چرا رضا کیانیان نوشتن را متوقف کرد؟

 رضا کیانیان بازیگر سینما و تئاتر در پاسخ به این سوال که چرا بعد از مدتی تالیف کتاب و مقالات تخصصی، دیگر کمتر می‌نویسد، گفت: یکی از دلایلش این است که نقدی در مورد این کتاب‌ها نوشته نمی‌شد. گویا اصلا حرفی نزده‌ام.

رضا کیانیان امروز (جمعه، ۱۹ اردیبهشت) در سومین نوبت از مجموعه نشست های کتاب و سینما در سی و ششمین بین المللی نمایشگاه کتاب تهران با عنوان رابطه متقابل کتاب و سینما حاضر شد و در گفت وگویی با مهرزاد دانش منتقد فیلم به سوالاتی پیرامون تجربیات خود در نویسندگی و کارهایی که در این زمینه انجام داده است پاسخ داد.

وی در پاسخ به این سوال که چرا دیگر کتاب نمی‌نویسد با اینکه در گذشته کتاب‌های مختلفی در زمینه هنر بازیگری یا فیلمنامه نوشته است گفت: من دست به قلم هستم اما چند سالی است که ننوشته ام. یکی از دلایلش این است کتاب هایی که می‌نوشتم پرفروش و حتی در دانشگاه ها به آنها ارجاع داده می شد؛ اما نقدی در مورد این کتاب ها نوشته نمی شد و هرگز استادی از من دعوت نکرد در مورد کتاب هایم با دانشجوها حرف بزنم. حتی منتقدان نیز نقدی در مورد کتاب های من ننوشتند و گویا من اصلا حرفی نزده‌ام.

کیانیان ادامه داد: دلیل دیگر این است که جامعه هر روز متفاوت تر و گاهی افسرده تر می شود و چند سالی ننوشتم؛ اما از پارسال به خودم نهیبی زدم و با نوشتن مقالاتی دوباره شروع کردم که در مجلاتی مانند مجله فیلم امروز چاپ شد. من معلم خوبی نیستم چون نمی توانم پله پله دست شاگرد را بگیرم و او را از جایی به جای دیگر برسانم ولی می توانم بنویسم.

نویسنده کتاب این مردم نازنین همچنین با اشاره به کمبود کتاب های نقد و مخاطب شناسی در ایران نیز اظهار داشت: کتاب های تخصصی ما کشور مونولوگ (تک‌گویی) هستیم و کمتر وارد دیالوگ (گفت‌وگو) می شویم تریبون ها یک‌طرفه است و فقط باید گوش داد و جایی نیست که انگیزه ای برای سوال کردن به ما بدهد؛ زیرا به طور کلی تفکر سنتی با سوال کردن هماهنگ نیست.

تا وقتی مساله‌ای را به جزئیات تبدیل نکنیم، حل نمی‌شود

وی با بیان مثال هایی در این مورد گفت: برای نمونه در گذشته هم خصوصیات و مشخصات اجتماعی ایرانیان را بیشتر اروپایی‌هایی که برای سفر به ایران امده اند نوشته اند؛ اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مقداری دوربین را به سمت خودمان برگرداندیم و شروع به نوشتن خصوصیات خودمان به عنوان یک ملت کردیم.

نویسنده کتاب شعبده بازیگری مساله دیگر را دوقطبی گری در جامعه امروز ایران دانست و گفت: ما یا هر چیزی را سیاه یا سفید می بینیم و خاکستری اصلا نداریم. این موضوع در برخی برهه های زمانی بیشتر می شود و به طور کلی دنبال تحلیل مسائل و پرداختن جزئی تر به آنها نیستیم.

وی با اشاره به سنت نقد نویسی در گذشته های دور در ایران گفت: در گذشته اینطور بود که نقد فیلم بیشتر بر بیان پیام فیلم استوار بود اما به نظر من سینما یک زبان است و کتاب نیست که در آن مقاله بنویسیم. سینما بخش های مختلف دارد و همه عوامل در تولید فیلم موثر هستند و وقتی نقد فیلم می کنیم باید فیلمبردار، کارگردانی و طراحی لباس را ببینیم و نباید فقط به پیام فیلم توجه کرد. اگر همه چیز را در پیام خلاصه کنیم تکلیف هنر چه می شود و این سوال مطرح می‌شود که آیا هنر فقط پیام رسان است؟ من قصد داشتم با کتابم کارگردانان و سینماگران را تشویق کنم که فکر کنند هنر و سینما چیست و آیا بازیگری هنر است.

وی تاکید کرد: تا وقتی هر مساله ای را به جزئیات تبدیل نکرده و در مورد آن استدلال نکنیم، مساله برای ما حل نمی شود و در آن مورد پیشرفت نمی کنیم، ما هستیم که با تفکر و اندیشه خود مفهومی را تولید می کنیم.

کیانیان یادآور شد: از وقتی مقالات بازیگری را نوشتم به تدریج افراد دیگری هم در این مسیر گام برداشتند؛ ایرج کریمی و امیر پوریا و گفتمان بازیگری به وجود آمد و این گفتمان راه افتاد. هنوز گفتمان های نهفته دیگری در جامعه وجود دارد که مستدل و نهادینه نشده است. وقتی مفهومی را نمی دانیم ماجرا مغفول می ماند.

بازیگر سریال سرزمین مادری در این مورد که فضای مجازی چقدر در کاهش کتاب خواندن و تقویت فضای دوقطبی موثر بوده است گفت: گفت قبل از فضای مجازی هم ما همین وضع را داشتیم و دنبال دانستن دقیق نبودیم ولی بعد از رونق فضای مجازی همه چیز در حد اطلاعات جزئی چند خطی خلاصه شد.

وی با اشاره به دیده شدن کتاب و کتابخانه در آثار نمایشی خارجی بیان کرد: اینها نکاتی است که سیاست گذاران کلان در کشور باید رعایت کنند. در حالیکه در سریال های تلویزیونی ما اینطور نیست و تبلیغات تلویزیونی و برنامه های تلویزیونی از الگوی زندگی اکثر مردم فاصله دارد.

رشد کمی خوب آثار مکتوب سینمایی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی

مهرزاد دانش در ادامه این نشست با اشاره به اوج گرفتن تالیف کتاب در زمینه سینما بعد از نیمه دوم دهه ۷۰ نیز یادور شد که ۳۶۰ عنوان کتاب سینمایی در سال ۱۴۰۲ منتشر شده است. سپس پرسید چرا در اینصورت مشکل مخاطب داریم و با وجود عرضه، تقاضا کافی نیست؟ کیانیان پاسخ داد: ما کمی پرتوقع هستیم و پیشرفت پله و پله را قبول نداریم یعنی اگر سالی ۳۶۵ کتاب منشر شده باشد هر روز یک کتاب منتشر شده است و این رشد خوبی است. البته قبل از انقلاب هم کتاب های سینمایی خوب، چند نشریه سینمایی و منتقدان خوبی داشتیم.

نویسنده کتاب ناصر و فردین همچنین با اشاره به حضور شخصیت نویسنده، پژوهشگر و خبرنگار در سریال ها یا فیلم های خارجی که نقش های محوری هم دارند تاکید کرد: این شخصیت ها می توانند داستان را به‌خوبی جلو ببرند ولی در کشور ما نمی توانیم راحت در مورد بسیاری اصناف و قومیت ها حرف بزنیم و بیخود ناراحت می شوند. البته شخصیت نویسنده، پژوهشگر و خبرنگار در خارج جزو شخصیت های مهم اجتماعی هستند، این موضوع در زمان دولت های هفتم و هشتم رخ داد افرادی که مقاله و مطلب می نوشتند تبدیل به شخصیت مشهور شدند.

وی در مورد بازی در فیلم هایی که اقتباس از یک اثر داستانی بوده است نیز گفت: همین حالا هم که فیلم یا سریالی می بینم و می بینم اقتباسی است خوشحال می شوم زیرا وقتی یک سریال از یک رمان اقتباس می شود یعنی پایه های قصه کامل است. یک بار شخصیت ها و داستان کامل نوشته و پرداخت شده است. اگر هم کار اقتباسی باشد در اجرا به من کمک می کند و همین باعث می شود ذهن من باز شود و بهتر روی صحنه بروم.

سی و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۷ تا ۲۷ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» در محل مصلی امام خمینی (ره) در حال برگزاری است.

این دوره از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در فضای مسقف نزدیک به ۷۵ هزار متر مربع در مصلی امام خمینی (ره) برگزار می‌شود.

در نمایشگاه کتاب سال جاری دو فضای دو هزار مترمربعی در دو سوی گنبدخانه مصلی برای بخش ناشران آموزشی تدارک‌ دیده‌ شده است. بخش کودک‌ونوجوان نیز در زیرزمین شبستان شرقی با فضایی بالغ بر ۲۰ هزارمترمربع برپا خواهد شد.

هم‌زمان با برگزاری بخش حضوری نمایشگاه کتاب ۱۴۰۴ تهران، بخش مجازی نمایشگاه نیز در سامانه book.icfi.ir امکان خرید غیرحضوری کتاب را برای علاقه‌مندان مهیا می‌کند.