نفت آشفته

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

با روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ و بالا گرفتن جنگ تعرفه‌ای میان آمریکا و چین، بازار نفت گرفتار تلاطم بی‌سابقه‌ای شده است. قیمت نفت برنت در ماه آوریل حدود ۱۵ درصد کاهش داشته و این شدیدترین رقم کاهش قیمت نفت در چهار سال گذشته است. این موضوع نگرانی قابل توجهی برای بازارهای جهانی صنعت پتروشیمی بوده است؛ چراکه نوسانات مداوم قیمت نفت و وابستگی این محصولات به قیمت نفت باعث شده چشم‌انداز این صنعت مبهم و تیره و تار شود.

زلزله ترامپ در بازار نفت

زمانی که دونالد ترامپ در ۲۰ ژانویه برای دومین بار وارد کاخ سفید شد، قیمت‌های نفت در نزدیکی اوج تابستان قبل قرار داشتند. اما تا اوایل آوریل، قیمت‌های طلای سیاه به پایین‌ترین سطح چهارساله خود افت کردند و در ماه جاری میلادی فقط اندکی با رشد همراه شدند. بلومبرگ در همین زمینه نوشته است که قیمت‌های پایین‌تر نفت خام پیامدهای بزرگی برای کشورهای تولیدکننده انرژی دارد، چراکه این کشورها برای متوازن‌کردن بودجه خود در این سطوح از قیمت‌های نفت، با چالش روبه‌رو می‌شوند. همچنین کشورهای واردکننده با تغییراتی مواجه می‌شوند و از مزایای هزینه‌های انرژی پایین‌تر برای حمل‌ونقل و صنعت بهره می‌برند.

حال در شرایطی که واردکنندگان نفت از کاهش قیمت‌ها سود می‌برند، صادرکنندگان طلای سیاه دچار زیان می‌شوند. عربستان سعودی که به‌شدت به درآمدهای نفتی وابسته است، یک نمونه خوب در این موضوع محسوب می‌شود. صندوق بین‌المللی پول تخمین می‌زند عربستان برای اینکه بودجه خود را در سطوح فعلی تولید نفت متوازن کند، نیاز به قیمت‌های بالاتر از ۹۰ دلار در هر بشکه دارد، درحالی‌که بلومبرگ اکونومیکس با درنظرگرفتن هزینه‌کرد داخلی از سوی صندوق ثروت دولتی سعودی‌ها، این حد نصاب را در سطح ۱۱۲ دلار در هر بشکه قرار داده است. نکته عجیب اینکه در شرایط عادی، نفت ارزان‌تر باعث افزایش تقاضای آن می‌شود و به تولیدکنندگان اجازه می‌دهد برای جبران قیمت‌های پایین‌تر، تولید بیشتری داشته باشند. اما نااطمینانی حاصل از جنگ تجاری ترامپ باعث تضعیف رشد تقاضا شده و باعث می‌شود تولیدکنندگان نتوانند آنچنان که باید از افزایش تولید در بحبوحه قیمت‌های پایین نفع ببرند. گفتنی است قیمت‌های پایین‌تر نفت همچنین در حال ایجاد اضطراب در میان تولیدکنندگان نفت در آمریکا است و دستیابی به هدف ترامپ برای افزایش چشمگیر تولید سوخت‌های فسیلی در خاک ایالات متحده در جهت رسیدن به «سلطه در بخش انرژی» را در خطر قرار داده است. افت قیمت نفت وست تگزاس اینترمدیت یا wTI به کمتر از 60 دلار در هر بشکه باعث شد برایان شفیلد، مدیر اجرایی نفت تگزاس، از همتایان خود بخواهد تولید نفت را کاهش دهند و منتظر چگونگی ادامه جنگ تعرفه‌ای بمانند.

سقوط بهای نفت

بازار جهانی نفت در آوریل ۲۰۲۵ گرفتار سقوط قیمت شده است. بهای شاخص برنت در ماه آوریل حدود ۱۵ درصد افت کرد و از ابتدای ماه از حدود ۷۴ دلار به نزدیک ۶۲ دلار رسیده است؛ این بزرگ‌ترین کاهش ماهانه از نوامبر ۲۰۲۱ است. تحلیلگران بازار درباره عوامل کوتاه‌مدت مؤثر بر قیمت‌های جهانی توضیح می‌دهند که تشدید نگرانی‌ها از تقاضای ضعیف به‌دلیل جنگ تعرفه‌ای بین آمریکا و چین یک عامل مهم برای سقوط قیمت نفت بوده است. در همین زمینه رویترز گزارش داده است که فعالیت کارخانه‌های چین در آوریل به کمترین سطح ۱۶ ماهه خود رسید. به گزارش AEA news تعرفه‌های ۲۵ تا ۱۲۵ درصدی بر واردات دو کشور آمریکا و چین کار خود را کرده و چشم‌انداز رشد اقتصادی و تقاضای انرژی را تضعیف کرده است.

در همین زمینه بررسی‌ها نشان می‌دهند که شاخص PMI تولیدی چین در آوریل سریع‌ترین افت ۱۶ ماه گذشته را ثبت کرده و تقاضای واردات برای نفت و محصولات پتروشیمی را کم‌رونق کرده است. در این میان نظرسنجی رویترز از ۴۰ اقتصاددان حاکی از آن است که قیمت میانگین برنت در سال ۲۰۲۵ به ۶۸.۹ دلار و شاخص WTI به ۶۵.۰۸ دلار می‌رسد. اوپک هم در گزارش آوریل خود پیش‌بینی رشد تقاضای نفت در سال ۲۰۲۵-۲۰۲۶ برای اولین بار از ماه دسامبر تاکنون را کاهش داده است.

تصمیم غیرمنتظره اوپک

از این گذشته اوپک مجددا تصمیم گرفت سقف تولید خود را برای ژوئن افزایش دهد. اوپک‌ در ماه‌های اخیر برنامه حذف تدریجی محدودیت‌های عرضه را تسریع کرده است. یکی از دلایل مهم اوپک برای این تصمیم فشار آمریکا بر این نهاد برای کاهش قیمت‌ها بوده است. دونالد ترامپ بارها از اوپک خواسته تولید را افزایش دهد و قیمت نفت پایین‌تر بیاید. این فشارها نهایتا در تصمیم اعضای اوپک‌ برای افزایش ۴۱۱ هزار بشکه در روز در ماه مه نمود پیدا کرد. علاوه بر این، با رشد سریع تولید نفت شیل در آمریکا، برخی اعضای اوپک‌ به‌ویژه عربستان نگران بوده‌اند که مشتریان به سمت نفت شیل گرایش پیدا کنند. افزایش عرضه به آنها این امکان را می‌دهد که قیمت‌ها را در سطح رقابتی‌تری نگه دارند و سهم بازارشان را حفظ کنند.

همچنین عراق و قزاقستان گزارش داده‌اند که سهمیه‌های تولید خود را بیش از حد رعایت کرده‌اند. با توافق بر سر افزایش سقف تولید کل گروه، آنها می‌توانند تولید قبلی خود را ادامه دهند و از جریمه کاهش سهمیه جلوگیری کنند. البته اوپک اعلام کرده این افزایش تدریجی یعنی ۱۳۸ هزار بشکه در روز برای آوریل، می‌تواند بسته به تغییر شرایط بازار متوقف یا معکوس شود. چنین مکانیسمی به آنها اجازه می‌دهد تا در صورت سقوط ناگهانی قیمت یا بحران تقاضا، به سرعت سیاست عرضه را تعدیل کنند. هم‌زمان با این اتفاقات اوپک‌پلاس هم عرضه رشد خواهد داشت و این رشد عرضه عمدتا از آمریکا، کانادا، برزیل و گویانا خواهد بود. همچنین مؤسسه نفت آمریکا از افزایش ۳.۸ میلیون بشکه ذخایر نفت آمریکا طی هفته پایانی آوریل حکایت داشت و داده‌های رسمی EIA نیز از تراکم موجودی‌ها خبر می‌دهد. رویترز درباره ساختار آتی بازار نوشته است که برخلاف الگوی سنتی بک‌واردیشن، بازار آتی نفت اکنون در ترکیبی از کانتانگو و بک‌واردیشن قرار دارد؛ به‌طوری که شیب اولیه نزولی مجدد صعودی شده است. این رسانه نوشته است که این لبخند غیرمعمول نشان از سردرگمی بازار در ارزیابی توازن عرضه و تقاضا دارد. اما واکنش شرکت‌های نفتی بزرگ به سقوط نفت چه بوده است؟ اکسن‌موبیل، شل، توتال‌انرژی و سایر غول‌ها با وجود کاهش قیمت‌ها و بدهی خالص ۲۴ میلیارددلاری در Q1، برنامه‌های سرمایه‌گذاری و بازخرید سهام را تقریبا بدون تغییر حفظ کردند؛ فقط BP کمی هزینه‌ها را کاهش داد. همچنین این شرکت‌ها بر مزایای زنجیره پایین‌دستی و پروژه‌های پتروشیمی با حاشیه بهتر تمرکز کرده‌اند تا از افت قیمت نفت خام بکاهند.

تحلیلگران جهانی چه می‌گویند؟

در این میان تحلیلگران جهانی همگی پیش‌بینی‌های قبلی خود را درباره بهای نفت کاهش داده‌اند. این موضوع به افزایش نااطمینانی در بازار نفت تلقی شده است. افزایش نااطمینانی در بازار نفت، صنایع پتروشیمی جهان را در وضع شکننده‌ای قرار داده است. بر اساس نظرسنجی ماه فوریه ۲۰۲۵ رویترز، قیمت نفت برنت به طور میانگین به ۷۴.۶ دلار می‌رسد و شاخص WTI به ۷۰.۶ دلار خواهد رسید. این نظرسنجی از ۴۱ اقتصاددان و تحلیلگر نشان می‌دهد که گرچه نوسانات سیاسی می‌تواند فشار کاهشی بیاورد، اما عرضه نسبتا محدود اوپک‌پلاس مانع افت شدید قیمت‌ها خواهد شد. همچنین طبق نظرسنجی مارس ۲۰۲۵ رویترز، میانگین قیمت نفت برنت ۷۲.۹ دلار خواهد بود که این رقم نسبت به نظرسنجی قبلی کاهشی شد. همچنین بر اساس این نظرسنجی شاخص WTI به ۷۰.۶ دلار می‌رسد. تحلیلگران دلیل این بازنگری را ضعیف‌ترشدن تقاضا در چین و هند و نیز احتمال افزایش تولید اوپک‌پلاس دانستند. در نظرسنجی دیگری که رویترز در آوریل ۲۰۲۵ انجام داده است، میانگین نفت برنت به ۶۸.۹ دلار پیش‌بینی شده و میانگین WTI هم به ۶۵.۰۸ دلار خواهد رسید.

این کاهش محسوس بازتاب‌دهنده نگرانی‌های تازه‌ای از جنگ تعرفه‌ای آمریکا و چین، و به‌هم‌ریختگی در زنجیره تأمین جهانی بود. همچنین برآورد جی‌پی‌مورگان در آوریل ۲۰۲۵ حاکی از آن است که میانگین قیمت نفت برنت. به ۶۶. دلار برای سال ۲۰۲۵ می‌رسد و این برآورد نسبت به پیش‌بینی قبلی که ۷۳ دلار بود کاهشی است. همچنین WTI به ۶۲ دلار می‌رسد. این بانک با اشاره به تشدید تولید اوپک‌پلاس و ضعیف‌بودن تقاضا، پیش‌بینی‌های خود را به‌طور قابل‌توجهی پایین آورد. گلدمن‌ساکس هم در مه ۲۰۲۵ پیش‌بینی کرده است که قیمت نفت برنت به ۶۳ دلار خواهد رسید و WTI به ۵۹ دلار می‌رسد. گلدمن‌ساکس تأکید کرد در سناریوی رکود اقتصادی یا بازگشت کامل کاهش تولید داوطلبانه اوپک‌پلاس، قیمت‌ها می‌توانند تا محدوده ۴۰ تا ۵۰ دلار هم سقوط کنند. همچنین برخی پیش‌بینی‌کنندگان مانند OPIS هشدار داده‌اند که در صورت تشدید ناامنی‌های تجاری و اقتصادی، احتمال افت برنت حتی به زیر ۵۰ دلار نیز وجود دارد.

نکته مهم اینکه دامنه پیش‌بینی میانگین قیمت برنت برای سال ۲۰۲۵ بین ۶۳ دلار تا ۷۵ دلار قرار دارد. برای WTI این بازه حدود ۵۹ تا ۷۱ دلار است. ریسک‌های اصلی شامل جنگ تعرفه‌ای، افزایش عرضه اوپک‌پلاس و رکود اقتصادی در نظر گرفته شده‌اند و در بدبینانه‌ترین سناریوها، نفت می‌تواند حتی به زیر ۵۰ دلار برسد، اما در صورت هرگونه کاهش قابل‌ توجه در تولید یا بهبود تقاضا، احتمال برگشت به محدوده ۷۰ تا ۸۰ دلار هم وجود دارد.