انتخابی برای همه فصول

فردای اقتصاد: مطالعه شخصیت مردم یک علم دقیق مانند فیزیک نیست، چون انسان‌ها غیرقابل پیش‌بینی، بسیار متفاوت و دارای مخلوطی از ویژگی‌ها هستند. با این حال، پژوهش‌های متعددی انجام شده که به دسته‌بندی‌های آموزنده و کاربردی از تیپ‌های شخصیتی سرمایه‌گذاران رسیده‌اند. میکائیل پامپیان، پیش‌کسوت سرمایه‌گذاری و نویسنده کتاب «مالی رفتاری و انواع سرمایه‌گذار» در انتشارات وایلی یکی از بهترین دسته‌بندی‌ها را درباره سرمایه‌گذاران انجام داده است. بر این اساس، چهار تیپ شخصیتی در سرمایه‌گذاری معرفی می‌شوند: «تیپ محافظ سرمایه»، «سرمایه‌گذار دنباله‌رو»، «سرمایه‌گذار مستقل» و «سرمایه‌گذار زیاده‌طلب».

هرکدام از این تیپ‌ها با سوگیری‌های رفتاری مختلفی درگیر هستند و با شناخت اینها می‌توانیم در تصمیمات مالی بهتر عمل کنیم.

۱. تیپ شخصیتی محافظ سرمایه: افرادی در این تیپ شخصیتی قرار می‌گیرند که بیشترین دغدغه را درباره امنیت سرمایه و ثروتشان دارند. یعنی خیلی به اینکه ریسک کند و ثروتش را رشد بدهد فکر نمی‌کند. دغدغه اصلی‌اش این افراد این است که از دارایی‌اش محافظت کند و به‌شدت از زیان‌کردن می‌ترسد. این تیپ شخصیتی عمدتا با سه سوگیری «زیان‌گریزی»، «حفظ وضع موجود» و «مالکیت» درگیر است.

چنین رویکردی در افراد مسن کاملا رایج و البته طبیعی است. همچنین سطح ثروت اهمیت بالایی دارد و کسانی که پول‌های بزرگ دارند، ممکن است طبعشان به سمت این تیپ شخصیتی میل پیدا کند. هرچند نمی‌شود با قطعیت گفت، اما کسانی که دوره‌های بحران سنگین را دیده‌اند و شاهد زیان‌های سنگین در بازه کوتاه بودند، مثلا بورس ۹۹ یا دلار بعد از قطع‌نامه ۵۹۸، ممکن است به سمت تیپ محافظ سرمایه متمایل باشند.

۲. تیپ شخصیتی دنباله‌رو: یک سرمایه‌گذار منفعل است که معمولا تمایلی به درگیرشدن در مسائل مالی و سرمایه‌گذاری ندارد. معمولا ایده‌های سرمایه‌گذاری خود را از اطرافیان و دوستانش می‌گیرد یا اینکه بر اساس مُد روز سرمایه‌گذاری می‌کند؛ بنابراین به‌شدت مستعد این است که در زمان نامناسب، وقتی قیمت‌ها بیش از حد بالا رفتند وارد یک بازار شود. دنباله‌روها همیشه از میزان ریسک‌پذیریشان بیش‌برآوردی دارند و در نتیجه همیشه باید به آنها این مسئله را یادآوری کرد. همچنین حواسمان باشد که به آنها بیش از حد پیشنهادهای جذاب ندهیم، چون معمولا دلشان می‌خواهد در همه پیشنهادهای سرمایه‌گذاری مشارکت کنند. اما خبر خوب این است که دنباله‌روها عموما دچار سوگیری‌های شناختی هستند که برخلاف سوگیری‌های احساسی، با افزایش آگاهی می‌شود از آنها پرهیز کرد.

۳. تیپ شخصیتی مستقل: افرادی که ایده‌های خودشان را برای سرمایه‌گذاری دارند و برخلاف دنباله‌روها کاملا درگیر بازارهای مالی هستند و انضباط یا دیسیپلین سرمایه‌گذاری دارند. افرادی عموما تحلیلگر و دارای تفکر انتقادی هستند و همین باعث می‌شود که هر پیشنهاد سرمایه‌گذاری را اول خودشان بررسی کنند و بعد درباره‌ آن تصمیم می‌گیرند. بنابراین می‌شود گفت که آنها از جمله سرمایه‌گذارهای فعال و تا حد خوبی ریسک‌پذیر هستند. اما سرمایه‌گذارهای مستقل، وقتی خرید و فروش خوبی انجام نمی‌دهند، معمولا دوست ندارند اشتباه خود را بپذیرند؛ بنابراین عمدتا در معرض سوگیری‌هایی مثل «خودتأییدی» و «دم‌دستی» هستند.

۴. تیپ شخصیتی زیاده‌طلب: با ریسک‌پذیری بسیار بالا دائما دوست دارد ثروت خود را افزایش دهد و البته مطمئن است که می‌تواند این کار را بکند. احتمال دارد که در کسب‌وکار خود حتی خوب کار کرده باشد و همین موضوع اعتماد به نفسی به او می‌دهد که سرمایه‌گذار خیلی موفقی است. معمولا انضباط مالی ندارد و تلاش می‌کند بر اساس شرایط بازارها، موقعیت‌های خوب سرمایه‌گذاری را شناسایی کند. برخلاف تیپ محافظ سرمایه، همه‌ در فکر برنده‌شدن و سودکردن است، نه ترس از زیان. بر خلاف دنباله‌روها، بیش از اندازه روی خودش حساب می‌کند و می‌خواهد کسی باشد که کشتی را هدایت می‌کند. سوگیری‌های «اعتماد به نفس بیش از اندازه» و «توهم کنترل» شایع‌ترین مسائلی است که این تیپ شخصیتی درگیر آن است.