یک حکم استالین‌وار

«الکسی ناوالنی»، منتقد سرسخت «پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه، پس از متهم‌شدن به فعالیت‌های افراط‌گرایانه در پایان یک محاکمه دیگر، با دوران حبس طولانی‌تری مواجه و به تحمل ۱۹ سال حبس دیگر محکوم شد. جلسات محاکمه او در ساختمان زندان امنیتی ملخوو واقع در ۲۳۵ کیلومتری شرق مسکو و همان بازداشتگاهی که او دوران حبس خود را سپری می‌کند، برگزار شد. دادگاه در حکم خود، ناوالنی را به ارتکاب شش جرم دیگر از‌جمله «تحریک به اقدامات افراط‌‌گرایانه و تأمین مالی این اقدامات و ایجاد یک سازمان افراطی» محکوم کرد. ناوالنی که در کنار وکیلش نشسته بود، هنگام قرائت حکم از سوی قاضی لبخند می‌زد. این پنجمین محکومیت کیفری الکسی ناوالنی ۴۷‌ساله محسوب می‌شود که همگی عموما به‌عنوان راهبرد عامدانه کرملین برای ساکت‌کردن سرسخت‌ترین مخالف پوتین تلقی می‌شود. او از مردم خواست که مرعوب نشوند و به بهترین راه مقاومت در برابر آنچه او «شروران و دزدان در کرملین» نامید، بیندیشند. همه اتهامات در کیفرخواست جدید علیه الکسی ناوالنی به فعالیت جنبش سیاسی و بنیاد ضد‌فساد به رهبری او مربوط می‌شود. دادستانی روسیه مدعی است که هدف این فعالیت‌ها برانگیختن انقلاب در روسیه از طریق بی‌ثبات‌کردن وضعیت سیاسی و اجتماعی کشور بوده است.

دستگیری ناوالنی با انگیزه‌های سیاسی

این منتقد حکومت روسیه به ایجاد یک سازمان افراطی، تأمین مالی فعالیت‌های افراط‌گرایانه و تعدادی جنایات دیگر متهم شد. ناوالنی و حامیانش تأکید می‌کنند که دستگیری و زندانی‌شدن او انگیزه‌های سیاسی داشته و هدف این اتهامات دور نگه‌داشتن او از عرصه سیاست به‌ مدت طولانی‌تر و خاموش‌کردن انتقادات از «پوتین» بوده است. ناوالنی پیش از برگزاری دادگاه در پیامی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد، محکومیت به حبس طولانی را پیش‌بینی کرده و گفته بود چنین حکمی واقعا مهم نیست؛ چون دادستانی در کیفرخواست جداگانه‌ای او را به ارتکاب «جرائم تروریستی» نیز متهم کرده و به‌این‌خاطر ممکن است یک دهه دیگر به دوران حبس او افزوده شود. او به‌ دلیل تخلفات انضباطی ادعایی مانند صحیح‌نبستن دکمه‌های لباس زندان، معرفی نامناسب خود به نگهبان یا نشستن صورتش در مدت‌زمان تعیین‌شده، ماه‌ها در یک سلول کوچک انفرادی موسوم به «سلول تنبیهی» نگهداری شده بود و حدود ۲۰۰ روز را در سلول انفرادی گذرانده است. قانون روسیه تصریح می‌کند که فقط کسانی که به حبس ابد محکوم می‌شوند یا «تکرار‌کنندگان جرائم به‌ویژه خطرناک» به این نوع زندان‌ها فرستاده می‌شوند.

مرعوب نشوید

ناوالنی که در حال گذراندن «حبس ابد» است، از شهروندان روس می‌خواهد که مرعوب نشوند. به اعتقاد او، «عدد مهم نیست و من به‌خوبی درک می‌کنم که مانند بسیاری از زندانیان سیاسی در حال گذراندن حبس ابد هستم. جایی که زندگی با طول عمر من یا عمر این رژیم سنجیده می‌شود. آنها می‌خواهند شما را بترسانند، نه من را، و اراده مقاومت را از شما سلب کنند. شما مجبور هستید کشور خود را بدون جنگ به باندی از خائنان، دزدان و افراد رذل که قدرت را به‌ دست گرفته‌اند، تسلیم کنید. پوتین نباید به هدف خود برسد». ناوالنی در شب صدور حکم، در بیانیه‌ای اعلام کرده بود که انتظار دارد حکمی که به او می‌دهند، به شکل «استالین‌وار... زیاد» باشد. او از مردم روسیه خواست تا «شخصا» مقاومت کنند و آنان را تشویق به حمایت از زندانیان سیاسی، توزیع آگهی‌ یا رفتن به تجمعات کرد. از دیدگاه او اشکالی ندارد که یک راه امن را برای نشان‌دادن مقاومت خود انتخاب کنند؛ اما «اینکه هیچ کاری نکنند، شرم‌ است. شرم‌آور است که به خود اجازه دهید مرعوب شوید».

کرملین و پاک‌سازی رقبای بالقوه

سال‌های سال است که کرملین تحت رهبری پوتین مشغول پاک‌سازی همه رقبای بالقوه رئیس‌جمهور بوده است. به‌ همین خاطر است که اکنون می‌خواهد مطمئن شود که پر‌سر‌و‌صداترین منتقدش کاملا از صحنه سیاسی روسیه دور خواهد ماند. ناوالنی، رهبر زندانی اپوزیسیون روسیه، بیش از یک دهه است که بر وجود فساد در هسته مرکزی قدرت در این کشور تأکید دارد و افشاگری‌های ویدئویی او توجه ده‌ها میلیون بازدیدکننده آنلاین را به خود جلب کرده است. در سال‌های اخیر ناوالنی شبکه‌ای از دفاتر مبارزات انتخاباتی منطقه‌ای ایجاد کرده و قصد داشت نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۸ شود؛ اما از شرکت او در انتخابات ممانعت به عمل آمد.

الکسی ناوالنی ۴۷‌ساله که پس از بازگشت از آلمان به روسیه، در بدو ورود به این کشور بازداشت و به زندان منتقل شد، ادعا می‌شود در سال ۲۰۲۰ در سیبری به‌ وسیله یک عامل اعصاب مسموم شد. او کرملین را به تلاش برای کشتن وی متهم کرد؛ ولی مقامات روسیه این موضوع را رد می‌کنند. پس از دریافت مراقبت‌های پزشکی فوری در آلمان، ناوالنی در ژانویه ۲۰۲۱ تصمیم می‌گیرد که به روسیه بازگردد و در بدو ورود به فرودگاه مسکو دستگیر شد. پس از مسمومیت ناوالنی، اتحادیه اروپا تحریم‌های مرتبط با پرونده ناوالنی را علیه شش شخصیت روس و از‌جمله نخست‌وزیر پیشین روسیه، رئیس سرویس فدرال امنیت روسیه، رئیس اداره سیاست داخلی رئیس‌جمهور روسیه، نماینده تام‌الاختیار رئیس‌جمهور روسیه در سیبری و دو نفر از معاونان وزیر دفاع روسیه اعمال کرد. تحریم‌ها دربرگیرنده منع ورود به اتحادیه اروپا و نیز مسدودکردن دارایی‌های آنهاست. متحدان ناوالنی بر این باورند که حکم سنگین دادگاه دور از ذهن نبوده؛ اما این پرونده نخستین پرونده ناوالنی است که ماهیت آن تماما سیاسی است. این نخستین باری است که ناوالنی تحت قوانین مربوط به فعالیت سیاسی محاکمه می‌شود. تا پیش از این، کرملین سعی داشت بگوید که او شیاد و دزد است؛ اما پرونده جدید ناوالنی کاملا سیاسی است و او به‌ دلیل فعالیت‌های سیاسی‌اش محاکمه می‌شود؛ فعالیت‌هایی که کرملین از ۲۰۱۱ تا امروز آنها را افراطی خوانده است. واکنش‌ها به حکم دادگاه ناوالنی در اروپا کم نبوده است. دولت فرانسه محکومیت ناوالنی به ۱۹ سال زندان را محکوم و محاکمه او را «آزار و شکنجه قضائی» توصیف کرد و از روسیه خواست ناوالنی را فورا و بدون قید‌وشرط آزاد کند و اقدام مشابهی برای همه زندانیان سیاسی انجام دهد. از دیدگاه فرانسه شرایط ناعادلانه، اتهامات خودسرانه و نتایج توجیه‌ناپذیر این محاکمه، دلیلی بر آزار و شکنجه قضائی ناوالنی و احترام‌نگذاشتن مقامات روسیه به روند قانونی و حاکمیت قانون است.