نقدی بر اظهارات وحید جلیلی پس از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل؛
گفتمان «آغل‌سازی» از وطن امتداد گفتمان خالص‌سازی است
«در این جنگ، ایرانیان از همه اقشار و گروه‌ها حتی زندانیان سیاسی که از حکومت گله داشتند و حتی ایرانیان خارج از کشور، از وطن دفاع کردند.» این اظهارات رئیس جمهور را مقایسه کنید با اظهارنظر «تفکر رقیب» که کشور را به «آغل» و «طویله» تشبیه کند. چرا؟ تنها به این دلیل که دیگران همچون خودشان فکر نمیکنند.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
اظهارات اخیر وحید جلیلی، قائم مقام صداوسیما، در برنامه‌ای تلویزیونی پس از پایان جنگ دوازده‌روزه ایران و اسرائیل، بار دیگر بحث‌های داغی را در فضای سیاسی و اجتماعی ایران برانگیخت. جلیلی در این برنامه، در واکنش به دعوت برخی گروه‌ها به وحدت و همبستگی ملی در شرایط بحرانی جنگ، این دعوت‌ها را به «آغل‌سازی» وطن تعبیر کرد و مدعی شد که برخی به اسم همبستگی، قصد دارند کشور را به محیطی بی‌هویت و فاقد ارزش‌های انقلابی تبدیل کنند.
این اظهارات، درست درحالی در فردای آتش بس بیان می شود که در طول جریان 12 روزه جنگ جرات نمیکردند چنین حرفی به زبان بیاورند اما مشخص بود که در متن تفکر آنها همین ذهنیت جاری است. این همان تفکر «خالص‌سازی» است که بار دیگر و با توقف جنگ سعی میکند خودش را بازتولید کند. در اینجا به بررسی ارتباط میان گفتمان «آغل‌سازی» و «خالص‌سازی» می‌پردازد و استدلال می‌کنیم که این نگاه، با طرد هرگونه قرائت غیرخودی از هویت ملی، به تضعیف انسجام اجتماعی و سیاسی ایران منجر شده و کشور را در برابر بحران‌ها شکننده‌تر خواهد کرد.
زمینه تاریخی و سیاسی: خالص‌سازی در دوره رئیسی
برای فهم اظهارات جلیلی، لازم است به زمینه سیاسی و اجتماعی‌ای که این گفتمان در آن شکل گرفته نگاهی بیندازیم. در سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی در سال ۱۴۰۰، جریانی در ساختار سیاسی ایران به دنبال «یکدست‌سازی» قدرت تحت عنوان «خالص‌سازی» بود. این جریان، که عمدتاً از نیروهای انقلابی و اصولگرایان تندرو تشکیل شده بود، معتقد بود که برای تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی، باید تمام نهادها و افراد غیرهمسو با این قرائت خاص از انقلاب حذف شوند. این رویکرد در انتصابات دولتی، سیاست‌های فرهنگی، و حتی برخورد با مخالفان سیاسی نمود یافت.
خالص‌سازی در آخرین ایستگاه خود به انتخابات مجلس دوازدهم و رقابت آنها با اصولگرایان سنتی رسید که خود را چنار و خالص سازان را پاجوش می دانستند. اما این روند نتایج معکوسی به همراه داشت و منجر به کاهش پشتوانه مردمی شد.
نقد اظهارات وحید جلیلی: «آغل‌سازی» یا تحقیر وحدت ملی؟
وحید جلیلی در اظهارات خود، دعوت به وحدت و همبستگی ملی را به «آغل‌سازی» تشبیه کرد و مدعی شد که برخی به اسم وحدت، قصد دارند کشور را به محیطی بی‌هویت و فاقد ارزش‌های انقلابی تبدیل کنند. این تعبیر، نه‌تنها توهین‌آمیز است، بلکه ریشه در همان گفتمان خالص‌سازی دارد که هرگونه قرائت غیرخودی از هویت ملی را طرد میکند. برای نقد این اظهارات، به چند پرسش کلیدی می‌پردازیم:
۱. چه کسی گفته از خدا نام نبرید؟
جلیلی در اظهارات خود، مدعی شده است که به اسم همبستگی به دنبال حذف نام خدا هستند. اماچه کسی چنین حرفی زده و یا چنین خواسته ای مطرح کرده است؟ وحدت ملی، به‌ویژه در شرایط بحرانی مانند جنگ، به معنای کنار گذاشتن اختلافات سیاسی و ایدئولوژیک برای حفظ منافع جمعی و دفاع از تمامیت ارضی کشور است.
جلیلی با این ادعا، به‌طور غیرمستقیم دعوت‌کنندگان به وحدت را به بی‌دینی یا انحراف متهم میکند، در حالی که هیچ شواهدی برای این اتهام ارائه نمی‌دهد. این رویکرد، به جای تقویت همبستگی، به ایجاد شکاف‌های عمیق‌تر در جامعه دامن می‌زند.
۲. آیا وطن فقط متعلق به شماست؟
جلیلی با تشبیه وطن به «آغل» در صورت پذیرش قرائت‌های دیگر از هویت ملی، این پیام را منتقل میکند که تنها قرائت او و جریان همسو با او از وطن، مشروع است. این نگاه، که ریشه در گفتمان خالص‌سازی دارد، وطن را نه به‌عنوان خانه‌ای مشترک برای همه ایرانیان، بلکه به‌عنوان ملکی انحصاری برای یک گروه خاص تعریف میکند.
قرائت‌های مختلف از هویت ملی، از ملی‌گرایی ایرانی تا هویت اسلامی، همگی بخشی از این تنوع هستند. وقتی جلیلی دعوت به وحدت را «آغل‌سازی» می‌خواند، عملاً این تنوع را نفی کرده و هرگونه قرائت غیرخودی را به‌عنوان تهدیدی علیه هویت ملی معرفی میکند.
۳. آیا مخالفان شما حیوان هستند؟
استفاده از واژه «آغل» برای توصیف وطن در صورت پذیرش دیدگاه‌های مخالف، توهینی آشکار به بخش‌هایی از جامعه است که با قرائت جلیلی همسو نیستند. این ادبیات، که مخالفان را به حیواناتی تشبیه میکند که در یک طویله جمع شده‌اند، نه‌تنها غیراخلاقی است، بلکه نشان‌دهنده ذهنیت انحصارگرایانه‌ای است که هرگونه تفاوت را تحمل نمی‌کند. چنین زبانی، به جای گفت‌وگو و مفاهمه، به تخریب و حذف دیگری منجر می‌شود.
خالص‌سازی و پیامدهای آن: از یکدست‌سازی به آسیب‌پذیری ملی
گفتمان خالص‌سازی، که در دوره رئیسی به اوج خود رسید، تلاش کرد با یکدست‌سازی نهادهای قدرت، تمام صداهای مخالف را حذف کند. این رویکرد، در پاسخ قاطع خود را با یک «نه» بزرگ از سوی مردم در انتخابات زودهنگام 1403 دریافت کرد. اما با این حال قصد ندارد دست از آن بردارد چرا که هویتش در گرو همین خالص سازی و ناب سازی است.
اظهارات وحید جلیلی درباره «آغل‌سازی» وطن، نه‌تنها توهین‌آمیز و غیرسازنده است، بلکه ادامه همان گفتمان خالص‌سازی است که در سال‌های اخیر به تضعیف انسجام ملی و کاهش پشتوانه مردمی نظام منجر شده است. این گفتمان، با طرد هرگونه قرائت غیرخودی از هویت ملی و تشبیه مخالفان به حیوانات، نه‌تنها به وحدت ملی آسیب می‌زند، بلکه کشور را در برابر بحران‌های داخلی و خارجی شکننده‌تر میکند. ایران امروز، بیش از هر زمان دیگری، نیاز به گفتمانی دارد که بر همبستگی و پذیرش تنوع تأکید کند. تنها از طریق چنین گفتمانی است که می‌توان از تکرار بحران‌هایی مانند جنگ دوازده‌روزه جلوگیری کرد و آینده‌ای پایدار برای کشور رقم زد.
آخرین اخبار سیاست را از طریق این لینک پیگیری کنید.
