سهم 30 درصدی ایران از کشتار پرندگان مهاجر در خاورمیانه

زینب رحیمی: پرنده‌شناسان شنا‎خته‌شده ایران از عملکرد سازمان محیط زیست انتقاد کردند. آنها معتقدند سازمان محیط زیست نه‌تنها کاری برای حفاظت پرندگان انجام نمی‌دهد بلکه سنگ جلوی پای سازمان‌های غیردولتی و مردمی هم می‌شود و حتی برای فعالان و کارشناسان خبره حوزه محیط زیست نیز محدودیت ایجاد می‌کند.

یک پرنده‌شناس با انتقاد شدید از عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست می‎‌گوید: این سازمان شجاعت لازم برای انجام کارهای حفاظتی را ندارد. از سوی دیگر مانع تقویت سازمان‌های مردم‎‌نهاد محیط‌زیستی در حوزه حفاظت از پرندگان می‌شود.

ایمان ابراهیمی پرنده‌شناس می‎‌‌گوید: در 50 سال گذشته، پایش جمعیت پرندگان در ایران انجام شده و اطلاعات ارزشمند و مفصلی در زمینه سرشماری پرندگان ایران وجود دارد. طبیعتا باید از این داده‎‌ها برای حفاظت پرندگان استفاده شود اما نمی‌شود.

سازمان محیط زیست نتوانسته سرعت کاهش جمعیت پرندگان را  متوقف کند

این عضو انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم تأکید دارد که در بدنه سازمان حفاظت محیط زیست شجاعت لازم برای انجام کارهای حفاظتی وجود ندارد. همه می‌‎دانیم که با تکیه بر داده‌های گسترده سرشماری و پایش پرند‌ه‌‎ها می‌توانیم برنامه‎‌های حفاظت پرندگان را اجرا کنیم اما متأسفانه شجاعت، جسارت و اراده‌‎ای در سازمان محیط زیست برای این کار وجود ندارد. حتی این سازمان نتوانسته سرعت کاهش جمعیت پرنده‌ها را متوقف کند.

ابراهیمی با اشاره به اینکه سازمان حفاظت محیط زیست دچار انفعال و بی‌‎عملی شده است، می‎‌گوید که در همه‌جای دنیا بیشتر امور مربوط به حفاظت و تیمار حیات وحش توسط سازمان‌‌های غیردولتی انجام می‌شود اما در ایران سازمان حفاظت محیط زیست مانع رشد مناسب و تقویت سازمان‌های مردم‌نهاد می‌شود.

نحوه  حفاظت  از  پرندگان  ایران  غلط  است

این کارشناس پرنده‌شناسی با تأکید بر اینکه بیشتر از ۷۰ درصد پرندگان ایران مهاجرند، توضیح می‌‌دهد که نحوه حفاظت پرندگان در ایران غلط است. چون باید از مسیر مهاجرت پرنده‌ها حفاظت شود، نه فقط از مقصد مهاجرت. داده‌‌های مورد نیاز از مسیر مهاجرتی همه پرندگان ایران را داریم، اینکه هریک از پرندگان در چه زمانی و از کجا وارد ایران می‎‌شوند، چه زمانی در کجا استراحت می‌‎کنند و مقصد نهایی‎‌شان در ایران کجاست؟ اما از این اطلاعات برای حفاظت استفاده نمی‌شود. متأسفانه سازمان محیط زیست فقط حفاظت جزیره‌‎ای و کم‌‎فایده انجام می‌دهد.

فریدونکنار   و   هورالعظیم   رکورددار   کشتار   پرندگان

این پرنده‌شناس در ادامه با اشاره به اطلاعات منتشرشده توسط مؤسسه «BirdLife» در سال 2019 می‎‌گوید: بر اساس این داده‌‎ها، در خاورمیانه سالانه چهار‌و‌نیم میلیون پرنده به شکل غیرقانونی شکار می‎‌شوند. سهم ایران از این شکار غیرقانونی 30 درصد است. از این مقدار ۸۰ درصد آن در فریدونکنار استان مازندران و هورالعظیم استان خوزستان است. یعنی تنها با کنترل شکار غیرمجاز در دو منطقه از ایران، می‌توانیم بیش از 20 درصد از کل شکار غیرقانونی خاورمیانه را مدیریت کنیم.

او در ادامه بیان می‌کند که هنوز برای حفاظت و نجات پرندگان ایران فرصت داریم؛ فرصتی که شاید درباره بسیاری از گونه‎‌های پستاندار وجود ندارد. از سوی دیگر در ایران تعداد زیادی علاقه‎‌مند برای فعالیت در حوزه پرندگان، تعداد قابل‌توجهی عکاس پرندگان و متخصص پرنده‌‎نگری و پرنده‌‌شناس داریم، طبیعتا اینها پتانسیل خوبی برای حفاظت از پرندگان ایران هستند.

‌پنجشنبه (13 مهر‌ 1402)‌ رویداد «بوتیمار؛ روایتی از مهاجرت پرندگان در ایران» در فرهنگسرای امام خمینی در خیابان نیاوران برگزار شد. در این گردهمایی ضمن نقد و بررسی کتاب «مهاجرت پرندگان» اثر ایمان ابراهیمی، چالش‎‌های حفاظت از پرندگان در ایران بیان شد.

«مهاجرت پرندگان»، کتابی است که از طریق آن با دلایل مهاجرت پرندگان، نحوه شکل‌‎گیری مهاجرت و رفتار پرندگان در طول مهاجرت آشنا می‌‎شوید. در این کتاب از تصاویر 23 عکاس حیات وحش استفاده شده تا در طول مطالعه کتاب، با ظاهر پرندگان مهاجر ایران هم آشنا شوید.

در میزگرد بوتیمار، جمشید منصوری پرنده‌شناس و نویسنده کتاب «راهنمای پرندگان ایران» هم حضور داشت. محمد درویش کنشگر محیط زیست، آرش حبیبی‌آزاد، پرنده‎‌نگر و علیرضا هاشمی، پرنده‌شناس هم دیگر کارشناسان این رویداد بودند.

سازمان  محیط‎‌ زیست سرشماری  را  هم  در   حد  استاندارد انجام  نمی‌دهد

علیرضا هاشمی پرنده‌شناس و عضو کارگروه حفاظت از کرکس در اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت هم ضمن انتقاد از سازمان حفاظت محیط زیست، می‎‌گوید: 50 سال قبل در ایران، برنامه‎‌ای برای سرشماری و پایش پرندگان با حضور جمعی از متخصصان و کارشناسان شروع شد که اگر همان افراد حالا حضور داشتند، کار سابق را انجام نمی‌‎دادند. چون روش‌‎های سرشماری تغییر کرده و استانداردها عوض شده اما سازمان محیط زیست به‌‎دلیل فقر سواد همچنان با همان اصول قدیمی پیش می‎‌رود و کارهای قدیمی را ادامه می‌دهد.

سرشماری  در  ایران مطابق   استانداردهای   به‎‌روز   جهانی نیست

بنا به گفته هاشمی، سازمان محیط زیست بعد از 50 سال هنوز کار جدیدی برای حلقه‎‌گذاری و سرشماری پرندگان انجام نداده است، برای همین از لحاظ استانداردهای سرشماری، در سطح پایینی قرار داریم. سؤال مهم این است که اساسا نتیجه سرشماری‌‎های انجام‌‎شده در ایران چیست و سازمان محیط زیست، چه استفاده‎ای از اطلاعات سرشماری‎‌ها می‌کند؟

این پرنده‌شناس با انتقاد از نحوه هزینه‌‎کرد غلط بودجه در سازمان محیط زیست می‎‌گوید: همه معتقدند سازمان محیط زیست پول زیادی ندارد اما واقعیت این است که بعضا برای کارهای غیرضروری خیلی راحت و آسوده پول خرج می‌کند اما به حفاظت از حیات وحش از جمله پرندگان که می‌‎رسد، می‌‎گویند پول نیست.

سازمان محیط  ‌‎زیست  با  محافظه‌کاری  متخصصان  را  از دور  خارج  می‌کند

هاشمی تأکید دارد: متأسفانه سازمان محیط زیست نه خودش کاری برای حفاظت می‌کند و نه اجازه می‌دهد انجمن‎‌های مردم‌نهاد، فکری برای حفاظت پرندگان بکنند. گویا سازمان محیط زیست سازمان‌های غیردولتی محیط‎‌زیستی را رقیب خودش می‎‌داند و در شرایطی که توان رقابت علمی با سازمان‌های غیردولتی و مردم‌نهاد را ندارد، با رفتارهای بیش از حد محافظه‎‌کارانه و با بهانه‎‌های واهی فعالان، کنشگران و کارشناسان را از میدان  به در می‌کند.

توصیه یک استاد  پیش‌کسوت پرنده‌شناسی به سازمان محیط  زیست

جمشید منصوری، استاد پیش‌کسوت پرنده‌شناسی هم در بخش پایانی میزگرد با تأکید بر اهمیت آموزش و یادگیری در روند حفاظت از حیات وحش و ضروررت جلب مشارکت مردمی می‌‎گوید: حفاظت محیط زیست، بدون مشارکت‌دادن مردم امکان‎پذیر نیست. باید از بین اهالی روستاها و علاقه‌مندان، انجمن‌‎ها و شوراهای محلی و بومی تشکیل شود و کار حفاظت از گونه‎‌های مختلف حیات وحش از جمله پرندگان را بر عهده بگیرند. در این میان کارشناسان سازمان محیط زیست تنها باید نقش هدایتگری داشته باشند.

نویسنده کتاب «راهنمای پرندگان ایران» تأکید دارد که سازمان محیط زیست به ‎دلیل کمبود نیرو و بودجه حتی امکان گشت‌‎زنی در مناطق تحت مدیریتش را به حد کافی ندارد؛ بنابراین استفاده از توان گروه‌‌های مردمی برای حفظ محیط زیست ضروری است. البته جلب مشارکت مردمی در حفاظت از حیات وحش، نیاز به طرح و برنامه‎‌ریزی دارد.

به گزارش «شرق» هرساله پرنده‌شناسان دنیا روز جهانی پرندگان مهاجر را در دومین شنبه از ماه‌‎های می‌ (اردیبهشت) و اکتبر (مهر) با هدف رفع تهدیدهای پرندگان و درک اهمیت آنها گرامی می‌‎دارند.