تعطیلی موزه‌ها

امروزه از بدیهیات است که حضور موزه‌ها در یک جامعه نشان‌دهنده‌ توسعه‌یافتگی آن جامعه است. موزه‌ها با تغییر محتوا و تعریف‌شان، اهمیت بسیار زیادی را در جوامع مختلف پیدا کرده‌اند. بالطبع، سازمانی که خودش را متولی امر موزه و موزه‌داری در ایران می‌داند (وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) قطعا در این زمینه باید به‌صورت الگو و نمادی برای دیگر نهادهایی باشد که موزه ایجاد می‌کنند و بخش خصوصی را هم شامل می‌شود. سازمان میراث فرهنگی قدیم و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی جدید یکی از وجوه کارش، توسعه موزه‌ها به‌ویژه در سطوح ملی، منطقه‌ای و محلی در تمام سطح کشور است؛ یعنی جزء وظایفش است که میراث فرهنگی را به نسل آینده معرفی کند و از این طریق در حفاظت میراث فرهنگی کشور قدم مؤثر بردارد. متأسفانه در سال‌های گذشته هرگاه که دیدیم این نهاد موزه‌ای را تعطیل کرده، به‌شدت به‌عنوان یک امر ناهنجار مورد توجه قرار گرفته است. یکی از رؤسای مشهور سازمان میراث فرهنگی مرحوم مهندس کازرونی بود که خدمات بسیار شایانی به میراث فرهنگی ایران انجام داد اما تعطیل‌‌کردن موزه هنرهای تزیینی ایران در خیابان کریمخان و انتقال آن به اصفهان در شکل موزه هنرهای تزیینی ایران در اصفهان، ‌امری است که به‌عنوان یک کار ناموفق در کارنامه ایشان ثبت شده است. این وضع را ما در بعضی از دولت‌ها نیز شاهد بودیم. در زمان دولت آقای احمدی‌نژاد، معاون وقت میراث فرهنگی چهار‌ موزه ایران را تعطیل کرد و به دنبال آن آثار آنها را منتقل کرد. و باز در همین دولت، رئیس بعدی سازمان که جناب آقای موسوی بود، با بازگشایی و راه‌اندازی مجدد آن موزه‌ها در ایران، کارنامه درخشانی از خود بر جای گذاشت که این امر نشان می‌دهد موضوع موزه خارج از امر سیاسی بوده و در زمره مسائل مربوط به هویت ملی ایران است. متأسفانه به‌تازگی شاهد تعطیلی یکی از موزه‌های بسیار مهم سعدآباد به نام موزه اسناد سعدآباد بوده‌ایم. گفته می‌شود آثار این موزه به‌جای دیگری منتقل شده است؛ درحالی‌که کل سعدآباد یک موزه است. به‌‌هر‌حال وقتی نام موزه بر روی یک ساختمان از طرف مهم‌ترین نهاد میراث فرهنگی کشور گذاشته می‌شود، به‌هیچ‌وجه نباید تعطیل شود و باید از قبل درباره موزه‌بودن یا نبودن یک فضا در میراث فرهنگی تصمیم گرفته شود. از طرفی به‌جای موزه قبلی فضای آن به دفتر مدیریت اختصاص یافته است؛ یعنی موزه به مکان اداری تبدیل شده است که این خود جای بحث و نقد دارد. در شهرهای دیگر نیز شاهد تعطیلی موزه‌های مرتبط با معاونت میراث فرهنگی بوده‌ایم. موزه مردم‌شناسی همدان که در یک حمام دایر بود، تعطیل و از طریق صندوق احیای وزارت به بخش خصوصی واگذار شد تا به یک مقصد گردشگری مانند رستوران تبدیل شود. تبدیل خانه‌ها و فضاهای تاریخی به مقاصد و مراکز گردشگری با توجه به ماهیت بنا و ویژگی‌های آن امری قابل‌قبول است؛ ولی تغییر کاربری یک عمارت که موزه بوده، به هر کاربری دیگر کاری ناشایست محسوب می‌شود. با توجه به شخصیت فرهنگی معاونت میراث فرهنگی و ویژگی‌های مثبت مدیرکل موزه‌ها امید است که شاهد حیات مجدد موزه‌های تعطیل‌شده میراث فرهنگی باشیم.