ژاپن؛ حرکت از مسیر ساخت شرکت‌های بزرگ به سمت استارتاپ‌ها
ژاپن که به غول‌های فناوری خود شهرت دارد برای ارتقا اکوسیستم استارتاپی خود تغییر مسیر داده و تمرکز خود را به تشویق و ترغیب کارآفرینان معطوف کرده است.
سابقه ژاپن در حوزه نوآوری ثابت شده و این کشور پیش‌گام فناوری است. با وجود موفقیت‌های تاریخی ژاپن در ساخت شرکت‌های بین‌المللی مانند سونی و پاناسونیک، این کشور از اهمیت استارتاپ‌ها هم غافل نمانده است. هر چند تغییر مسیر از ساخت شرکت‌های بزرگ لوازم الکترونیکی مصرفی صنعتی و خودرو به سمت استارتاپ‌ها دشوار است.
بااین‌حال اکوسیستم ژاپن در میان ۲۰ اکوسیستم برتر جهانی قرار دارد. اکوسیستم استارتاپی این کشور در سال ۲۰۲۰ توانست به جایگاه هجدهم در دنیا و جایگاه چهارم در منطقه آسیا - اقیانوسیه دست یابد. ژاپن در سال ۲۰۲۳ توانست جایگاه خود را دو پله ارتقا دهد و از دانمارک و هند سبقت بگیرد. همچنین این کشور در منطقه آسیا جایگاه سوم را دارد. ژاپن از نظر امتیاز کسب‌وکار در رتبه هفدهم جهانی قرار دارد که نشان‌دهنده فضای کسب‌وکاری مطلوب برای استارتاپ‌ها در این کشور است.
منطقه توکیو - یوکوهاما در بین ۱۵ منطقه برتر جهان، در سال ۲۰۲۳ با یک پله صعود به رتبه چهاردهم، جانشین شیکاگو شد. پایتخت این کشور، توکیو، قطب اصلی استارتاپ‌ها در ژاپن است. در آسیا، منطقه توکیو - یوکوهاما پس از دهلی‌نو (رتبه ۴)، رتبه ۵ را دارد، اما بالاتر از شنژن (رتبه ۶)، شهر سنگاپور (رتبه ۷) و سئول (رتبه ۸) قرار دارد. استارتاپ‌های ژاپن در حوزه سخت‌افزار و اینترنت اشیا جایگاه خوبی در دنیا کسب کرده‌اند. چنانچه سه شهر این کشور بین ۵۰ شهر برتر جهانی در این صنعت‌ها قرار دارند. در توکیو نیز استارتاپ‌ها در صنایع سخت‌افزار و اینترنت اشیا و بازاریابی و فروش پیشتاز هستند و توانسته‌اند این شهر را به جایگاه هفتم جهانی برسانند. در واقع در سال ۲۰۲۳، منطقه توکیو - یوکوهاما در اکثر صنایع درخشید و در فناوری سلامت، انرژی و محیط زیست، تجارت الکترونیک و خرده‌فروشی، فناوری آموزش و نرم‌افزار و داده توانست به ترتیب رتبه‌های ۱۷، ۱۲، ۲۲، ۱۱ و ۱۲ را کسب کند.
چالش‌های اکوسیستم استارتاپی ژاپن
مانند سایر اقتصادهای منطقه آسیا اقیانوسیه، ژاپن نیز برای رشد اقتصادش باید ذهنیت ریسک‌پذیری داشته باشد. همچنین این کشور باید بر بهبود مهارت‌های زبان انگلیسی خود کار کند تا بتواند کارآفرینان و بازارهای بین‌المللی را هدف قرار دهد. یکی از چالش‌های اکوسیستم استارتاپی این کشور فراوانی مشاغل در شرکت‌های بزرگ و باکیفیت است. این مسئله باعث کاهش کارآفرینان بااستعداد و با انگیزه می‌شود. افزون بر این با توجه به بالا رفتن سن جمعیت، این کشور باید بیشتر به فکر جذب استعدادهای خارجی باشد.
از دیگر نقاط ضعف اکوسیستم ژاپن، تعداد کم تک‌شاخ‌ها هستند که نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری بر شرکت‌های استارتاپی در این کشور کم است. هر چند یک وی‌سی تحول‌گرا در این کشور وجود دارد که تأثیر زیادی بر چشم‌اندازی سرمایه‌گذاری جهانی گذاشته است. سافت بانک، به رهبری ماسایوشی سون، فرازوفرودهای زیادی داشته؛ اما تأثیرگذاری خود را بر اکوسیستم حفظ کرده است.
اقدامات دولت برای ارتقا اکوسیستم
ژاپن بر آن است که با سرمایه‌گذاری بیشتر، تغییر ذهنیت دولت برای درک اهمیت کارآفرینان موفق و نوآور و تشویق کارآفرینی اکوسیستم استارتاپی خود را ارتقا دهد. ژاپن همچنین نیاز به توسعه ساختارهایی دارد که به کسب‌وکارها اجازه می‌دهند تا در اقتصاد جهانی در میان صنایعی که به سرعت در حال تغییر هستند، انعطاف‌پذیری داشته باشند. دولت در این راستا یک استراتژی در سال ۲۰۲۲ با عنوان استراتژی یکپارچه نوآوری تصویب کرد. بر اساس این استراتژی برای برداشتن گام‌های بزرگ به سوی جامعه ۵.۰ باید بر ارتقای فناوری پیشرفته و نوظهور تمرکز کرد. دولت برای پیشبرد این استراتژی و ایجاد جامعه ۵.۰، ۱۲۰ تریلیون ین بودجه اختصاص داده است.
افزون بر این، برنامه جی - استارتاپ قصد دارد استارتاپ‌های ژاپنی را به بازار جهانی معرفی کند. این برنامه قصد داشت که به ایجاد ۲۰ تک‌شاخ تا سال ۲۰۲۳ کمک کند که با توجه به شرایط فعلی بازار کار دشواری بود. همچنین ژاپن دارای شبکه‌ای غنی از سازمان‌های پشتیبانی در مراکز متعدد در کشور است. یکی از آنها سازمان تجارت خارجی ژاپن (JETRO) است که به استارتاپ‌ها کمک می‌کند تا از طریق «برنامه شتاب‌دهی شهر استارتاپ‌ها» جهانی شوند.
تغییر همیشه کار سختی است؛ مخصوصاً اگر جایگاه و شرایط فعلی وسوسه‌برانگیز باشد. شرکت‌های غول ژاپن هنوز هم بازار را در دست خود دارند؛ اما دولت این کشور ترجیح داده به استارتاپ‌ها و شرکت‌های کوچک توجه بیشتری نشان دهد تا کارآفرینان بااستعداد را دلسرد نکند. اقدامات دولت ژاپن حاکی بر این است که حتی اگر کشوری صنایع و منابع قوی داشته باشد نباید از سهم اکوسیستم استارتاپی در رشد اقتصادی غافل بماند.
