دیپلماسی ایران در بحران هند و پاکستان

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق، ایران در میانه تنش‌های اخیر بین هند و پاکستان، با اعزام عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، به اسلام‌آباد و دهلی نو در هفته جاری، گامی فعال در دیپلماسی منطقه‌ای بر خواهد داشت. آن طور که تسنیم گفته، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، اعلام کرد که عراقچی روز دوشنبه ۱۵ اردیبهشت به پاکستان سفر می‌کند و با مقامات ارشد این کشور درباره روابط دوجانبه و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی گفت‌وگو خواهد کرد. وی همچنین در ادامه هفته سفری رسمی به هند خواهد داشت. تعویق و توقف موقت در مذاکرات هسته‌ای ایران، فضای تنفسی برای دیپلماسی منطقه‌ای تهران ایجاد کرده تا به تحولات و بحران‌های ژئوپلیتیک پیرامونی خود، از جمله مدیریت و کنترل این مناقشه، بپردازد.

حمله تروریستی و تشدید بحران

در ۳ اردیبهشت ۱۴۰۴ (۲۲ آوریل ۲۰۲۵)، شبه‌نظامیان وابسته به گروه «جبهه مقاومت» (TRF)، شاخه‌ای از لشکر طیبه، در چمن بایساران نزدیک پاهالگام، منطقه اننت‌ناگ کشمیر تحت کنترل هند، به گروهی از گردشگران، عمدتاً هندو، حمله کردند. این حمله، که منجر به کشته شدن ۲۶ نفر، از جمله یک تبعه نپالی، و زخمی شدن بیش از ۲۰ نفر شد، مرگبارترین حمله به غیرنظامیان در کشمیر طی ۲۵ سال اخیر بود. هند این حمله را «تروریستی» و با منشأ «برون‌مرزی» خواند و پاکستان را به حمایت از آن متهم کرد. اسلام‌آباد هرگونه دخالت را رد کرد و خواستار تحقیقات بی‌طرفانه شد.

نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، قول مجازات عاملان و حامیان حمله را داد. در واکنش، هند معاهده آب ایندوس (۱۹۶۰) را تعلیق کرد، گذرگاه مرزی واگاه را بست، و صدور ویزا برای اتباع پاکستانی را متوقف نمود. پاکستان تعلیق معاهده آب را «اقدام جنگی» خواند و با تبادل آتش در مرز و تهدیدات هسته‌ای از سوی وزیر راه‌آهن خود پاسخ داد. این تنش‌ها نگرانی‌های بین‌المللی درباره ثبات منطقه‌ای را برانگیخت.

سفر عراقچی با هدف میانجی‌گری و دیپلماسی

عراقچی در حالی این هفته عازم اسلام آباد و دهلی نو است که قبل تر و در پنجم اردیبهشت ماه طی پیامی در ایکس نوشت: «هند و پاکستان برادران و همسایگان ایران هستند و از روابطی برخوردارند که ریشه در پیوندهای فرهنگی و تمدنی چند صد ساله دارد. ما آن‌ها را، مثل دیگر همسایگان، اولویت نخست خود می‌دانیم.» وی با استناد به شعری از سعدی، آمادگی تهران را برای وساطت اعلام کرد. هفته گذشته، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، در گفت‌وگویی تلفنی با محمد شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، بر آمادگی ایران برای رفع سوءتفاهمات تأکید کرد و خواستار همکاری منطقه‌ای شد.

سفر عراقچی به پاکستان شامل دیدار با شهباز شریف و محمد اسحاق دار، وزیر امور خارجه، خواهد بود. محور گفت‌وگوها تقویت روابط دوجانبه، همکاری‌های اقتصادی و امنیتی، و بررسی بحران با هند است. روابط ایران و پاکستان، که ریشه در پیوندهای تاریخی دارد، از زمان به رسمیت شناختن انقلاب اسلامی توسط پاکستان راهبردی بوده است. در دهلی نو، عراقچی با مقامات هندی دیدار می‌کند تا دیدگاه‌های تهران برای کاهش تنش‌ها را ارائه دهد. روابط ایران و هند با همکاری در بندر چابهار و انرژی تقویت شده است. پیشنهاد میانجی‌گری ایران می‌تواند به هماهنگی در مسائل منطقه‌ای، از جمله امنیت دریای سرخ، کمک کند.

سابقه دیپلماسی ایران در منطقه

آخرین سفر عراقچی به پاکستان در آبان ۱۴۰۳، اولین حضور رسمی او به‌عنوان وزیر امور خارجه بود. او با شریف و دار دیدار کرد و درباره خاورمیانه و همکاری‌های منطقه‌ای گفت‌وگو نمود. پیش‌تر، مرحوم حسین امیرعبداللهیان در بهمن ۱۴۰۲ به پاکستان سفر کرد تا تنش‌های ناشی از حملات موشکی متقابل را کاهش دهد. این سفرها نشان‌دهنده تعهد ایران به حفظ روابط نزدیک با پاکستان در زمان‌های بحران است. سفر کنونی، با توجه به شدت تنش‌های هند و پاکستان، اهمیت بیشتری دارد، زیرا ایران می‌کوشد پلی برای گفت‌وگو ایجاد کند.

فرصت دیپلماتیک تهران

تعویق مذاکرات هسته‌ای فرصتی برای تهران فراهم کرده تا با تمرکز بر دیپلماسی منطقه‌ای، به بحران‌هایی مانند تنش هند و پاکستان بپردازد. ایران با روابط راهبردی با پاکستان و همکاری‌های رو به رشد با هند، در موقعیت مناسبی برای میانجی‌گری قرار دارد. پیشنهاد میانجی‌گری، که ریشه در پیوندهای فرهنگی و دکترین همسایگی دارد، می‌تواند سوءتفاهمات را کاهش دهد. با این حال، پیچیدگی‌های مسئله کشمیر و اتهامات متقابل، چالش‌هایی جدی ایجاد می‌کند. موفقیت ایران به حفظ بی‌طرفی و جلب اعتماد طرفین بستگی دارد. این سفر همچنین فرصتی برای تقویت همکاری‌های اقتصادی و امنیتی است که به ثبات منطقه‌ای کمک می‌کند. در مجموع، سفر عباس عراقچی به پاکستان و هند مبین عزم ایران برای ایفای نقش سازنده در منطقه است. این تلاش‌ها می‌تواند تنش‌ها را کاهش داده و جایگاه تهران را به‌عنوان بازیگری مسئول تقویت کند.