تغییر موضع بهارستان در برابر روسیه
فراکسیون مستقلین ولایی مجلس: روسیه باید به مذاکرات برگردد
در هفته گذشته هم‌زمان با قوت‌گرفتن احتمال احیای برجام و رفع تحریم‌ها، روسیه یکباره خواستار تضمینی شد که کل مذاکرات را به محاق برد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، شنبه پنجم مارس گفته بود کشورش خواهان تضمینی است که بر مبنای آن، تحریم‌ها علیه روسیه تأثیری بر همکاری مسکو با تهران نگذارد. با توجه به این سخنان و حمله روسیه به اوکراین و آنچه نماینده ارشد اتحادیه اروپا در روابط خارجی و سیاست‌های امنیتی عنوان کرده بود، «عوامل بیرونی» مهم‌ترین تأثیر را بر توقف مذاکرات داشته است؛ عاملی که به باور برخی از کارشناسان بین‌المللی همان درخواست تضمین روسیه از آمریکاست.
شرق: در هفته گذشته هم‌زمان با قوت‌گرفتن احتمال احیای برجام و رفع تحریم‌ها، روسیه یکباره خواستار تضمینی شد که کل مذاکرات را به محاق برد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، شنبه پنجم مارس گفته بود کشورش خواهان تضمینی است که بر مبنای آن، تحریم‌ها علیه روسیه تأثیری بر همکاری مسکو با تهران نگذارد. با توجه به این سخنان و حمله روسیه به اوکراین و آنچه نماینده ارشد اتحادیه اروپا در روابط خارجی و سیاست‌های امنیتی عنوان کرده بود، «عوامل بیرونی» مهم‌ترین تأثیر را بر توقف مذاکرات داشته است؛ عاملی که به باور برخی از کارشناسان بین‌المللی همان درخواست تضمین روسیه از آمریکاست. هرچند ایران نقش مخرب روسیه در روند مذاکرات را تاکنون نپذیرفته و سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس گفته است: «با توجه به اینکه آمریکا روسیه را تحریم کرده است، تضمین‌خواستن روسیه مرتبط با تحریم خود است. خود غربی‌ها روسیه را تحریم کردند دیگر، این‌طور نیست؟». به گفته او «کرملین هم‌پیمان ماست؛ دارد بر اساس منافع ملی‌اش عمل می‌کند». از سویی دیگر با توجه به توقف مذاکرات و اخبار نه‌چندان خوب این روزها، سخنگوی فراکسیون مستقلین ولایی شورای اسلامی با اشاره به بررسی آخرین تحولات مذاکرات وین در جلسه این فراکسیون گفت: در این جلسه تأکید شده که روسیه باید به مذاکرات برگردد و به تعهداتش پایبند باشد. آمریکا و اروپا هم زیاده‌طلبی و خودخواهی را کنار بگذارند. محمدعلی محسنی‌بندپی افزود: روسیه هم باید با وجود جنگ با اوکراین به مذاکره برگشته و به‌خاطر شرایط کشورش مذاکره را متوقف نکند، بلکه به تعهداتش پایبند باشد. حفظ منافع و مصالح کشور نیز باید در اولویت تیم مذاکره‌کننده قرار گیرد و از هرگونه عافیت‌طلبی آمریکایی‌ها و غربی‌ها جلوگیری شود.
چین و روسیه خلاف منافع ما عمل کنند، در روابطمان تجدیدنظر خواهیم کرد
رئیس مجمع نمایندگان خراسان رضوی گفت: ما با روسیه و چین بر سر منافع‌مان هم‌پیمان هستیم و تا زمانی که منافع‌مان تأمین شود، با آنها خواهیم بود و اگر این دو کشور خلاف منافع ما عمل کنند، ما هم در روابطمان تجدیدنظر خواهیم کرد. نیک‌بین افزود: هرچند با سوریه، عراق و لبنان قرابت اعتقادی داریم، اما با روسیه و چین این‌گونه نیست و هیچ قرابت اعتقادی‌ای نداریم و اگر این دو کشور خلاف منافع ما عمل کنند، ما هم در روابطمان تجدیدنظر خواهیم کرد. رئیس مجمع نمایندگان خراسان رضوی افزود: روسیه مورد اعتماد صد درصد ما نیست و قرار نیست هرچه گفتند چشم بگوییم. ما در حال تعامل با روسیه در یک روابط کاملا دیپلماتیک و شفاف هستیم و اگر کمی از مسیر دیپلماتیک خارج شوند، حتما مقابل آنها خواهیم ایستاد. وی با بیان اینکه آینده دنیا در دست سه کشور چین، روسیه و ایران است، اضافه کرد: چین ابرقدرت اقتصادی، روسیه ابرقدرت نظامی و ایران ابرقدرت علمی در دنیا خواهد شد و هر سه به هم نیاز خواهند داشت.
تیم مذاکره‌کننده در صورت ضرورت از مجوز مذاکره مستقیم با آمریکا استفاده می‌کند
آوایی، عضو کمیسیون امنیت ملی هم در حمایت از منافع ملی در برابر زیاده‌خواهی کشورهای خارجی گفت: توافق به نفع روس‌ها، چینی‌ها و کشورهای حاشیه خلیج فارس نیست و هیچ کشوری نمی‌خواهد برجام به جایی برسد و آرامشی ایجاد شود. او گفته حقیقت این است که اکثریت مجلس به تیم مذاکره‌کننده اعتماد دارد. ممکن است افرادی داشته باشیم که تند بروند و تیم مذاکره‌کننده را زیر سؤال ببرند، اما اعتقاد من بر این است که روسیه، ایران را گروگان گرفته و می‌خواهد منافع ایران را فدای منافع خودش می‌کند. آوایی معتقد است: روسیه شرطی را برای مذاکرات قرار داده که عملا این توافق صورت نگیرد. ما اگر به تفاهم برسیم، به نفع مردم ایران است و اگر به توافق نرسیم، اکثر کشورها سود می‌کنند و مردم ایران هستند که ضرر خواهند کرد. توافق به نفع روس‌ها، چینی‌ها و کشورهای حاشیه خلیج فارس نیست و هیچ کشوری نمی‌خواهد برجام به جایی برسد و آرامشی ایجاد شود. در شرایط فعلی مجلس و دولت با یکدیگر هماهنگ و از تیم مذاکره‌کننده نیز راضی هستند، ولی من معتقدم روس‌ها می‌خواهند منافع ایران را فدای منافع خود کنند. شاید من اشتباه می‌کنم، اما این برداشت مردم است و من حرف مردم را می‌زنم. او توضیح داد: اگر تیم مذاکره‌کننده تشخیص دهد که مذاکره مستقیم با آمریکا یک‌سری از گره‌ها را باز می‌کند و منافع مردم ایران را بیشتر تأمین می‌کند، از گزینه مذاکره مستقیم استفاده خواهد کرد. دست تیم مذاکره‌کننده برای مذاکره مستقیم بسته نیست و منعی ندارند. در واقع تیم مذاکره‌کننده در صورت ضرورت از مجوز مذاکره مستقیم با آمریکا استفاده می‌کند، ادامه مسیر به تشخیص و تصمیم تیم مذاکره‌کننده بستگی دارد که تیمی حرفه‌ای، باتجربه و مورد اعتماد هستند. در کمیسیون بحث‌های بسیاری در این مورد شده است، اما اینکه کمیسیون بیانیه بدهد یا اقدامی دیگر انجام دهد فعلا دست نگه داشته تا بررسی کند و کمیسیون نمی‌خواهد موضع شتاب‌زده‌ای بگیرد. سیاست جمهوری اسلامی از ابتدا «نه شرقی، نه غربی» بوده است. معنای این شعار این نیست که رابطه را با شرق و غرب قطع کرد؛ ایران باید همیشه موازنه با هر دو طرف را برقرار و مانع سیطره منافع آنان بر منافع جمهوری اسلامی شود. البته ایران هیچ‌وقت از روس‌ها خیری ندیده و خاطرات خوبی از مسکو در حافظه تاریخی ایرانیان ثبت نشده است. درعین‌حال باید توجه کرد معنای خاطرات ناگوار تاریخی از روسیه، تأیید عملکرد غرب در قبال ایران و تبرئه غربی‌ها نیست. در واقع از هیچ‌کدام از طرفین، جز شر چیزی ندیده‌ایم. ایران همواره زخم‌خورده انگلیس، آمریکا، شوروی و روسیه بوده است. در چنین فضایی، مسئولان ما باید چشمان خود را باز کنند و منافع مردم و منافع ملی را در اولویت دیپلماسی قرار دهند و متناسب با نوسان و دگرگونی موضع کشورها، میزان دوری و نزدیکی به آنها را تعریف و بازتعریف کنند و از اتخاذ سیاست‌های ثابتی که متناسب با تغییر موضع مثبت و منفی کشورها به‌روزرسانی نمی‌شوند، به‌شدت پرهیز کنند.
شروط روسیه مانع توافق نخواهد شد
علی علیزاده، دیگر عضو کمیسیون امنیت ملی نیز درخصوص تعویق مذاکرات وین اظهار کرد: مذاکرات به طور کامل متوقف نشده، بلکه مباحث فنی که میان ایران و آمریکا باقی مانده، باعث وقفه در روند مذاکرات شد. بنابراین هنوز امید است که مذاکرات نه‌تنها در درون کشورها بلکه بر سر میز مذاکره انجام شده و به نتیجه مثبت برسد. او ادامه داد: درحالی‌که رسانه‌ها توقف مذاکرات را به شروط روسیه ربط می‌دهند، اما این‌گونه نیست و تحریم سپاه، تضمین‌های اقتصادی و حل مسائل پادمانی و لیست قرمز، از‌جمله چهار شروط ایران برای ادامه مذاکرات است. بنابراین این تعلیق ارتباطی به شروط روسیه و مباحث این کشور ندارد. علیزاده خاطرنشان کرد: اگر آمریکا با ایران سر این چهار مسئله به توافق برسد، شروط روسیه مانعی برای رسیدن به توافق ایجاد نخواهد کرد، اما ایران حاضر نیست از این چهار خط قرمز عبور کند و آمریکا هم جواب قانع‌کننده‌ای نمی‌دهد؛ بنابراین ادامه مذاکرات به تصمیم سیاسی آمریکا به این چهار مسئله بستگی دارد و طرفین عجله دارند سریع‌تر به توافق برسند و امکان رسیدن به توافق قبل از پایان سال وجود دارد.
بهارستانی همچنین یکشنبه در جلسه‌ای غیرعلنی میزبان رئیس سازمان انرژی اتمی بودند و آنچه را در مذاکرات وین رخ داده بررسی کردند و برعکس جلسه غیرعلنی قبل که سخنان رئیس مجلس نشانی از قریب‌الوقوع‌بودن مذاکرات داشت، این بار در فضای مجلس احتمال رسیدن به توافق به‌شدت کم‌رنگ شده بود. خبری از جزئیات دقیق جلسه منتشر نشد و فقط عضو هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی از ارائه گزارش رئیس سازمان انرژی اتمی درباره تمام موضوعات مطرح‌شده درخصوص مذاکرات هسته‌ای به نمایندگان مجلس شورای اسلامی خبر داد. روح‌الله متفکرآزاد در حاشیه جلسه علنی دیروز مجلس شورای اسلامی، در جمع خبرنگاران با اشاره به جزئیات جلسه غیرعلنی نمایندگان با حضور رئیس سازمان انرژی اتمی کشور بیان کرد: «امروز صبح در جلسه غیرعلنی مجلس میزبان آقای اسلامی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی کشور بودیم. ایشان درخصوص پیشرفت‌های مذاکرات در بخش هسته‌ای گزارشی را به نمایندگان ارائه کردند». وی در ادامه اظهار کرد: «درخصوص موضوعات هسته‌ای بحث و تبادل نظر صورت گرفت و نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز نظرات خود را در این زمینه مطرح کردند. رئیس مجلس شورای اسلامی نیز جمع‌بندی از نظرات نمایندگان داشتند که امیدواریم به پیشبرد اهداف کشور در مذاکرات کمک کند».
بیانیه‌‌های مجلس در رابطه با مذاکرات
در این بین، بار دیگر 160 نماینده مجلس در بیانیه‌ای درباره مذاکرات هسته‌ای به تیم مذاکره‌کننده هشدار دادند مبادا اگر اکنون که بحران اوکراین نیاز غرب را به عرصه انرژی ایران افزایش داده است، بدون توجه به خواسته‌های بحق ایران، نیاز آمریکا به کاهش قیمت نفت تأمین شود. سیدمحسن دهنوی در جلسه علنی روز یکشنبه مجلس شورای اسلامی بیانیه ۱۶۰ نماینده مجلس درباره مذاکرات هسته‌ای را به شرح زیر قرائت کرد: «از تیم مذاکره‌کننده کشورمان می‌خواهیم در مذاکرات وین خود را محدود به ضرب‌الاجل‌های ساختگی غرب ندانند و با ایستادگی جهت حفظ منافع ملی و مطالبات اصلی و حفظ خطوط قرمز، اهداف اعلامی را بدون فوت وقت پیگیری کنند. اکنون که بحران اوکراین نیاز غرب را به عرصه انرژی ایران افزایش داده است، نباید بدون توجه به خواسته‌های بحق ایران، نیاز آمریکا به کاهش قیمت نفت تأمین شود. از هیئت محترم مذاکره‌کننده می‌خواهیم که اخذ تصمیم کافی اقتصادی، فنی و سیاسی از طرف آمریکایی بابت عدم تکرار خروج غیرقانونی کشور از توافق را با جدیت پیگیری کند. حفظ عناصر اساسی برنامه هسته‌ای کشورمان در داخل، قوی‌ترین تصمیم برای تکرارنشدن خطای آمریکا در بدعهدی است. البته لازم است جبران خسارات آمریکا به مردم پیگیری شود. رفع تحریم‌ها باید جامع و مؤثر باشد. رفع بخشی از تحریم‌ها یا رفع تحریم‌ها صرفا روی کاغذ، تأمین‌کننده منافع ملی ما نیست. مصوبات علاوه بر حقوقی‌بودن باید حقیقی هم باشد. اتکا به بهانه‌هایی مثل داشتن موارد غیرهسته‌ای یا غیربرجامی‌بودن عناوین تحریمی را پذیرفتنی نمی‌دانیم. مجلس ضمن تأکید بر چارچوب‌های قانون اقدام راهبردی لغو تحریم‌ها، هر توافقی را از منظر انتفاع اقتصادی ایران و احقاق حقوق ازدست‌رفته ملت دنبال می‌کند و با اصرار به مکانیسم ماده هفت این قانون تکرار محدودیت در برنامه هسته‌ای بومی و صلح‌آمیز کشورمان را بدون رفع اثربخشی تحریم‌ها را رد می‌کند».
پیش از این هم 250 نماینده مجلس در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور درباره روند مذاکرات وین در شش بند هشدارهایی داده بودند که به خط‌و‌نشان بهارستان برای دولت تعبیر شده بود. در آن نامه بر اجرای قانون راهبردی که تقریبا اجرای کامل آن تا تحقق توافق ممکن نیست، تأکید شده و آمده بود: «مطابق ماده ۷ قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی، دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است انجام تعهدات از سوی طرف غربی در لغو تحریم‌ها به‌ویژه تحریم‌های نفتی و بانکی و بازگشت پول صادرات ایران به‌صورت بانکی و بدون هیچ مشکلی را به مجلس شورای اسلامی گزارش کند و در صورت تأیید و تصویب مجلس می‌تواند نسبت به گام‌های کاهشی در زمینه هسته‌ای اقدام کند».
مجلس به دنبال اجرای قانون راهبردی مجلس همچنان بر اجرای قانون راهبردی اصرار دارد و روح‌الله نجابت، یکی از نمایندگان مجلس هم در صحن علنی در تذکری به دولت گفته است: «انتظار ما در مجلس شورای اسلامی و در موضوع مذاکرات هسته‌ای این است که اولا قانون اقدام راهبردی که مصوبه مجلس است، مورد توجه قرار گیرد. اگر قرار است مذاکره‌ای شود اما در معیشت مردم آورده‌ای احساس نکنیم، این مذاکره از نظر ما مطلوب نیست». نجابت با اشاره به جنگ اوکراین و روسیه تصریح کرد: «ما مخالف هرگونه جنگ هستیم، اما توجه ناظران را به این نکته جلب می‌کنم که آن کشوری که به غرب اعتماد کرد حتی نتوانست هشت روز مقابل یک کشور دوام بیاورد، اما جوانان ما در جنگ تحمیلی هشت سال مقابل ۸۰ کشور یک‌تنه ایستادند و مقاومت کردند».
با توجه به مواضع بهارستان‌نشینان و صحبت‌های اخیرشان، از یک سو میان تندروها اراده‌ای برای مقابله با زیاده‌خواهی روسیه در مذاکرات وین وجود ندارد و فعلا همه در موقعیت حمایت از شکست احتمالی مذاکرات هستند و از سوی دیگر، نمایندگان مستقل منافع ملی را در نظر گرفته و از دیروز برای روسیه خط‌و‌نشان می‌کشند. در همین راستا، محمود عباس‌زاده، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی، تأثیر عوامل خارجی را رد کرده و گفته است: مذاکره به ایستگاهی رسیده که مذاکره‌کنندگان باید به پایتخت‌های خود بازگردند. تقریبا مذاکره چند لایه دارد و طولانی‌ترین لایه مذاکره، لایه فنی است. وقتی به لایه سیاسی می‌رسد، تواقفی ایجاد می‌شود، به آن معنا که باید پایتخت‌ها تصمیم بگیرند. جمع‌بندی ما نشان می‌دهد که ما با اعضای 1+4 بین 80 تا 90 درصد موضوعات اختلافی به یک نتایج مشترکی رسیده‌ایم و تنها چند مورد، از‌جمله بحث تضمین باقی مانده که برای ما مهم است و اعتقاد داریم تا این موضوعات حل نشود، یک توافق خوب به دست نمی‌آید؛ بنابراین مصر هستیم که این موارد باقی‌مانده هم حل شود. خواسته‌های ایران حق قانونی و طبیعی‌اش است و اصرار داریم که 1+4 حسن نیت و جدیت داشته باشند. اگر غربی‌ها این حسن نیت و جدیت را داشته باشند، ما فردا هم می‌توانیم به توافق برسیم. به نظر ما توپ در میدان حریف است و اگر آنها در این موارد حسن نیت نشان دهند، توافق را دست‌یافتنی می‌دانیم. اما زیر بار توافقی که منافع ما را تأمین نکند و فقط منافع طرف مقابل تأمین شود، نمی‌رویم و به عنوان نمایندگان مردم اجازه نمی‌دهیم که این توافق بد به کشور ما تحمیل شود. تلقی من این است که از زمانی که به لایه سیاسی مذاکره رسیده‌ایم، این موضوع کمی سرعتش کم شده است و به نظر من به پیش از مناقشه اوکراین برمی‌گردد؛ یعنی قبل از اینکه موضوع اوکراین به وجود بیاید، این روند ایجاد شده بود. ما سعی می‌کنیم متأثر از این قضیه نشویم؛ یعنی مذاکرات ما با 1+4 یک موضوع مستقل است و ربطی به آن ندارد. مذاکراتی که در مرحله امضا قرار داشت، اکنون به اما و اگرها رسیده است و فعلا تلاش برخی تطهیر روسیه است و آمریکا را مقصر به‌نتیجه‌نرسیدن مذاکرات معرفی می‌کنند؛ این در حالی است که سخنگوی وزارت خارجه گفته است: «تقریبا مسائل راستی‌آزمایی در مذاکرات وین حل شده است». اینکه مذاکرات به چه نتیجه‌ای ختم شود، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، اما پرواضح است که مجلس در نهایت حامی دولت مورد حمایت خود باقی خواهند ماند. تاکنون موضع دولت رفع تحریم‌ها و احیای برجام بوده و انتظار می‌رود اکثریت مجلس جدای از تندروها با به‌نتیجه‌رسیدن مذاکرات همراه شوند؛ اما اگر مذاکرات شکست بخورد هم نقش روسیه را کم‌رنگ جلوه خواهند داد. هرچند مواضع دیروز مجلس به‌ویژه فراکسیون مستقلین ولایی به‌وضوح تلاش برای حمایت از منافع ملی در برابر هر قدرت خارجی از‌جمله روسیه را نشان داد، بنابراین انتظار می‌رود کلیت مجلس در برابر هر نوع زیاده‌خواهی خارجی بایستد.
