غنی‌سازی، گره کور مذاکرات ایران و آمریکا
دور پنجم آخرین دور مذاکرات است؟
مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا در رم در حالی وارد دور پنجم خود می‌شود که اختلافات عمیق، به‌ویژه بر سر غنی‌سازی اورانیوم، سایه سنگینی بر آینده این گفتگوها انداخته و این پرسش را مطرح می‌کند که آیا این دور، ایستگاه پایانی دیپلماسی خواهد بود؟
به گزارش گروه رسانه ای شرق، مذاکره‌کنندگان ایرانی و آمریکایی به میزبانی عمان و ایتالیا امروز برای پنجمین دور از گفتگوهای هسته‌ای در رم گرد هم می‌آیند؛ مذاکراتی که پس از اختلاف نظر علنی بر سر غنی‌سازی اورانیوم از سوی تهران، در هاله‌ای از ابهام و حساسیت فزاینده دنبال می‌شود. این گفتگوها که از ماه آوریل آغاز شده، بالاترین سطح تماس میان دو کشور از زمان خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ در دوره اول ریاست جمهوری دونالد ترامپ به شمار می‌رود. با بازگشت ترامپ به قدرت، او کارزار "فشار حداکثری" خود علیه ایران را احیا کرده، از گفتگوها حمایت می‌کند اما هشدار داده است که در صورت شکست دیپلماسی، گزینه نظامی روی میز خواهد بود.
ایران به دنبال توافقی جدید است که تحریم‌های فلج‌کننده علیه اقتصادش را کاهش دهد. با این حال، دور پیشین مذاکرات که در مسقط، پایتخت عمان، برگزار شد، با یک اختلاف علنی بر سر مسئله غنی‌سازی اورانیوم به پایان رسید. استیو ویتکاف، نماینده آمریکا، اظهار داشت که واشنگتن "حتی یک درصد" غنی‌سازی را نیز نمی‌تواند مجاز بداند؛ موضعی که تهران آن را خط قرمز خود خوانده و بر حقوق خود تحت پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) تأکید کرده است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، پیش از مذاکرات امروز در رم، با اشاره به اینکه "اختلافات بنیادین" با ایالات متحده همچنان پابرجاست، افزود تهران آماده است تا بازرسی‌های بیشتری از سایت‌های هسته‌ای‌اش انجام شود. وی همچنین تأکید کرد: "اگر ایالات متحده بخواهد مانع غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران شود، ما به هیچ وجه به توافق نخواهیم رسید". عراقچی در اظهاراتی دیگر که از تلویزیون دولتی ایران پخش شد، گفت: "قبلاً هم گفته‌ام و باز هم می‌گویم: غنی‌سازی اورانیوم در ایران، با توافق یا بدون توافق، ادامه خواهد یافت". مقامات آمریکایی، از جمله دونالد ترامپ، رئیس جمهور امریکا، استیو ویتکاف، نماینده خاورمیانه، و مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، بر این موضع پافشاری می‌کنند که ایران باید غنی‌سازی را متوقف کند؛ امری که در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهانی نیز موفق به انجام آن نشد.
آینده مبهم گفتگوها در سایه ضرب‌الاجل‌ها
مذاکرات امروز در پایتخت ایتالیا، پیش از نشست ماه ژوئن دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) مستقر در وین، و انقضای توافق ۲۰۱۵ در ماه اکتبر برگزار می‌شود. هدف از توافق برجام، جلوگیری از دستیابی ایران به بمب هسته‌ای بود؛ هدفی که کشورهای غربی ایران را به دنبال آن متهم می‌کردند، هرچند تهران همواره آن را رد کرده است. در ازای محدودیت در برنامه هسته‌ای، ایران از لغو تحریم‌های بین‌المللی بهره‌مند شده بود. اما این توافق در سال ۲۰۱۸ با خروج یکجانبه آمریکا در دوران ترامپ، از مسیر خود خارج شد. ایران نیز در پاسخ، فعالیت‌های هسته‌ای خود را افزایش داد و اکنون اورانیوم را تا ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند که بسیار بالاتر از سقف ۳.۶۷ درصدی توافق، اما پایین‌تر از ۹۰ درصد مورد نیاز برای مواد با درجه تسلیحاتی است.
آیا این دور آخر مذاکرات است؟
با توجه به مواضع سرسختانه طرفین، به ویژه در مورد غنی‌سازی اورانیوم، و اظهارات مقامات عالی‌رتبه دو کشور، دورنمای روشنی برای این دور از مذاکرات متصور نیست. کارشناسان در تهران معتقدند بعید است ایران از مواضع خود عقب‌نشینی کند. محمد مرندی، تحلیلگر سیاسی که زمانی مشاور در امور هسته‌ای بوده، می‌گوید: "مسئله کاملاً ساده است؛ اگر آمریکا انتظار دارد ایران غنی‌سازی هسته‌ای را متوقف کند، پس توافقی در کار نخواهد بود".
هدف این مذاکرات، محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو برخی از تحریم‌های اقتصادی اعمال‌شده توسط ایالات متحده بر تهران است. با این حال، "اختلافات بنیادین" که عراقچی به آن اشاره کرده، و اصرار آمریکا بر توقف کامل غنی‌سازی، رسیدن به نقطه مشترک را بسیار دشوار می‌سازد. اگرچه عراقچی اعلام کرده ایران هرگز دیپلماسی را رها نکرده و همواره بر سر میز مذاکره حاضر خواهد بود تا از حقوق مردم ایران دفاع کند، اما مخالفت او با "خواسته‌های گزاف و لفاظی‌ها در میز مذاکره" نشان می‌دهد که ایران نیز از خطوط قرمز خود کوتاه نخواهد آمد.
