واکنش‌های متفاوت به نشست عربستان برای پایان جنگ اوکراین
مانع‌تراشی مسکو
یک روز پس از نشست دوروزه جده در عربستان سعودی برای پایاندادن به جنگ اوکراین که بدون نتیجه درخورتوجهی پایان یافت، روسیه بهعنوان کشور مهاجم اعلام کرد صلح با اوکراین فقط به شرطی امکان‌پذیر است که کی‌یف سلاح را زمین بگذارد. مسکو غایب مهم گفت‌وگوهای نشست دوروزه صلح در جده بود. نمایندگان بیش از ۴۰ کشور جهان در این نشست شرکت کردند تا راه‌حلی برای پایاندادن به جنگ ۱۸ماهه روسیه در اوکراین بیابند.
یک روز پس از نشست دوروزه جده در عربستان سعودی برای پایاندادن به جنگ اوکراین که بدون نتیجه درخورتوجهی پایان یافت، روسیه بهعنوان کشور مهاجم اعلام کرد صلح با اوکراین فقط به شرطی امکان‌پذیر است که کی‌یف سلاح را زمین بگذارد. مسکو غایب مهم گفت‌وگوهای نشست دوروزه صلح در جده بود. نمایندگان بیش از ۴۰ کشور جهان در این نشست شرکت کردند تا راه‌حلی برای پایاندادن به جنگ ۱۸ماهه روسیه در اوکراین بیابند. از مهم‌ترین کشورهای شرکت‌کننده در این نشست می‌توان به چین و هند، دو شریک بزرگ اقتصادی روسیه و نیز ایالات متحده و اوکراین اشاره کرد. روسیه که به این نشست دعوت نشده بود، یک روز پس از پایان آن، می‌گوید که اگر «اوکراینی‌ها به خصومت و حمله‌های تروریستی پایان دهند و کشورهای غربی از تجهیز کی‌یف به پیشرفته‌ترین تسلیحات خودداری کنند»، بی‌تردید برقراری صلح امکان‌پذیر خواهد بود.
کاخ کرملین همچنین تأکید کرد که اوکراین باید سرزمین‌های روس‌زبان در شرق اوکراین را که بخشی از آنها پیش‌تر به اشغال روسیه درآمده است، با رضایت به فدراسیون روسیه واگذار کند. کی‌یف از ماه ژوئن ضدحمله‌های گسترده‌ای علیه نیروهای روسیه در سرزمین‌های شرقی این کشور آغاز کرده است. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، هفته پیش اعلام کرد که جنگ اوکراین از این پس در سرزمین‌های روسیه پیگیری خواهد شد. زلنسکی که شخصا برای شرکت در نشست دوروزه جده به عربستان سعودی سفر کرده بود، پیش از این نشست، طرح صلح ۱۰ماده‌ای کشورش را ارائه داده بود. در طرح صلح ولودیمیر زلنسکی، علاوه بر درخواست خروج نیروهای روسیه از اوکراین، احیای تمامیت ارضی اوکراین و بازگشت به مرزهای قبل از جنگ، تشکیل دادگاهی برای عاملان تجاوز به خاک اوکراین، تضمین امنیت این کشور در آینده و بازگرداندن تمام زندانیان و کودکان ربوده‌شده به اوکراین نیز گنجانده شده است.
نشست دوروزه جده که از مارس گذشته برنامه‌ریزی شده بود، به ابتکار محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، برای جلب حمایت جامعه بین‌الملل، فراتر از متحدان و حامیان غربی اوکراین، برای برقراری صلح برگزار شد. این نشست دو ماه پس از مذاکرات غیررسمی کپنهاگ برگزار شد که در آن، استقبال چندانی از طرح صلح زلنسکی نشد. کی‌یف امیدوار است طرح مذکور در جده از حمایت بیشتری برخوردار شود.
محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، اوایل مارس گذشته آمادگی خود را برای میانجیگری میان روسیه، اوکراین و تمام طرف‌های درگیر در جنگ اعلام کرد. پس از آن، در ماه می، جده میزبان رئیس‌جمهوری اوکراین بود. او آنجا در نشستی با سران کشورهای عربی، برخی از رهبران را متهم کرد که «چشم خود را بر وحشت ناشی از تهاجم روسیه به اوکراین بسته‌اند». مقام‌های چینی که پیش از این تمایلی به حضور در مذاکرات صلح اوکراین نشان نداده بودند، در چرخشی چشمگیر تصمیم گرفتند به مذاکرات بین‌المللی جده بپیوندند. پکن در ماه‌های گذشته از محکوم‌کردن مسکو به دلیل حمله نظامی به اوکراین امتناع ورزیده و طرح صلح ۱۲ماده‌ای خود را برای پایاندادن به جنگ پیشنهاد کرده است. به گفته یون سون، مدیر برنامه چین در اندیشکده مرکز استیمسون، به نظر نمی‌رسد که این طرح با استقبال غرب روبه‌رو شود.
زلنسکی بر مجموعه‌ای از ۱۰ اصل اساسی که کی‌یف آنها را مبنایی برای صلح و پایان تهاجم نظامی تمام‌عیار روسیه به کشورش می‌داند، تأکید دارد. این اصول که نمایندگان کی‌یف بار دیگر در جده بر آنها تأکید کردند، شامل خروج تمام نیروهای روسیه از اوکراین و بازگرداندن تمام خاک این کشور است. طرح صلح ۱۰ماده‌ای که کی‌یف برای نخستین بار آن را در نوامبر سال گذشته میلادی ارائه کرد، به‌ویژه شامل احیای تمامیت ارضی اوکراین، مبادله زندانیان تحت فرمول «همه برای همه» و تضمین‌های هسته‌ای، غذایی و امنیت انرژی است. این در حالی است که یک قانون‌گذار ارشد روسیه مدعی شد که «طرح به‌اصطلاح صلح اوکراین در جده با شکست کامل مواجه شده است». لئونید اسلوتسکی، رئیس کمیته بین‌الملل دوما (مجلس سفلی پارلمان) و رهبر حزب لیبرال‌دموکرات روسیه معتقد است: «نتیجه نشست جده درباره حل‌وفصل مناقشه اوکراین نشان داد که نگرش به وضعیت پیرامون اوکراین در جهان در حال واقعی‌ترشدن است». او این نشست را «نیت جمعی غرب برای طرح برنامه ضد‌روسی خود در منطقه جنوب» خواند و گفت: «از قبل در مرحله آماده‌سازی مشخص بود که نشست جده هیچ طرح حل‌وفصلی را به همراه نخواهد داشت».
از سوی دیگر، ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه نیز در بیانیه‌ای تن‌دادن به خواسته‌های مسکو از سوی کی‌یف را تنها راه‌حل بحران موجود خواند و تصریح کرد: «ما به واقع متقاعد شده‌ایم که حل‌وفصل جامع، پایدار و عادلانه تنها در صورتی امکان‌پذیر است که رژیم کی‌یف به خصومت‌ها و حملات تروریستی پایان دهد». به گفته این دیپلمات ارشد روسیه برای پایان‌یافتن این مناقشه باید «واقعیت‌های جدید سرزمینی (در شرق و جنوب اوکراین) به رسمیت شناخته و از روند غیرنظامی‌سازی و نازی‌زدایی در اوکراین اطمینان حاصل شود». در همین حال، یک مقام ارشد اوکراینی گفت‌وگوهای اخیر در عربستان بر سر تهاجم نظامی روسیه به کشورش را «ضربه‌ای سخت» به مسکو تلقی کرد. این در حالی است که روسیه تسلیم‌شدن کی‌یف در برابر مطالبات مسکو را تنها راه‌حل بحران موجود دانست و گفت‌وگوهای جده را «تلاشی محکوم به شکست» از سوی غرب خواند. او افزود شرکت‌کنندگان در گفت‌وگوهای جده توافق کردند نشستی نیز در سطح مشاوران سیاسی ظرف حدود شش هفته دیگر برگزار شود.
پکن، یکی از طرف‌های شرکت‌کننده در این مذاکرات نیز که از متحدان کرملین به حساب می‌آید، بار دیگر اعلام کرد در این مناقشه نظامی بی‌طرف است.
به گزارش رویترز، مسکو این مذاکرات را که با هدف ترسیم خط‌مشی‌هایی برای پایان مسالمت‌آمیز جنگ در اوکراین در عربستان برپا شد، رد کرد و آن را «تلاش محکوم به شکست غرب برای همسوکردن کشورهای جنوب با دیدگاه‌های کی‌یف» خوانده بود. این در حالی است که به گفته آندری یرماک، مسئول دفتر ریاست‌جمهوری اوکراین، در نشست آخر هفته جده تنها ابتکار صلح مدنظر اوکراین مورد بحث و رایزنی قرار گرفت و همه کشورهای حاضر در مذاکرات به‌طور کامل از استقلال و تمامیت ارضی اوکراین حمایت کردند.
افشای طرح ترور
سرویس امنیتی اوکراین (SBU) از بازداشت یک مظنون به جاسوسی برای روسیه در ارتباط با نقشه ترور ولودیمیر زلنسکی خبر داد. بنا بر بیانیه سرویس امنیتی اوکراین، این زن که نامش منتشر نشده، اهل منطقه میکولائیف در جنوب اوکراین است. به گزارش این نهاد امنیتی، او با هدف برنامه‌ریزی برای حمله هوایی ارتش روسیه به منظور ترور رئیس‌جمهوری اوکراین مشغول «جمع‌آوری اطلاعات» درباره سفر برنامه‌ریزی‌شده زلنسکی به میکولائیف در اواخر ماه جولای بوده است.
با‌این‌حال، مأموران سرویس امنیتی اوکراین با جمع‌آوری اطلاعات در رابطه با «اقدامات خرابکارانه مظنون» و اقدامات امنیتی بیشتر، نقشه ترور را خنثی کردند. سرویس امنیتی اوکراین می‌گوید این زن را درحالی‌که «در تلاش برای ارسال اطلاعات به مهاجمان» بود، بازداشت کرده است. با بررسی مکالمات این زن، مشخص شده است که او همچنین وظیفه مکان‌یابی سامانه‌های جنگ الکترونیک و انبار مهمات نیروهای اوکراینی را بر عهده داشته است. به نظر می‌رسد او به سراسر منطقه سفر کرده و از مکان این تأسیسات ویدئو گرفته است.
بنا بر تحقیقات انجام‌شده، مظنون ساکن شهر اوچاکیف در استان میکولائیف بوده و پیش‌تر در یک فروشگاه تجهیزات نظامی بهعنوان فروشنده فعالیت می‌کرده است. ولودیمیر زلنسکی از آغاز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین با چندین ترور نافرجام مواجه شده است. نیروهای ویژه روسیه در آغاز جنگ وظیفه حذف او را بر عهده داشتند.
مجله تایم در مقاله‌ای در آوریل ۲۰۲۲ چگونگی ورود چتربازان روس را به کی‌یف با هدف قتل یا بازداشت زلنسکی و خانواده‌اش شرح داده است. به گزارش تایم، درحالی‌که نیروهای اوکراینی با روس‌ها در خیابان‌‌های کی‌یف می‌جنگیدند، گاردهای ریاست‌جمهوری تلاش کردند با استفاده از موانع و تخته‌های چوب، محدوده کاخ ریاست‌جمهوری را ببندند.
الکسی ارستوویچ، از مأموران پیشین نیروهای امنیتی اوکراین، با یادآوری اینکه هم‌زمان با دو بار تلاش نیروهای روس برای تسخیر کاخ ریاست‌جمهوری، سلاح و جلیقه ضدگلوله در اختیار زلنسکی و همراهانش گذاشته شد، می‌گوید: «یک دیوانه‌خانه واقعی بود. همه سلاح‌های اتوماتیک در اختیار داشتند». زلنسکی با توصیه محافظانش مبنی بر فرار از کاخ ریاست‌جمهوری و همچنین پیشنهاد نیروهای بریتانیایی و آمریکایی مبنی بر انتقال او مخالفت کرد و در پاسخ گفت: «من گلوله می‌خواهم، نه راه فرار». سپس هم‌زمان با درگیری نیروهای اوکراین و روس در نزدیکی کاخ ریاست‌جمهوری، به بیرون آن رفت تا پیام ویدئویی خود را با تلفن همراهش ضبط کند.
میخائیلو پودولیاک، مشاور رئیس‌جمهوری اوکراین، در مارس سال گذشته با اشاره به اینکه ولودیمیر زلنسکی تا به حال از بیش از 12 اقدام تروریستی جان سالم به در برده است، گفت: «منابع خارجی از دو یا سه اقدام صحبت می‌کنند، اما به باور من بیش از 12 اقدام بوده است. ما پیوسته اطلاعاتی مبنی بر تلاش نیروهای روس برای ورود به مراکز دولتی و نظایر آن دریافت می‌کنیم. سازمان‌های اطلاعاتی غربی به درستی هدف ولادیمیر پوتین از حمله به ساختمان‌های دولتی را قتل ولودیمیر زلنسکی، رهبر اوکراین تشخیص داده‌اند».
زلنسکی در ماه جولای در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان با ذکر این نکته که می‌داند مرگ او اولویت نیروهای روسیه است، گفت: «اگر بخواهم با شما صادق باشم، اگر بخواهم دائما به آن تهدید مرگ فکر کنم، خودم را کاملا از میدان به در می‌کنم؛ درست مثل حال حاضر پوتین که از مخفیگاهش بیرون نمی‌آید». او افزود: «اگر من خودم را جدا کنم، نخواهم فهمید چه اتفاقی در اطرافم در کشور می‌افتد. ارتباطم با جامعه را از دست خواهم داد و اگر این ارتباط را از دست بدهم، جامعه را از دست می‌دهیم. من متقاعد شده‌ام که جامعه باید ببیند اگر خطری وجود دارد، رئیس‌جمهورش هم همراه آنها در خطر است. البته که آنها درک می‌کنند من محافظت شوم، اما من باید با مردمم در یک سو قرار گیرم. اما می‌توانید خود را مثل یک حیوان در قفس بیندازید و به زنجیر بکشید و پیوسته فکر کنید که قرار است کشته شوید». زلنسکی گفت که مسئله محافظت شخصی‌اش را بر عهده «حرفه‌ای‌ها» گذاشته و به این‌گونه «ذهن خود را برای حل مسائل استراتژیک
آزاد کرده است».
