چطور جلوی سرطان روده را بگیریم؟

در دهه‌های اخیر، دانش پزشکی پرده از رازهای بیشتری درباره روده بزرگ برداشته است؛ عضوی که دیگر صرفاً یک لوله برای جذب آب و دفع مواد زائد نیست، بلکه این روزها به عنوان «مغز دوم» و سَرچشمه سلامت عمومی معرفی می‌شود.

اهمیت روده در تنظیم سیستم ایمنی، تولید برخی هورمون‌ها و حتی تأثیر مستقیم بر خلق‌وخوی ما، بر کسی پوشیده نیست. با این حال، بیماری‌های خاموش و جدی این عضو حیاتی، به‌ویژه سرطان‌های گوارشی و روده بزرگ، همچنان تهدیدی جدی برای سلامت جامعه به‌شمار می‌روند. آگاهی‌رسانی دقیق و به‌موقع، نقشی حیاتی در تشخیص زودهنگام و درمان کامل این بیماری‌ها ایفا می‌کند. پژوهشگران حوزه سرطان معتقدند امروز، بیش از هر زمان دیگری، ضرورت دارد که چکاپ‌های دوره‌ای روده بزرگ را جدی بگیریم؛ چرا که در بسیاری از مواقع، بی‌علامتی شایع‌ترین علامت آغاز یک سرطان است.

در گفتگویی که می‌خوانید دکتر مهدی عالم‌رجبی، متخصص جراحی عمومی و فلوشیپ جراحی گوارش (کولورکتال)، به مهم‌ترین سؤالات پیرامون این بیماری و ضرورت آگاهی پاسخ داده است.

آقای دکتر، یک تصور رایج در جامعه وجود دارد که اگر کسی زندگی بسیار سالمی داشته باشد، مثلاً ورزش زیاد کند، سیگار و الکل مصرف نکند و در مناطق کم‌آلودگی زندگی کند، هرگز دچار سرطان‌های گوارشی نخواهد شد. آیا این تصور درست است یا یک باور غلط؟

سؤال بسیار خوبی است. در پاسخ باید بگویم که این تصور غلط است. ما بیماران زیادی داریم که کاملاً فکر می‌کنند زندگی سالمی دارند، غذای سالم می‌خورند، ورزش می‌کنند و کوه‌ می‌روند. اما ناگهان با شوک تشخیص سرطان روده بزرگ مواجه می‌شوند. حقیقت این است که هنوز دلایل واقعی و کاملاً مشخص سرطان‌های گوارشی معلوم نیست. آنچه مسلم است، تمرکز دلایل سرطان‌ها بیشتر بر روی ژن‌ها است.

یعنی تغییرات ژنتیکی، نقش اصلی را بازی می‌کنند؟

دقیقاً! عواملی مانند آلودگی‌ها، تغییر در رژیم‌های غذایی، روش‌های فرآوری غذاها، مصرف بیشتر چربی و پروتئین و حتی افزایش طول عمر انسان‌ها، می‌توانند باعث تغییرات ژنتیکی بر روی DNA و سلول‌ها شوند و در نهایت سلول‌های سرطانی ایجاد کنند. افرادی که زندگی به ظاهر سالمی دارند و دچار سرطان می‌شوند، دچار شوک می‌شوند و همیشه می‌پرسند که چرا باید این اتفاق بیفتد؟ ما واقعاً دلایل واقعی این تغییرات در ژن‌نویسی درون سلول‌ها را نمی‌دانیم.

یکی از نگرانی‌های بیماران، عوارض جراحی روده بزرگ است. آیا این عمل، عوارض بلندمدت و جدی برای فرد به همراه دارد؟

خیر!  به‌طور کلی، نباید از عوارض بلندمدت عمل‌های جراحی روده بزرگ ترسید. روده بزرگ عمدتاً محل جذب مواد غذایی نیست و فقط آب را بازجذب می‌کند. بنابراین، بعد از برداشتن بخشی از آن، معمولاً هیچ‌گونه عارضه‌ای برای فرد به‌وجود نمی‌آید. تنها در مواقعی که مجبور به برداشتن قسمت‌های نزدیک مقعد شویم، ممکن است عوارضی مانند تکرر دفع یا عدم دفع کامل پیش بیاید که با روش‌های درمانی مختلف مانند دارو و فیزیوتراپی قابل کنترل و کاهش هستند.

گاهی بیماران از ترس جراحی و به‌خصوص ترس از اوستومی (کیسه دائمی)، عمل را به تعویق می‌اندازند توصیه شما در این موارد چیست؟

ترس از انجام عمل جراحی بی مورد است و فرد نباید آن را به تعویق بیندازد، من به این بیماران می‌گویم که سرطان همیشه به همین راحتی نیست ممکن است امروز علائم کمی داشته باشیداما  اگر بیمار در حال حاضر عمل جراحی انتخابی انجام دهد، اغلب می‌توانیم توده را برداریم، درمان کامل را انجام دهیم و کیسه هم نگذاریم اما اگر درمان را به تعویق بیندازد و چند هفته یا ماه بگذرد، ممکن است با علائم بسیار بدتری مثل انسداد، خونریزی و عفونت مراجعه کند. در آن صورت، گاهی مجبور به انجام عمل جراحی اورژانس می‌شویم و حتی ممکن است نتوانیم توده را برداریم و باید برای فرد یک کیسه دائمی گذاشته شود، در حالی که درمان نیز ناقص خواهد بود.

سن غربالگری برای سرطان‌های روده بزرگ چقدر است و چه زمانی باید برای آن اقدام کرد؟

در حال حاضر، سن غربالگری برای سرطان‌های روده بزرگ ۴۵ سال است؛ ما به فردی که هیچ علامتی ندارد، توصیه می‌کنیم از ۴۵ سالگی کولونوسکوپی را انجام داده و به‌صورت دوره‌ای آن را ادامه دهد.

در سنین پایین‌تر چه؟

در سنین زیر ۴۵ سال، اگر فرد علائمی داشته باشد که ما را به سمت مشکلات گوارشی و سرطان روده سوق دهد، حتماً توصیه به کولونوسکوپی می‌کنیم.

لطفاً این «علائم مهم» را برای خوانندگان ما شفاف‌سازی کنید.

علائم خطر مهمی که باید حتماً به آن‌ها توجه کرد شامل این موارد هستند: خونریزی، تغییر در اجابت مزاج (مانند یبوست یا اسهالی که بیشتر از دو هفته طول بکشد)، تغییر در قطر مدفوع یا مدفوع سیاه‌رنگ، کاهش وزن ناگهانی، فقر آهن و کم‌خونی (کمبود هموگلوبین در آزمایشات)

به‌عنوان یک جراح، تلخ‌ترین لحظه شما در مواجهه با بیماران سرطانی چیست؟

دو لحظه واقعاً تلخ است اولی لحظه‌ای است که بیماری به ما مراجعه می‌کند و کار خیلی سخت شده در حالیکه می‌توانست چند وقت پیش از آن با یک عمل کامل نجات پیدا کند، اما به‌دلیل ترس، مشاوره غلط یا انتخاب درمان‌های غیرعلمی و غیر استاندارد (مثل تبلیغات فضای مجازی و طب‌های غیرعلمی) کار از کار گذشته، دچار انسداد یا پخش شدن تومور شده و ما مجبوریم برایش فقط یک عمل جراحی علامتی انجام دهیم. دومی هم لحظه‌ای است که به خانواده بیمار جوانی که سرطان روده داشته، توصیه کردیم حتماً اعضای خانواده را غربالگری کنند، اما آن‌ها به‌دلیل ترس از کشف تومور این کار را نکردند و بعداً یکی از اعضا با تومور بسیار شدید مراجعه می‌کند. در حالی که اگر غربالگری کرده بودند، شاید تومور در مراحل اولیه کشف و به‌طور کامل برطرف می‌شد

در پایان، توصیه شما به‌عنوان متخصص این حوزه برای پیشگیری و درمان سرطان‌های روده بزرگ چیست؟

سه توصیه اصلی دارم اول اینکه به علائم خطر توجه کنید و در صورت مشاهده هر کدام از علائم مهم (خونریزی، تغییر اجابت مزاج، کاهش وزن، کم‌خونی) در هر سنی، حتماً برای انجام کولونوسکوپی اقدام کنید و این کار را پشت گوش نیندازید. دوم اینکه غربالگری را جدی بگیرید. تمام افراد بالای ۴۵ سال که هیچ علامتی ندارند، حتماً باید کولونوسکوپی دوره‌ای انجام دهند، به این دلیل که شایع‌ترین علامت سرطان روده بزرگ در حقیقت بی‌علامتی است. نکته سوم هم این است که از درمان‌های غیرعلمی دوری کنید و اگر مبتلا به سرطان شدید، به هیچ عنوان روش‌های غیرعلمی، تبلیغات فضای مجازی، طب سنتی یا اسلامی تحت این عناوین و روش‌های غیر استاندارد را انتخاب نکنید. این‌ها فقط درمان را به تأخیر می‌اندازند و فرد را با ناراحتی و زجر خیلی زیادی مواجه می‌کنند

*در پایان، توصیه شما به‌عنوان متخصص این حوزه برای پیشگیری و درمان سرطان‌های روده بزرگ چیست؟

افراد باید به علائم خطر توجه کنند در صورت مشاهده هر کدام از علائم مهم (خونریزی، تغییر اجابت مزاج، کاهش وزن، کم‌خونی) در هر سنی، حتماً برای انجام کولونوسکوپی اقدام کنید و این کار را پشت گوش نیندازید، غربالگری را جدی بگیرید: تمام افراد بالای ۴۵ سال که هیچ علامتی ندارند، حتماً باید کولونوسکوپی دوره‌ای انجام دهند، زیرا شایع‌ترین علامت سرطان روده بزرگ در حقیقت بی‌علامتی است، از درمان‌های غیرعلمی دوری کنید اگر مبتلا به سرطان شدید، به هیچ عنوان روش‌های غیرعلمی، تبلیغات فضای مجازی، طب سنتی یا اسلامی تحت این عناوین و روش‌های غیر استاندارد را انتخاب نکنید. این‌ها فقط درمان را به تأخیر می‌اندازند و فرد را با ناراحتی و زجر خیلی زیادی مواجه می‌کنند.

آخرین اخبار سلامت را از طریق این لینک پیگیری کنید.