری را با مشارکت زنان در محلات استخراج کردیم. علاوه بر این شهرداران نواحی به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با ساکنان هر محله دارند یا دفاتر توسعه محلی که در ارتباط مستقیم با مردم هستند نیز توانستند منبع اطلاعاتی مناسبی برای این منظور باشند. ما ان‌شاءالله در ادامه اجرای این طرح در مناطق بیست‌ودوگانه شهر تهران از پتانسیل‌های دیگری که در شهرداری تهران وجود دارد ازجمله سامانه مدیریت شهری 137 برای ثبت گزارش‌های شهروندان از فضاهای ناامن و و بی‌دفاع در شهر بهره خواهیم برد و شهروندان می‌توانند به راحتی معابر و فضاهایی را که در آن احساس امنیت پایین دارند، به ما اعلام کنند.
در گفت‌وگویی بیان کردید که در منطقه ۱۰، ۸۰ نقطه ناامن برای زنان با کمک اهالی شناسایی شد که حدود ۵۰ نقطه به طور کامل رفع خطر شد. سوالی که مطرح می‌شود این است که چگونه به وسیله اهالی در جریان این نقاط قرار گرفتید و ملاک برای ناامن‌شمردن یک محله یا نقطه چه بود؟ همچنین این 50 نقطه‌ای که گفته‌اید به صورت کامل رفع خطر شده‌اند به چه شکل بوده‌اند و حالا چه ویژگی‌هایی پیدا کرده‌اند که می‌گویید به طور کامل رفع خطر شده‌اند؟
همان طور که گفتم با بهره‌گیری از تسهیلگران اجتماعی و تشکیل گروه‌های متمرکز زنان ساکن در محلات در مورد تجربیات آنها، شنیده‌هایشان و موقعیت‌هایی که به هنگام حضور در محل در آن احساس ناامنی داشتند، پرس‌وجو کردیم. ما فراخوان‌هایی برای جلسات گفت‌وگو در محل‌هایی مثل سراهای محله، مساجد، محدوده مدارس و معابر محلی نصب کردیم. جلسات و کارگاه‌ها در سراهای محله برگزار شد و مهم‌ترین سوال ما از شهروندان این بود که وقتی از خانه بیرون می‌آیید و قصد دارید تا به مسجد، درمانگاه، مدرسه، میدان میوه تره‌بار، ایستگاه‌های اتوبوس و تاکسی و... بروید، کجاها احساس ناامنی می‌کنید و کجاها صور مختلف آزار را مشاهده می‌کنید. به این ترتیب فهرستی از اشکال مختلف آزار در نقاط مختلف احصا شد و به عنوان اولین منبع اطلاعات در اختیار واحدهای اجرایی برای بررسی و رفع قرار گرفت.
علاوه بر این برای تعیین این نقاط جدای از اظهارات ساکنان، اطلاعات دریافت‌شده از شهرداران نواحی، کارشناسان دفاتر توسعه محلی و معتمدین محلات نیز مورد توجه قرار گرفت. مواردی نظیر زمین‌های خالی و متروکه، محصوربودن فضا با پوشش گیاهی، وجود فرورفتگی و گوشه‌های تاریک در سطح شهر به منظور رفع‌کردن نیازهای خود و فرزندان‌شان ازجمله موضوعاتی بود که در منطقه 10 پیگیری و رفع شد.
وقتی گفتید «یکی از موارد القاکننده ناامنی برای زنان شمشادهای بلند بود که این شمشادها باید پیوسته کوتاه شوند» این حرف شما مورد انتقاد کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت! می‌خواهیم اینجا به صورت واضح و مشخص درباره دلایل خود برای این موضوعی که مطرح کردید، صحبت کنید. اینکه چرا فکر می‌کنید شمشادهای بلند عامل ناامنی است؟ چرا به موتورسوارهایی که داخل پیاده‌رو می‌آیند یا پل‌های عابر پیاده که هیچ نوری ندارند و دو طرف‌شان با تبلیغات پوشیده شده است، اشاره‌ای نکردید؟
اول می‌خواهم به این نکته اشاره کنم که تأکید بر پوشش گیاهی و به صورت خاص کوتاهی شمشادها به معنای این نیست که ما محصوربودن پل‌های عابر پیاده با تبلیغات، عرض کم معابر و پیاده‌روها یا نبود فضاهای مناسب برای مادران و.... و سایر موضوعاتی که به عنوان مصادیق ناامنی در شهر منظور می‌شوند را نادیده گرفته‌ایم کما اینکه ما به صورت مشخص در لیستی که از مصادیق ناامنی به 137 اعلام کردیم یا در دستورالعملی که تحت عنوان «برنامه شناسایی و ساماندهی فضاهای ناامن» تدوین کرده‌ایم به تک تک این موضوعات پرداخته‌ایم.
دلیل اینکه در آن مصاحبه فقط موضوع شمشادها مورد توجه قرار گرفت، بیان من نبود، تقطیع مصاحبه به وسیله خبرنگار بود. در آن مصاحبه قید شده بود که 11 شاخص به عنوان موارد القا احساس ناامنی در شهر وجود دارد که یک طیف را تشکیل می‌دهد؛ از بلندی گیاهان کنار معابر و شمشادهاست تا تملک زمین‌های خالی و متروکه. اما آن چیزی که به وسیله رسانه پررنگ و برجسته شد، بحث کوتاه‌کردن شمشادها بود.
البته تصور من این است که شاید چون این موضوع برای خبرنگار تازگی داشت، آن را برجسته کرده بود. شاید برای شما جالب باشد که مصادیقی از تجارب سایر کشورها را در این زمینه در بحث طراحی فضاهای شهری دفاع‌پذیر بیاورم؛ به عنوان مثال به گزارش گاردین یکی از تعاونی‌های معماری در بارسلونا با تأکید بر این موضوع اعلام کرده است که باید برای پوشش گیاهی بیش از حد بلند فکری اندیشید و به صورت خاص تأکید کرده بود که پوشش گیاهی نباید بیش از یک متر باشد چون می‌تواند فضایی ایجاد کند که قابلیت مخفی‌شدن و کمین‌کردن را برای مجرمان به وجود آورد. جدای از موضوع ارتفاع پوشش گیاهی، شاید گفتن این نکته که شورای شهر بیرمنگام برای کاشت درختان در فضاهای شهری قانونی مبنی بر منع کاشت درختان با قطر بیشتر از 150 میلیمتر را تصویب کرده است، خالی از لطف نباشد.
خب طبیعتا این موارد برای ما به دلیل تازگی آنها می‌تواند عجیب به نظر برسد اما جملگی از مواردی هستند که در طراحی شهرها مد نظر قرار می‌گیرند. شاید علت برجسته‌شدن این موضوع در رسانه‌ها هم همین باشد. اما برای ما وزن و اهمیت همه موارد یکی است.
حالا که صحبت از پل‌های عابرپیاده شد، این مسأله را هم مطرح کنیم که یکی از انتقادات فعالان حوزه زنان و همین طور کاربران شبکه‌های اجتماعی درباره امنیت‌نداشتن زنان در شهر همین پل‌های عابرپیاده در شب است. خیلی از افراد از تجربه‌های تلخ خود هنگام عبور از این پل‌ها در شب گفته‌اند. شهرداری برای رفع این مسأله چه اقدامی کرده است؟
بله، این موضوع ازجمله مصادیق ناامنی در فضاهای شهری است و البته در دستور کار ما هم قرار دارد.
در حال حاضر یک طرف پل‌های عابر پیاده حتما باز شده است و از نصب تبلیغات و پوشاندن فضا در دو طرف پل‌ها اجتناب می‌شود. با این حال از شهروندان می‌خواهیم با گزارش مواردی که رفع نشده است ما را در رویت‌پذیری پل‌های عابرپیاده یاری رسانند.
روشن‌بودن خیابان یک موضوع کلیدی است اما حتی در خیابان‌های روشن وقتی خلوت باشند و نگاه مراقبی نباشد، زنان احساس امنیت نمی‌کنند. منظور از وجود چشم مراقب هم وجود فعالیت در خیابان است و هم روشن‌بودن آنچه که در ساختمان‌های واقع در آن می‌گذرد. باید شفافیت وجود داشته باشد، همان طور که از داخل ساختمان‌ها می‌شود بیرون را دید برعکسش هم باید ممکن باشد. چون خشونت معمولا پشت دیوارها و درهای بسته رخ می‌دهد. خیابان‌های تجاری با ساختمان‌های بلند از این نظر بسیار خطرناکند. در شهر تهران وضعیت به چه شکل است؟ آیا خیابان‌ها، طراحی فضای شهری و... تأمین‌کننده امنیت زنان است؟ یعنی طراحی شهری بر این اساس تأمین‌کننده امنیت بوده است یا نه، شهر فقط ساخته شده است؟!
بخش نخست سوال شما معطوف به ایجاد نظارت اجتماعی است که یکی از معیارهای مهم و شاخص در احساس امنیت در شهر است؛ زیرا حضورپذیرکردن شهر برای همه افراد از جنسیت‌ها و سنین مختلف و ایجاد کاربری‌های مختلف در فضاهای شهر خود به نوعی نظارت غیر رسمی را ایجاد می‌کند و احساس امنیت را ارتقا می‌دهد.
در بخشی دیگر سخن از طراحی‌های شهری تأمین‌کننده امنیت زنان شد که شاید در سنوات گذشته کمتر مورد توجه بوده اما همان طور که گفتم با شکل‌گیری گفتمان مربوط به فضاهای امن شهری برای زنان و کودکان ما امیدواریم که این موضوعات در آینده نه چندان دور مورد توجه قرار گرفته و رفع شوند. مطالعه و بررسی برای شناسایی بهترین اقدام در این حوزه، مذاکره با واحدهای ذی‌ربط و تصویب آیین‌نامه‌هایی در خصوص ورودی‌های ساختمان‌های مسکونی شاید تا حدودی بتواند این دغدغه را حداقل برای ساختمان‌های جدید رفع کند.
همان طور که اشاره شد این موضوع نیازمند مطالعه و بررسی است و ما نباید مولفه‌های فرهنگی اثرگذار بر این موضوع را نادیده بگیریم.
اگر در محله‌ای نقطه ناامنی برای زنان وجود داشته باشد یا اصلا در شهر بحث ناامنی در رابطه با پیاده‌راه یا پل عابرپیاده‌ای برای زنان وجود داشته باشد، افراد چطور می‌توانند این مسأله را به شما یا همکاران‌تان خبر بدهند؟ پروسه اقدام برای رفع مشکلات مطرح‌شده از سوی همشهریان به چه شکل است؟
علاوه بر بستری که از طریق تسهیلگران اجتماعی و ارتباط با شهروندان ساکن در محلات برای شنیدن مسائل و مشکلات زنان فراهم شده، در سامانه 137 گزینه یا سرفصلی در نظر گرفته شده است که در آینده نزدیک شهروندان می‌توانند با تماس با سامانه ۱۳۷ یا با ورود به اپلیکیشن تهران من مشکلات خود را در این زمینه گزارش دهند یا ثبت کنند.
حضور زنان در مترو و اتوبوس و تأمین امنیت آنها یکی دیگر از موضوعاتی است که مورد توجه جامعه فعال در حوزه زنان است. در این حوزه چه اقداماتی انجام شده است؟
ایجاد فضاهای مخصوص برای زنان در کنار فضاهای اشتراکی موجود در حمل‌ونقل عمومی یکی از عوامل یاری‌رسان به ایجاد امنیت در آنهاست.
همچنین یکی دیگر از اقدامات فرهنگسازی و آموزش در همان فضاها برای شهروندان و رانندگان است که به ایجاد فضای امن کمک خواهد کرد و ان‌شاءالله ما در اقدامات بعدی به آن خواهیم پرداخت.
در مسیر ایمن‌سازی فضای شهر برای زنان فقط شهرداری نیست که باید مسئولیت‌پذیر باشد و اقداماتی انجام دهد. برخی نهادهای دیگر هم در این مسیر باید همراه باشند و به وظایف خود عمل کنند. آیا در این مسیر این نهادها همراه شما هستند؛ یا نه دست تنها راه را ادامه می‌دهید؟
بله، قبلا هم در صحبت‌هایم اشاره داشتم که ما با نیروی انتظامی به عنوان نهاد اصلی متولی امنیت در شهر در ارتباط بودیم و اینکه برای تأمین روشنایی در بسیاری از معابر و خیابان‌ها نیازمند همکاری اداره برق هستیم که تا به حال در این مسیر با ما همدلی و همراهی داشته‌اند و امیدواریم در ادامه مسیر با هماهنگی بیشتر بین سازمانی بتوانیم گام‌های مهمی در این مسیر برداریم.
و درنهایت اینکه چقدر با اهدافی که وقتی در این سمت مشغول به کار شدید، فاصله داریم؟ چقدر با آن جامعه‌ای که برای زنان باید امن باشد فاصله داریم و رسیدن به آن جامعه مستلزم داشتن چه چیزهایی است؟
به نظر من سخت‌ترین کار برای حل مسائل زنان در شهر مورد توجه قراردادن این مسائل و تغییر نگرش مدیران از مدیریت یک شهر «سازه‌بنیان» به یک شهر «انسان‌محور» بود و این تغییر با رأی و خواست مردم در انتخابات شورای شهر و انتخاب شهردار با شعار «تهران شهری برای همه» شروع شد. خوشبختانه در حال حاضر همه ارکان مدیریت شهری تهران از شورای اسلامی شهر به عنوان اصلی‌ترین نهاد سیاستگذار تا مدیران شهری بر ضرورت این امر واقف و همراه هستند. معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری متولی اجرای این سیاست‌هاست و خدا را شکر زمینه و بستر مناسبی برای تحقق این اهداف فراهم شده است.
امیدوارم که با همراهی و مشارکت شهروندان که صاحبان اصلی شهر هستند، بتوانیم به خوبی خلأها و نیازهایی را که در این سال‌ها کمتر مورد توجه قرار گرفته بوده، شناسایی و رفع کنیم. بی‌شک این طرح بر پایه نیاز و خواسته‌های خود مردم طراحی شده است و ما به همین دلیل این طرح را شروع کردیم. بنابراین همان طور که در مرحله شناسایی و تعریف این طرح، حضور و خواست مردم مهم بوده، در مرحله اجرا و کنترل آن هم باید مردم حضور داشته باشد. امیدوارم بتوانیم شاهد مشارکت مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد در اجرای این طرح باشیم.