توسعه صنعت خودرو نیازمند نخبگان داخلی است

محمد بحرینیان، پژوهشگر حوزه صنعت، در مصاحبه خود با اسماعیل شجاعی در برنامه «تالار گفت‌وگو» با بیان نمونه‌هایی از کشورهای شرق آسیا الگوهای توسعه در این کشور را بیان می‌کند. او در ادامه به ریشه‌های توفیق‌نداشتن ایران در صنعت خودرو می‌پردازد و به بیان برخی علل ناکامی ایران در این صنعت اشاره می‌کند.

چه شد که شرق در مسیر توسعه قرار گرفت؟

محمد بحرینیان می‌گوید براساس تعریف سازمان ملل، توسعه حاصل تعامل نسبتا پیچیده عوامل مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حتی فرهنگی است که تنها با چیدمان خاص از مجموعه این عوامل تبدیل به توسعه صنعتی می‌شود و در نهایت استراتژی توسعه صنعتی به چگونگی تنظیم این چیدمان مربوط می‌شود. این پژوهشگر حوزه صنعت معتقد است برای حرکت در مسیر توسعه، اول باید درک درستی از موقعیت خود داشته باشیم. او اضافه می‌کند شفافیت سندهای توسعه و قانون‌گذاری مبتنی بر نظرات کارشناسی در کشورهای کره جنوبی، سنگاپور، مالزی و چین آنها را به توسعه و پیشرفت رسانده است. او در همین زمینه می‌گوید: کره جنوبی در گام اول، مفاهیم اساسی و پایه صنعت مدرن را تعریف کرد و هنوز بعد از 70 سال همان مسیر را پیگیری می‌کند. در منطق توسعه عوامل زمین، نیروی انسانی، محیط زیست و منابع مالی نباید به بازار سپرده شود. این صاحب‌نظر صنعت کشور می‌گوید: کشورهای شاخص شرق آسیا متوجه عقب‌افتادگی خود از تحولات دنیا شدند و به دنبال جبران این عقب‌افتادگی رفتند؛ پس یک مرکز مستقل از دولت و مجلس با حضور نخبگان خود ترتیب دادند. کره، سنگاپور و چین، همه اینها یک سازمان فراقوه‌ای داشته‌اند که برنامه توسعه از سوی آنها نوشته می‌شد. چشم‌انداز کره این بود که کره از کشوری با استخوان‌بندی کشاورزی عقب‌مانده تبدیل شود به کشوری با استخوان‌بندی صنعت مدرن. سال 2010 این چشم‌انداز را به‌روز کردند و در چشم‌انداز 2050 می‌خواهند کره جنوبی جزء پنج کشور دارای صنایع دوست‌دار محیط زیست باشد.

مقایسه اشتغال‌زایی چین و ایران

بحرینیان اضافه می‌کند: گزارش سال 1378 مؤسسه پژوهشی تأمین اجتماعی راجع‌ به اشتغال چین نشان می‌دهد از 1978 تا 1996 متجاوز از 320 میلیارد دلار، چین از منابع سرمایه‌گذاری خارجی، وام و صادرات و منابع داخلی در سرمایه‌گذاری‌ها صرف کرده و 220 میلیون شغل جدید ایجاد کرده است. در مقام مقایسه در ایران از 1338 تا 1399 ایران سه‌هزارو 200 میلیارد دلار درآمد مستقیم و حدود پنج‌هزارو صد میلیون دلار به طور کلی درآمد داشته؛ ولی با این درآمدها، حدود 30 میلیون شغل ایجاد کرده ‌است.

صنعت خودرو به صورت مجرد پیشرفت نمی‌کند

بحرینیان در مصاحبه خود با اسماعیل شجاعی، مجری و کارشناس برنامه تالار گفت‌وگو که از پلتفرم اکران پخش می‌شود، درباره چگونگی توسعه صنعت خودرو می‌گوید: اراده توسعه در این کشور وجود ندارد؛ صنعت خودرو به صورت مجرد پیشرفت نمی‌کند. ما شش برنامه قبل از انقلاب داشته‌ایم و شش برنامه بعد از انقلاب داریم که همه آمال و آرزو است.او توسعه صنعتی را یک حلقه به‌هم‌پیوسته می‌داند که توسعه یکی رشد دیگری را سبب می‌شود. او در همین زمینه می‌گوید: کره جنوبی در سال 2022 در صنایع دفاعی چهارم شد. این کشورها موفق شدند؛ چون بر صنعت متمرکز شده‌اند. کره جنوبی، چین و سنگاپور وام با نرخ بهره‌ ترجیحی در اختیار صنایع قرار می‌دهند و اگر مشوقی به بخش خدمات داده می‌شود، باید معطوف به تولید باشد. بخش خدمات باید مولود تولید داخلی باشد؛ در غیراین‌صورت برای اشتغال‌زایی در کشورهای اجنبی قدم برداشته‌ایم.

او صنعت خودروی ایران را مستعد می‌داند و می‌گوید: ایران اولین کشور خاورمیانه بود که در صنعت خودرو گواهینامه ایزو گرفت که این موفقیت ناشی از قانون‌گذاری صحیح در سال 1371 بود.

صنعت خودروی ایران کوتوله‌پرور شده است

محمد بحرینیان در برنامه «تالار گفت‌وگو» با اشاره به تعدد مجوزهای خودروسازی‌ها در کشور گفت: صنعت خودروسازی ایران به آفت کوتوله‌پروری مبتلا شده‌ است. حدود 68 واحد خودروسازی مجوز فعالیت دارند؛ به‌همین‌ترتیب مجوز حدود 45 واحد دیگر نیز در حال صدور است. در سال 1401 حدود 45 خودروسازی آمار تولید داشته‌اند؛ این یعنی تعداد زیادی از واحدهای کوچک که هرگز توانایی رقابت در سطح جهانی را نخواهند داشت. سال 1399 با مطالعه صورت‌های مالی حسابرسی‌شده سایپا و ایران‌خودرو مشخص شد ایران‌خودرو از تفاوت قیمت بازار و کارخانه 54 هزار میلیارد تومان و سایپا حدود 26 همت سود را از دست داده است.

در کدام حوزه صنعتی پیشرفت داریم که خودرو عقب افتاده باشد

این کارشناس صنعت خودرو در برنامه «تالار گفت‌وگو» مجادلات خصوصی یا دولتی‌بودن خودروسازان را نادرست دانست و در همین زمینه توضیح داد: برای توسعه صنعت خودرو باید از ذخیره دانشمندان و نخبگان داخل کشور استفاده کنیم تا بتوانیم برنامه و قوانین درست بنویسیم. بحرینیان صنعت خودرو را یک فعالیت کلیدی و تعطیل‌ناپذیر دانست و گفت: در آلمان از هر چهار یورو درآمدهای مالیاتی یک یورو مربوط به صنعت خودرو است و از هر شش شغل یک فرصت شغلی به نحوی با صنعت خودرو ارتباط دارد. بر‌اساس یک گزارش معتبر در جهان به طور متوسط از هر پنج شغل، یک فرصت به صنعت خودرو وابسته است. جالب است که طبق محاسبه ما، در ایران نیز در سال 1380، حدود 26 درصد مالیات کشور از صنعت خودرو بوده است. او در همین زمینه یادآور شد: اما سهم خودروسازان از منابع بانکی حدود 10 درصد است؛ ولی صنایع ساختمانی حدود 40 درصد منابع بانکی را در اختیار دارند.

محمد بحرینیان اتهام عقب‌افتادگی صنعت خودرو را گمراه‌کننده دانست و با طرح این پرسش که در چه چیزی پیشرفت داشته‌ایم، گفت: ما باید به این سؤال پاسخ دهیم که در کدام حوزه ما پیشرفت داشته‌ایم؟ نمایندگان مجلس باید بگویند چرا نمی‌توانند برنامه‌ریزی کنند؟ نماینده مجلسی که به دنبال نگارش برنامه توسعه است، باید بداند به دنبال ریشه مسائل باشند.