یک سفر و چند روایت

شرق: دومین سفر ابراهیم رئیسی در مقام رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به روسیه، پیش‌از‌ظهر پنجشنبه انجام شد. در بدو ورود رئیسی و پس از استقبال الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر و و سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، در فرودگاه بین‌المللی ونووکوا مسکو، رئیس‌جمهور ایران با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود، در کاخ کرملین دیدار کرد. به گزارش ایسنا، ابراهیم رئیسی در دیدار با رئیس‌جمهور روسیه، ضمن ابراز خرسندی از روابط رو به رشد دو کشور، همکاری با روسیه را در راستای سیاست همسایگی جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت دانست.

رئیس‌جمهوری در ادامه با اشاره به همکاری‌های خوب ایران و روسیه در بخش‌های انرژی، کشاورزی و شرکت‌های دانش‌بنیان، بر فراهم‌بودن زمینه برای برداشتن گام‌هایی مؤثرتر در توسعه همکاری‌ها در راستای منافع دو کشور و دو ملت تأکید کرد. رئیسی در بخش دیگری از سخنان خود، به تحولات غزه پرداخت و جنایات اسرائیل علیه مردم بی‌دفاع غزه را نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت توصیف کرد که با حمایت آمریکا و کشورهای غربی و یا با سکوت و بی‌تفاوتی سازمان‌های بین‌المللی و تشکل‌های مدعی حقوق‌بشری مواجه شده و به گفته رئیس‌جمهور ایران، ناکارآمدی آنها را به رخ می‌کشد.

رئیسی خواستار توقف هر‌چه سریع‌تر بمباران‌ها و جنایات علیه فلسطینیان غزه به‌عنوان مهم‌ترین دغدغه امروز جهان بشریت شد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه نیز ضمن ابراز خرسندی از سفر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به مسکو‌، تصریح کرد که روابط دو کشور در بهترین سطح در جریان است و معتقدیم با حمایت‌های رهبری معظم انقلاب اسلامی ایران، این روابط وسیع‌تر و پویاتر خواهد شد. رئیس‌جمهور روسیه استقبال چشمگیر تجار روسیه از نمایشگاه‌های تجاری ایران و رشد 20‌درصدی تجارت دو کشور با گردش مالی پنج میلیارد دلاری در یک‌ساله گذشته را نشان‌دهنده عزم و اراده تهران-مسکو برای گشودن فصلی جدید از روابط دانست و افزود: پروژه‌های حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی با پیشرفت خوبی میان دو کشور در حال انجام است و همکاری‌های قبلی ایران و روسیه در بخش انرژی شرایط رو به رشدی را تجربه می‌کند. پوتین همچنین با اشاره به اشتراک نظر دو کشور نسبت به مسائل منطقه، بحث و تبادل نظر درباره مسئله فلسطین و غزه را از‌جمله محورهای مذاکره دوجانبه میان ایران و روسیه عنوان کرد.

پس از برگزاری دیدار دوجانبه ابراهیم رئیسی و ولادیمیر پوتین، هیئت‌های عالی‌رتبه اقتصادی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران و روسیه در نشست مشترک به گفت‌وگو و تبادل نظر درباره موضوعات مورد علاقه دو کشور پرداختند. در این نشست که با حضور وزرای امور خارجه، راه و شهرسازی، نفت، رئیس سازمان انرژی اتمی و رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با همتایان روسی برگزار شد، طرفین در حضور رؤسای جمهور دو کشور، در‌خصوص موضوعات دوجانبه و مورد توافق از‌جمله در حوزه انرژی، بانکی و پولی، حمل‌ونقل و کشاورزی گفت‌وگو و تبادل‌ نظر کردند و ابتکارات جدیدی نیز برای تسریع در اجرای توافق‌های صورت‌گرفته مطرح شد.

 روایت‌های مختلف از دیدار سه‌ساعته رئیسی و پوتین

یکی از موضوعات مهم سفر رئیسی به مسکو، ناظر بر دیدار خصوصی سه‌ساعته رؤسای جمهوری ایران و روسیه است. در‌این‌باره دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین، دیروز (جمعه)، در جمع خبرنگاران به جمع‌بندی از دیدار رئیسی با پوتین پرداخت و مذاکرات میان رؤسای جمهوری روسیه و ایران در مسکو را بسیار متمرکز دانست که درباره طیف گسترده‌ای از مسائل مختلف بوده است. خبرگزاری اسپوتنیک به نقل از پسکوف گزارش داد: «مذاکرات مفصلی به مدت بیش از دو ساعت انجام شد و وزرا درباره کشورهای خود گفت‌وگو کرده و به‌طور مفصل درباره اینکه مشکلات چه هستند، در چه حوزه‌ای هستند و چه راهکاری برای آن وجود دارد و چه کاری باید برای سرعت‌بخشیدن به توسعه و همکاری بیشتر انجام شود، بحث و رایزنی کردند. بنابراین، مذاکرات بسیار متمرکزی انجام شد». سخنگوی کرملین همچنین گفت موضوع تعامل و همکاری با اوپک و تصمیم‌هایی که در اوپک اتخاذ شده است نیز در این مذاکرات مطرح شد.

هم‌زمان حسین امیر‌عبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، با اشاره به رایزنی و گفت‌وگوی پنج‌ساعته رؤسای جمهور ایران و روسیه در مسکو گفت که بخش مهمی از مذاکرات بر موضوع فلسطین تمرکز داشت. به گزارش ایسنا، حسین امیرعبداللهیان در شبکه اجتماعی ایکس در گزارشی از سفر یک‌روزه ابراهیم رئیسی به مسکو و دیدار رؤسای جمهور ایران و روسیه نوشت: «پنجشنبه ۱۶ آذر ۱۴۰۲/ طی سفری کوتاه، مذاکرات و دیدار کاری مهم رؤسای جمهور ایران و ‌روسیه در کرملین مسکو به مدت پنج ساعت انجام شد. بخش مهمی از مذاکرات بر موضوع فلسطین تمرکز داشت. طرفین بر ضرورت توقف فوری جنگ و نسل‌کشی در غزه و کرانه، توقف کوچ اجباری ساکنان غزه و گشایش بی‌درنگ مرز رفح برای ارسال کمک‌های گسترده انسانی به سراسر غزه تأکید داشتند. روسیه به ابتکار عمل می‌اندیشد». امیرعبداللهیان چنین نوشت: «در ادامه این دیدار، مناسبات دوجانبه شامل امور بانکی- پولی، ترانزیت، راه‌آهن، همکاری نیروگاهی، کشاورزی، انرژی، علمی، دانشگاهی، فناوری، گردشگری، صنعت... و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مورد توجه و پیگیری دو رئیس‌جمهور قرار گرفت». محمد جمشیدی، معاون سیاسی ابراهیم رئیسی نیز در شبکه اجتماعی ایکس به تشریح جرئیات دیدار سه‌ساعته رؤسای جمهور ایران و روسیه پرداخت و نوشت: «‌در ملاقات خصوصی سه‌ساعته آقایان رئیسی و پوتین، رؤسای جمهور ایران و روسیه، مذاکرات مفصل و بسیار مفیدی درباره همکاری‌های دوجانبه و منطقه‌ای با محوریت غزه انجام شد. دکتر رئیسی با یادآوری تجربه موفق همکاری در منطقه، ابتکاراتی مطرح کرد. قرار شد دو طرف در اهداف و اقدام، هماهنگ عمل کنند».

البته در واکنش به سفر رئیسی به مسکو، واشنگتن قرائتی دیگر از حضور رئیس‌جمهور ایران در روسیه دارد و بیشتر بر مناسبات دفاعی و نظامی مسکو‌–‌تهران تأکید می‌کند؛ کما اینکه جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، هم‌زمان با سفر رئیسی به روسیه، در یک جلسه توجیهی در حضور خبرنگاران با اشاره به روابط دفاعی دو کشور (ایران و روسیه) گفت: «ما این روابط نگران‌کننده و رو به رشد را زیر نظر داریم». از سوی دیگر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به سفر رئیس‌جمهوری ایران به روسیه، در تداوم نگرانی و رفتار تقابلی واشنگتن از روابط تهران‌–‌مسکو درباره تحریم‌های یک‌جانبه و غیرقانونی آمریکا ادعا کرد که به صورت مکرر شاهد تلاش ایران و روسیه برای دور‌زدن تحریم‌ها بوده‌ایم.

با‌این‌حال، ساعاتی پیش از دیدار رؤسای جمهور ایران و روسیه، ولادیمیر پوتین با حضور در یک نشست اقتصادی و سرمایه‌گذاری به میزبانی بانک VTP روسیه در مسکو، اعلام کرده بود در نظر دارد درباره پیشرفت در کریدور بین‌المللی شمال-جنوب با همتای ایرانی خود گفت‌وگو کند. رئیسی نیز صبح روز پنجشنبه و پیش از عزیمت به روسیه گفته بود: «اراده دو کشور برای تکمیل کریدور شمال-جنوب یکی از محورهای مذاکره برای انجام این کار مشترک در این سفر خواهد بود». این کریدور، ارتباط ترانزیتی کشورهای شمال اروپا و روسیه را از طریق ایران به کشورهای حوزه اقیانوس هند، خلیج فارس و جنوب آسیا برقرار می‌کند. البته پوتین پیش از میزبانی از رئیسی، روز چهارشنبه و در دو سفر کوتاه به منطقه، به امارات و عربستان سعودی رفت و با سران این دو کشور درباره مسائل دوجانبه، اقتصادی و منطقه‌ای رایزنی کرد.

ناگفته نماند که به نظر می‌رسد خروجی محتوای دیدار رئیسی و پوتین بیشتر روی تحولات منطقه بعد از آغاز جنگ حماس و اسرائیل متمرکز بوده است؛ چنان‌که ابراهیم رئیسی حوالی ساعت سه بامداد دیروز جمعه که به تهران بازگشت، در سخنانی به تشریح نتایج این سفر پرداخت و بررسی و پیگیری توافق‌های دو کشور در بخش‌های اقتصادی و تجاری و همچنین بحث و تبادل نظر درباره آخرین وضعیت غزه با تأکید بر ضرورت توقف فوری حملات و رفع محاصره این منطقه را از‌ مهم‌ترین محورهای دیدارش با پوتین عنوان کرد.