آخرین گام ملایم

‌ آغاز مذاکرات در دولت ابراهیم رئیسی اگرچه با تاخیر انجام شد ولی امیدها برای بازگشت ایران و امریکا به برجام و لغو شدیدترین تحریم‌های اقتصادی تاریخ جهان را دو چندان کرد. امیدهایی که حالا به حد محسوسی رنگ باخته و ایران بعد از سال‌ها، شاهد شکل گیری اجماع جهانی علیه خود است.

راه تخاصم

آغاز مذاکرات در دولت ابراهیم رئیسی اگرچه با تاخیر انجام شد ولی امیدها برای بازگشت ایران و امریکا به برجام و لغو شدیدترین تحریم‌های اقتصادی تاریخ جهان را دو چندان کرد. امیدهایی که حالا به حد محسوسی رنگ باخته و ایران بعد از سال‌ها، شاهد شکل گیری اجماع جهانی علیه خود است. آمریکا با همراهی بریتانیا، آلمان، فرانسه و جمعی از کشورهای حاشیه خلیج فارس در تلاش‌اند تا قطعنامه‌‎ای علیه ایران در شورای حکام سازمان ملل متحد به تصویب برسانند.

 لحن ملایم

قطعنامه شورای حکام علیه جمهوری اسلامی اگرچه تحریم جدیدی را به لیست تحریم‌های اعمال شده علیه ایران اضافه نمی‌کند اما با اتکا به آینده نه چندان روشن پیش روی مذاکرات هسته‌ای و اختلافات ایجاد شده میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پیام سیاسی روشنی برای ایران دارد. منابع اروپایی البته تاکید کرده‌اند که لحن بیانیه شورای حکام علیه ایران ملایم خواهد بود ولی احتمالا با تداوم تخاصم میان ایران و غرب، لحن بیانیه بعدی تندتر خواهد شد و می‌تواند بار دیگر ایران را به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد مواجه کند.

 2 راهی ترسناک

آمریکا و تروئیکای اروپایی هم البته در این میان باید انتخاب کنند که گام بعدی‌شان چه باشد. فعال‌سازی مکانیزم ماشه یکی از راه‌های آنان است. در این صورت و با اتکا به متن برجام،  تمامی قطعنامه‌های گذشته که با توافق هسته‌ای لغو شده بود، بلافاصله احیا خواهد شد. مسیر دوم شورای امنیت سازمان ملل متحد است. این مسیر می‌تواند نکات مثبت بیشتری برای ایران داشته باشد چراکه امکان وتو از طرف روسیه و چین را فراهم می‌کند هرچند که ناظران معتقدند که مسکو و پکن اینبار هم چون گذشته منافع کلان خود را فدای ارتباطشان را تهران نخواهند کرد. نتیجه هر 2 این مسیرها ایجاد اجماع جهانی علیه ایران است و تبدیل تحریم‌های آمریکا به تحریم‌های بین‌المللی.

 شرکای غیرقابل اعتماد

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم در گفت‌وگو با شرق تصور همراهی روسیه و چین با ایران را رد کرده و با انتقاد از ارائه امتیاز به این کشورها به جای برقراری روابط پایدار با کشورهای غربی، گفت: «ایران می‌توانست خود بازیگر اصلی باشد اما حالا سرنوشتش به دست لابی‌ها افتاده است. فراموش نکنید که روسیه و چین هم به سادگی از ایران حمایت نخواهند کرد و امتیازات فراوانی خواهند گرفت. در گذشته هم بابت همان حمایت‌های اندک مثلا این امتیاز را از ما گرفتند که ایران رقیب روسیه در بازار گازی اروپا نشود ولی متاسفانه مقامات مسئول ایرانی چیزی از این موضوع نگفتند.»

 یک قدم تا فصل 7

با این اوصاف، احتمال بازگشت ایران به ذیل فصل 7 منشور سازمان ملل متحد هم بالاست. ایران تنها کشوری بود که بدون جنگ و با برجام از ذیل فصل 7 خارج شد ولی حالا دوباره خطر بازگشت به ذیل این فصل را احساس می‌کند. فلاحت‌پیشه به شرق گفت: «صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام، فاصله ایران تا بازگشت به ذیل فصل 7 منشور سازمان ملل را به یک قدم کاهش می‌دهد. شورای حکام می‌تواند پرونده‌ها را به عناوینی چون برهم زنندگان صلح و امنیت جهانی گره بزند و به شورای امنیت بفرستند. اقدامی که همه دستاوردهای گذشته را بر باد خواهد داد و عملا شکست دیپلماسی است.»

 نمره مردودی دیپلماسی

ناتوانی در احیای برجام و ایجاد اجماع جهانی علیه ایران از جمله مواردی است که از دید ناظران و کارشناسان به عنوان نمره مردودی در کارنامه سیاست خارجی دولت ابراهیم رئیسی در نظر گرفته شده است. فلاحت‌پیشه با تایید این مهم به شرق گفت: «ایران تنها کشوری در جهان است که شکست در دیپلماسی جزء رزومه سیاستمداران است ولی این تخاصم هیچ نکته مثبتی ندارد. این احتمالا آخرین گام ملایم اروپا و آمریکا در قبال ایران است و بیانیه‌ها و قطعنامه‌های بعدی به مراتب تندتر خواهد بود. این مسائل عملا شکست دیپلماسی است. این شکست فقط در صورتی قابل توجیه است که آقایان بگویند مثلا بمب اتم ساختیم ولی زمانی که این اتفاق رخ نداده و ما به دنبال بمب اتم نیستیم، این شکست در دیپلماسی قابل توجیه نیست.»

 واکنش تهران

تهران هم البته در این مسیر بیکار نمانده است. از وزیر امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی گرفته تا دیگر مقامات مسئول به اروپا و آمریکا و سازمان انرژی اتمی نسبت به عواقب اقداماتشان هشدار داده و رفتار این نهاد در قبال جمهوری اسلامی را سیاسی می‌دانند. ایران امروز فعالیت 2 دوربین فراپادمانی آژانس را متوقف کرد و همزمان هشدار داد که اقدامات دیگری نیز در راه است. اقداماتی که نتیجه آن هنوز مشخص نیست.

 اقتصاد متزلزل

اقتصاد ایران اما این روزها اوضاع چندان مناسبی ندارد. بازار ارز دوباره رو به افزایش رفته و قیمت دلار به بیش از 32 هزار تومان رسیده است. گرانی‌ها نیز نارضایتی‌ها را تشدید کرده و اعتراضات مردمی را فراهم آورده است. فلاحت‌پیشه در همین زمینه به شرق گفت: «ایران راه زندگی در تحریم را آموخته است. این تحریم‌ها علیه هر کشوری اعمال شده بود، شاهد گرسنگی و قحطی بودیم اما دولت ایران در حد تامین معیشت موفق بوده است. اما با این اوضاع نمی‌توان به توسعه فکر کرد. این نگاه همان نگاه انجمن حجتیه‌ای است که معتقد است تامین معیشت مردم کافیست ولی ایران با این حجم از ذخایر طبیعی می‌تواند جزء 5 کشور توسعه یافته باشد ولی با وجود تحریم‌ها امکان توسعه و حل مشکلات وجود نخواهد داشت.»