تلاش غربیان برای مصادره ۲۸۲ میلیارد دلار از روسیه

داود میدری:‌ اکونومیست در تاریخ 28 فوریه (9 اسفند) به تلاش جدید کشورهای غربی برای مصادره 282 میلیارد دلار دارایی روسیه در بانک‌های اروپایی پرداخته است. در زیر خلاصه‌ای از مطلب اکونومیست آمده است.

دارایی زمانی ارزش دارد که قابل استفاده باشد و ثروتی که مالک نتواند از آن استفاده کند، بی‌ارزش است. برخی از کالاها بالذات بی‌ارزش هستند؛ مانند ارز دیجیتال و ارزش آن فقط به اعتماد مردم است. بعضی دیگر از دارایی‌ها هستند که به پشتوانه قدرت یک دولت ارزش پیدا می‌کنند؛ مانند اوراق مشارکت دولت آمریکا. برای بهره‌مندی از هر دارایی باید «اختیار تصرف در آن » را داشت و این همان چیزی است که بانک مرکزی روسیه درباره منابع ارز خارجی خود ندارد. مانند همه بانک‌های مرکزی، بانک مرکزی روسیه منابع ارزی در خارج از کشور داشته است. بعد از جنگ روسیه و اوکراین در ۲۰۲۲ گروه ۷ (جی سون) منابع مالی روسیه را بلوکه کردند. بلوکه‌کردن یعنی هیچ شخص حقیقی و حقوقی که مالک این دارایی‌ها باشد، حق جابه‌جایی این اموال را ندارد. از ۲۸۲ میلیارد دلار بلوکه‌شده، ۲۰۷ میلیارد دلار در یوروکلر (Euroclear) نگهداری می‌شود. یوروکلر یک شرکت خدمات مالی مستقر در بلژیک است که در تسویه معاملات اوراق بهادار و همچنین نگهداری و خدمات دارایی این اوراق تخصص دارد. درآمد حاصل از پول‌های روسی در یوروکلر در سال گذشته 4.8 میلیارد دلار بوده است که با توجه به قوانین سود این پول برای یورو‌کلر است.

سیاست‌مداران غربی به دنبال راهی برای استفاده از این منابع برای حمایت مالی اوکراین هستند. شاید روزی برسد که روسیه مجبور به پرداخت غرامت به اوکراین باشد؛ غرامتی که بانک جهانی آن را ۴۸۰ میلیارد دلار برآورد کرده است. اوکراین به منابع عظیمی برای احیای اقتصاد و همچنین تأمین تسلیحات نظامی برای مقابله با روسیه نیاز دارد. هم‌زمان دولت‌های غربی در تلاش هستند که در بودجه سالانه خود کمک مالی به اوکراین را بیشتر کنند. این منابع مالی برای تأمین جنگ با روسیه برای دولت‌های غربی بسیار راهبردی است.

وزیر امور خارجه اوکراین در بیست‌وششم فوریه اظهار کرده که این منابع باید به نفع اوکراین مصادره شود. یک روز بعد در بیست‌و‌هفتم فوریه وزیر خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا جنت یلن، همسر جرج اکرلوف، برنده جایزه نوبل اقتصاد، اظهار کرده که پول‌های بلوکه‌شده روسیه برای کمک به اوکراین باید استفاده شود؛ ولی چگونگی و مسیر این کار هنوز روشن نشده است. او افزود: برای این کار پشتوانه قانونی و توجیهات اخلاقی وجود دارد. گروه ۷ باید در این مسیر پیش بروند. جنت یلن یکی از تأثیرگذارترین مسئولان اقتصاد و مالی ایالات متحده است و بیش از 20 سال است که پست‌های ارشد اقتصادی و مالی را در دولت‌های جمهوری‌خواه و دموکرات داشته است.

رئیس کمیسیون اروپا، خانم فُن دِر لایِن، از سیاست‌مداران آلمانی و وزیر سابق کار آلمان، از یورو‌کلر درخواست کرده که بخشی از منابع بلوکه‌شده را برای خرید تسلیحات برای اوکراین استفاده کند.

اما چگونه دستیابی به منابع ارزی ملی روسیه از طرف دولت‌های غربی امکان‌پذیر است؟ مصادره اموال معمولا نیاز به حکم قضائی دارد؛ اما در قوانین بین‌المللی کمی شرایط پیچیده‌تر است. دیوان دادگاه بین‌المللی تنها محلی است که می‌تواند در صورت قبول طرفین به قضاوت بین‌المللی، یک طرف مجبور به پرداخت غرامت شود؛ گزینه‌ای که در شرایط کنونی بسیار دور از تصور است. راه دیگر قطع‌نامه شورای امنیت است که روسیه در این شورا حق وتو دارد. لارنس سامرز، وزیر سابق خزانه‌داری آمریکا، برادرزاده پال ساموئلسون و خواهرزاده کنث ارو، برندگان جایزه نوبل اقتصاد، بیان کرد که بین ادعاهای کشور غربی و دارایی‌هایی که بلوکه کرده‌اند، تطابقی وجود ندارد و نمی‌توان به‌راحتی منابع ارزی روسیه را مصادره کرد. باید یا منابعی دیگر را بلوکه کرد یا ادعایی پیدا کرد که توجیه‌گر مصادره اموال بانک مرکزی روسیه باشد.

یک اقتصاددان به نام باکهیت (Buchheit) راه‌حلی برای استفاده از این منابع ارائه داده است. او پیشنهاد داده که پول‌های روسیه به‌عنوان وثیقه برای اعطای تسهیلات به اوکراین استفاده شود. اگر این وام پرداخت نشود، این وثیقه ضبط خواهد شد. اما مسئله بسیار مهم تقابل با روسیه است. پول‌ها در بلژیک است و مصادره اموال به منزله اعلام جنگ با روسیه است.

شاید هیچ نیازی به مصادره اموال روسیه نباشد. دولت‌های غربی فعلا اجازه دخل و تصرف روسیه را سلب کرده‌اند. اتحادیه اروپا بر روی درآمد حاصل از این اموال نیز مالیات وضع کرده است. با گذشت زمان درآمد‌های حاصل از این اموال نزدیک می‌شود به اصل دارایی‌ها. این حجم پول درآمد بسیاری به وجود می‌آورد و از همین درآمد‌ها می‌توان هزینه‌های جنگ را تأمین کرد. الان باید تمرکز را بر روی تأمین مالی اوکراین گذاشت.