در پی تشدید جنگ ایران و اسرائیل و بحران‌های سایبری؛
مهاجران تحصیلی؛ در انزوای دیجیتال و مالی
ایرانیان مقیم خارج به خاطر جنگ تحمیلی اسرائیل به ایران، در حوزه ارتباط و معیشت، تحت فشارهای مضاعفی قرار گرفته‌اند. در رأس این فشارها، قطع سراسری اینترنت در ایران و اختلال شدید در سیستم بانکی کشور است که عملاً دانشجویان ایرانی خارج‌نشین را از خانواده، منابع مالی، و حتی اطلاعات حیاتی جدا کرده است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
در حالی که جنگ نظامی فزاینده میان ایران و اسرائیل از آخرین هفته خرداد ۱۴۰۴ و حالا هم پیوستن آمریکا به این جنگ، وارد مرحله‌ای عملیاتی و بی‌سابقه شده، نه‌تنها شهروندان داخل ایران در معرض تهدیدهای متعدد قرار دارند، بلکه ایرانیان مقیم خارج نیز به‌ویژه در حوزه ارتباط و معیشت، تحت فشارهای مضاعفی قرار گرفته‌اند. در رأس این فشارها، قطع سراسری اینترنت در ایران و اختلال شدید در سیستم بانکی کشور است که عملاً دانشجویان ایرانی خارج‌نشین را از خانواده، منابع مالی، و حتی اطلاعات حیاتی جدا کرده است.
ایران و قطع گسترده اینترنت
طبق داده‌های رسمی از NetBlocks و Cloudflare Radar، از تاریخ ۱۷ ژوئن ۲۰۲۵ (۲۸ خرداد ۱۴۰۴)، اتصال ایران به اینترنت جهانی به‌طور متوسط بین ۹۰ تا ۹۷ درصد کاهش یافته است.
برخی استان‌ها عملاً در خاموشی کامل ارتباطی به‌سر می‌برند. این قطعی به گفته مقام‌های رسمی «اقدامی برای کنترل جنگ اطلاعاتی و حملات سایبری» بوده است.
روند تغییرات اینترنت ایران براساس داده‌هایی همچون NetBlocks، Cloudflare Radar و IODA می‌توان به شرح زیر بررسی کرد:
۱۳ ژوئن ۲۰۲۵ (۲۳ خرداد ۱۴۰۴)
کاهش ۵۴ درصدی در دسترسی به اینترنت: پس از حملات هوایی اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران، دسترسی به اینترنت در ایران با کاهش ۵۴ درصدی مواجه شد. این کاهش عمدتاً بر خدمات بینالمللی مانند Google، Apple App Store و WhatsApp تأثیر گذاشت.
۷ ژوئن ۲۰۲۵ (۲۷ خرداد ۱۴۰۴)
کاهش ۴۹ درصدی دیگر در اتصال: در این تاریخ، اتصال اینترنتی ایران مجدداً ۴۹ درصد کاهش یافت که نشان‌دهنده تشدید محدودیت‌ها بود.
۱۸ ژوئن ۲۰۲۵ (۲۸ خرداد ۱۴۰۴)
قطعی تقریباً کامل اینترنت: در این روز، ایران با قطعی تقریباً کامل اینترنت مواجه شد. داده‌های رادار آروان‌کلاود هم نشان می‌داد قطع اینترنت از حدود ساعت ۱۶:۲۰ دقیقه چهارشنبه ۲۸ خرداد آغاز شد. بر اساس گزارش NetBlocks، این قطعی به‌عنوان «خاموشی تقریباً کامل اینترنت» توصیف شد. داده‌های نت‌بلاکس مشخص می‌کرد که کمتر از ۳ درصد از کاربران ایران به اینترنت دسترسی داشته‌اند. همچنین داده‌های کلادفلر نشان می‌داد که در این روز حجم ترافیک کلی، ترافیک HTTP و تعداد درخواست‌ها به نزدیک صفر رسید.
۱۹ ژوئن ۲۰۲۵ (۲۹ خرداد ۱۴۰۴)
ادامه قطعی گسترده: بر اساس گزارش‌ها، ایران در این روز نیز با قطعی گسترده اینترنت مواجه بود که به‌مدت بیش از ۱۲ ساعت ادامه یافت.
۲۰ ژوئن ۲۰۲۵ (۳۰ خرداد ۱۴۰۴)
ادامه محدودیت‌ها: بر اساس گزارش‌ها، ایران در این روز نیز با محدودیت‌های شدید اینترنتی مواجه بود.
۲۱ ژوئن ۲۰۲۵ (۳۱ خرداد ۱۴۰۴)
برقراری اتصال به شکل محدود: در این روز، اتصال اینترنتی ایران از صبح به شکل محدود شروع شد. رادارهای کلادفلر هم نشان می‌داد که پس از چند روز خاموشی مطلق، استفاده از ترافیک بین‌الملل روبه افزایش بود. البته در ساعات ظهر این روز، مجددا محدودیت‌هایی روی ترافیک بین‌الملل اعمال شد. نمودار رادار کلاودفلر نشان می‌داد که در ساعات ظهر این روز ظهر روز شنبه ۳۱ خرداد ماه دوباره پهنای باند که به یک سوم روزهای عادی کاهش پیدا کرده بود باز هم با افت مواجه شده و به نصف رسیده است. طبق داده‌های کلادفلر پروتکل HTTP/3 در این روز با محدودیت بیشتری نسبت به نسخه HTTP/2 مواجه بوده و بعد از آن هم نسخه اولیه پروتکل HTTP با محدودیت همراه شده است.
تحصیل در غربت، بدون ارتباط دیجیتالی
این آمارها نشان می‌دهد که در چند روز گذشته و از شروع حمله اسرائیل به ایران، اینترنت به عنوان تنها راه ارتباطی شهروندان با شدیدترین محدودیت‌ها مواجه بوده است. بسیاری از کارشناسان فنی و شبکه عنوان می‌کنند این قطعی و اختلال شدید از محدودیت اینترنت در مهر ۱۴۰۱ و آبان ۱۳۹۸ به مراتب بدتر بوده است. دسترسی قطره‌ای به اینترنت در ساعاتی از شبانه‌روز، نه تنها کاربران داخل ایران را کلافه و سردرگم کرده بود که باعث نگرانی بسیاری از ایرانیان خارج از کشور و مخصوصا دانشجویان مهاجر شده است.
«هیچ پیامی نمی‌رسد، تماس نمی‌گیرند. من هر روز می‌رم کتابخونه فقط که اخبار نبینم، اما برمی‌گردم خونه و می‌فهمم باز هم از خانواده‌ام بی‌خبرم. این بی‌خبری ماندن در تاریکی مطلق است.»
این روایت یک دانشجوی ایرانی در آلمان است. هم‌زمان با قطعی و اختلال شدید اینترنت در ایران، تماس‌های بینالمللی نیز با اختلال‌های عجیبی روبه‌رو شده‌اند؛ در این بین نیز گزارش‌هایی از تماس‌هایی نگران کننده با اطلاعات غیرموثق از خطوط بینالمللی منتشر شد. به گفته‌ی خبرگزاری AP، این صداهای مرموز احتمالاً بخشی از جنگ روانی یا سیگنال‌های دفاعی دشمن بوده‌اند.
سیستم بانکی فلج شده: حواله‌هایی که نمی‌رسند
در کنار قطعی اینترنت، حملات سایبری گروه‌هایی نظیر Predatory Sparrow به زیرساخت‌های برخی بانک‌ها از جمله سپه باعث اختلال گسترده در سیستم بانک‌های ایران شده است. از جمله:
- ناتوانی در دسترسی به حساب‌ها
- غیرفعال شدن دستگاه‌های ATM
- اختلال در اپلیکیشن‌های همراه بانک
- اختلال در دسترسی به خدمات اینترنتی
با این شرایط بسیاری از خانواده‌ها در ایران دیگر قادر به انتقال ارز برای فرزندان‌شان در خارج نیستند. در همین زمینه دانشجوی ایرانی مقیم ترکیه در پستی که در شبکه ایکس (توییتر سابق) منتشر کرده بود، نوشته: «هشت روزه منتظرم پول برسه، ولی هنوز هیچی. حتی نتونستم برم سر کلاس. نگرانم اجاره خونه‌مو نتونم بدم.»
بحران روانی در میان تحصیل‌کردگان دور از خانه
در مصاحبه‌هایی با دانشجویان ایرانی در کشورهای مختلف از جمله آلمان، کانادا، ترکیه و مالزی، گزارش‌های متعددی از افسردگی، اضطراب و اختلال در عملکرد تحصیلی به‌دلیل عدم ارتباط با خانواده و فشار مالی دیده می‌شود.
تعداد زیادی از این دانشجویان به واسطه شرایط تحریمی، شغل رسمی ندارند و وابسته به کمک‌های مالی خانواده هستند. قطعی این مسیر، آنها را در برزخی از بلاتکلیفی، بی‌خبری و بحران روانی قرار داده است.
یک دانشجوی ایرانی مقیم در شهر برلین آلمان به «شرق» می‌گوید: «نمی‌دانم باید چه کار کنم. از طرفی اینترنت قطع است و نمی‌دانم خانواده و دوستانم در چه وضعیتی هستند و از طرف دیگر کمک‌های مالی که از خانواده دریافت می‌کردم قطع شده است. من کار ثابتی ندارم و مستاجر هستم. به سررسید پرداخت کرایه نزدیک می‌شویم و از استرس اینکه چه در انتظارم است، کاملا از درس خواندن و زندگی کردن، مانده‌ام.»
یک دانشجوی دیگر در شهر ونکور کانادا هم در گفت‌وگو با «شرق» از تمرکز نداشتن برای درس خواندن می‌گوید: «چطور می‌توانم با این استرس و اضطراب که قرار است چه اتفاقی برای کشورم بیفتد درس بخوانم، حتی نمی‌توانم سر کلاس‌هایم شرکت کنم. اخبار را از شبکه‌های اجتماعی و کانال‌هایی که حداقل اخبار بی‌طرفی منتشر می‌کنند دنبال می‌کنم. خبرها نگران‌کننده است. در این شرایط وقتی اینترنت هم وصل نیست، بی‌خبری از خانواده‌ام، زندگی من را فلج کرده است.
یک دانشجوی مقیم در شهر کوالالامپور، مالزی که در رشته هوش مصنوعی «دانشگاه مالایا» مشغول تحصیل است، از به بن‌بست رسیدن تمام تلاش‌هایش برای اتصال خانواده‌اش در ایران به اینترنت، عصبانی است. او در این مورد به «شرق» می‌گوید: «من با بسیاری از دوستان فنی‌ام در ایران که توانسته‌اند با دور زدن محدودیت‌ها به شکل محدود به اینترنت دسترسی داشته باشند، در تماس بودم تا از کمک‌هایشان برای متصل کردن خانواده‌ام به اینترنت استفاده کنم، اما در نهایت راه به جایی نبردم.» به گفته او در واقع آن قدر محدودیت سفت و سختی روی اینترنت اعمال شده است که کمتر کسی حتی با دانش فنی می‌توانسته به شبکه جهانی اینترنت متصل شود.
همچنین او به شرایط سخت مالی خود اشاره می‌کند: «من به خانواده‌ام وابسته هستم و هر روز سه تا چهار ساعت در زمان‌های مختلف روز با خانواده و دوستانم تماس می‌گیرم، اما قطع اینترنت در یک هفته گذشته تمام راه‌های ارتباطی من را بسته و این شرایط فشاری عاطفی و روانی زیادی به من وارد کرده است. از طرف دیگر چون در اینجا شغلی ندارم، نمی‌توانم به تنهایی و بدون حمایت مالی خانواده به تحصیلم ادامه دهم. پدرم در آخرین تماسی که به سختی توانستم با او برقرار کنم، گفت که هزینه لازم را یک روز قبل از شروع جنگ ایران و اسرائیل برایم با کمک سیستم بانکی ارسال کرده، اما تاکنون این پول به دستم نرسیده است.» او که بسیار ناامید است اعلام می‌کند که اگر این شرایط ادامه داشته باشد، شاید مجبور است از تحصیل در دانشگاهی که دوست دارد انصراف دهد.
راهکارهای ناکارآمد یا پُرهزینه
دانشجویان ایرانی مقیم خارج به خاطر قطع اینترنت، اختلال‌های بانکی و همچنین مشخص نبودن شرایط اقتصادی در صورت ادامه جنگ، بیش از گذشته در فشار هستند. در این بین راه‌های مختلفی در مورد شرایط ارتباط در بحرانی مانند جنگ تحمیلی اسرائیل به ایران در شرایطی که اینترنت در کشور قطع است، منتشر شده؛ راهکارهایی که بیشتر آنها به دلیل وابسته بودن به اینترنت نمی‌توانند کمکی به شهروندان داخل کشور یا خارج از کشور برای ارتباط با یکدیگر، فراهم کنند.
اگرچه برخی دانشجویان از راهکارهای جایگزین مانند:
- VPNهای امن
- سرویس ماهواره‌ای برای دریافت یک‌طرفه اطلاعات
- سیم‌کارت‌های رومینگ از ترکیه و امارات
- و حتی موارد معدودی از Starlink قاچاقی
استفاده کرده‌اند، اما محدودیت‌های فنی، هزینه بالا و خطرات امنیتی استفاده از این ابزارها را به مانعی جدی تبدیل کرده‌اند.
نسل تحصیل‌کرده، گروگان جنگ سایه‌ها
در شرایطی که «حیات دیجیتال» به ضرورت اصلی در زندگی مدرن تبدیل شده، حذف آن نه‌تنها به معنای خاموشی اطلاعات است، بلکه برای قشر دانشجویان مهاجر، مساوی با فروپاشی ساختارهای حمایتی است. جنگی که در فضای فیزیکی میان ایران و اسرائیل در جریان است، حالا وارد فضای دیجیتال شده و نخستین قربانیان آن، دانشجویان جوانی هستند که کیلومترها دورتر، در تنهایی مطلق، به انتظار یک پیام، یک حواله یا حتی یک تماس ساده نشسته‌اند.
آخرین اخبار فناوری را از طریق این لینک پیگیری کنید.
