چرخ را از نو نسازیم

علی ابراهیمی: چندی است که در فضای سیاسی و اقتصادی ایران درباره برنامه توسعه هفتم مطالب مختلفی مطرح می‌شود. برخی هم اعتقاد دارند برای توسعه ایران باید مدل جدید کشف کرد. برای همین با بررسی مدل‌های موفق و نگاهی مختصر برای حوزه‌های مختلف و با هدف اینکه چرخ را از نو نسازیم، باید توسعه را در ایران آغاز کنیم. در نظر داشته باشیم توسعه مانند یک مثلث متساوی‌الاضلاع است که باید در یک چارچوب برابر و هم‌زمان زیر‌ساخت‌های آن سیاست‌گذاری و فراهم شود. سه ضلع توسعه عبارت‌اند از توسعه اقتصادی، توسعه سیاسی و توسعه فرهنگی-اجتماعی. تمامی عملیات‌هایی که نتیجه‌اش رسیدن به توسعه است، باید در قالب سه مورد گفته‌شده باشد.

توسعه اقتصادی

تنوع: ایران می‌تواند به کشوری مانند کره جنوبی به‌عنوان نمونه نگاه کند. کره جنوبی با سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی مانند الکترونیک، خودرو و کشتی‌سازی از یک اقتصاد کشاورزی به یک رهبر جهانی در فناوری و تولید تبدیل شد.

شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEs): مدل آلمانی «MitteIstand» می‌تواند الگوی مناسبی باشد. دولت می‌تواند با ارائه حمایت‌های هدفمند، تقویت نوآوری و تسهیل دسترسی به منابع مالی، رشد شرکت‌های کوچک و متوسط را ارتقا دهد. این رویکرد می‌تواند به ایجاد اشتغال و تاب‌آوری اقتصادی کمک کند.

مناطق ویژه اقتصادی (SEZs): موفقیت چین با مناطق اقتصادی خاص مانند شنژن و شانگهای می‌تواند آموزنده باشد. دولت می‌تواند با مقررات، زیرساخت‌ها و مشوق‌های مطلوب برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تقویت صادرات، مناطق اقتصادی ویژه ایجاد کند.

توسعه زیرساخت‌ها

حمل‌ونقل: سیستم راه‌آهن کارآمد و گسترده ژاپن، مانند شینکانسن، می‌تواند معیاری برای توسعه حمل‌ونقل ایران باشد. سرمایه‌گذاری در شبکه‌های ریلی پرسرعت و نوسازی زیرساخت‌های موجود می‌تواند اتصال را بهبود ببخشد، زمان سفر را کاهش دهد و تجارت را تقویت کند.

انرژی‌های تجدیدپذیر: دانمارک در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی بادی، پیشرو است. ایران می‌تواند از پتانسیل انرژی‌های تجدیدپذیر خود مانند منابع خورشیدی و بادی برای تنوع‌بخشیدن به ترکیب انرژی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی استفاده کند. می‌توان سیاست‌های تشویق سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی‌های تجدیدپذیر و ترویج پذیرش فناوری پاک را اتخاذ کرد.

شهرهای هوشمند: برنامه‌ریزی شهری سنگاپور و ابتکارات شهرهای هوشمند می‌توانند راهنمایی کنند. ایران می‌تواند فناوری‌هایی را برای مدیریت کارآمد منابع، سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند و اتصال دیجیتال به منظور ارتقای کیفیت زندگی، پایداری و بهره‌وری اقتصادی پیاده‌سازی کند.

توسعه سرمایه انسانی

آموزش: فنلاند به دلیل سیستم آموزشی خود مشهور است. نهادهای متولی امر آموزش می‌توانند با آموزش معلم، توسعه برنامه درسی و رویکردهای یادگیری دانش‌آموز‌محور را برای بهبود نتایج آموزشی در اولویت قرار دهند. تأکید بر آموزش علوم، فناوری، مهندسی، هنر و ریاضیات (STEAM) می‌تواند تفکر انتقادی و نوآوری را پرورش دهد. آموزش فنی و حرفه‌ای: از سیستم آموزش دوگانه آلمان می‌توان تقلید کرد. ایران می‌تواند بین مؤسسات آموزشی و صنایع برای ارائه آموزش مهارت‌های عملی، دوره‌های کارآموزی و برنامه‌های آموزش حرفه‌ای مشارکت ایجاد کند. این امر مهارت‌های نیروی کار را با نیازهای صنعت هماهنگ می‌کند.

تحقیق و توسعه: تمرکز قوی سوئیس بر تحقیق و نوآوری می‌تواند نمونه باشد. ایران می‌تواند همکاری بین دانشگاه، صنعت و دولت را تقویت کند و مراکز تحقیقاتی، انکوباتورها و پارک‌های فناوری را برای پیشبرد نوآوری، تجاری‌سازی ایده‌ها و کارآفرینی ایجاد کند.

اصلاحات نهادی

سهولت انجام کسب‌وکار: نیوزیلند به دلیل محیط تجاری مناسب خود شناخته شده است. دولت می‌تواند فرایندهای بوروکراتیک و مقررات را ساده کند و فساد را کاهش دهد تا سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی را جذب کند. ایجاد خدمات دولتی شفاف و کارآمد می‌تواند فضای کلی کسب‌وکار را بهبود ببخشد.

اقدامات ضد فساد: استراتژی‌های مؤثر ضد فساد سنگاپور می‌تواند به‌عنوان یک مرجع عمل کند. ایران می‌تواند نهادهای مبارزه با فساد را تقویت کند، شفافیت در تدارکات عمومی را افزایش دهد و سازوکارهای پاسخ‌گویی قوی را برای تضمین رقابت عادلانه و اعتماد به سیستم اعمال کند.

مشارکت‌های دولتی و خصوصی (PPPs): انگلستان PPPها را با موفقیت در پروژه‌های زیرساختی اجرا کرده است. ایران می‌تواند مشارکت بخش خصوصی را از طریق چارچوب‌های PPP به‌خوبی ساختاریافته و تشویق کند که امکان ریسک‌ها و مسئولیت‌های مشترک در توسعه زیرساخت‌ها، خدمات عمومی و پروژه‌های اجتماعی را فراهم می‌کند.

توسعه اجتماعی و رفاه

مراقبت‌های بهداشتی: سیستم جهانی مراقبت‌های بهداشتی نروژ می‌تواند بینش‌هایی را ارائه دهد. ایران می‌تواند در زیرساخت‌های مراقبت‌های بهداشتی سرمایه‌گذاری کند، خدمات مراقبت‌های بهداشتی اولیه را افزایش دهد و مراقبت‌های پیشگیرانه را ارتقا دهد. تضمین دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی باکیفیت برای همه شهروندان می‌تواند به بهبود نتایج سلامت و رفاه اجتماعی کمک کند.

شبکه‌های ایمنی اجتماعی: برنامه‌های شبکه ایمنی اجتماعی کانادا می‌تواند مرجع باشد. قوای سه‌گانه می‌توانند سیستم‌های جامع حمایت اجتماعی از‌جمله مزایای بی‌کاری، طرح‌های بازنشستگی و برنامه‌های هدفمند رفاهی را برای کاهش نابرابری و کاهش فقر ایجاد کنند.

برابری جنسیتی: ایسلند یک رهبر جهانی در برابری جنسیتی است. حاکمیت می‌تواند سیاست‌هایی را برای ارتقای توانمندی زنان، فرصت‌های برابر و تعادل بین کار و زندگی اتخاذ کند. تشویق به مشارکت زنان در نیروی کار و موقعیت‌های تصمیم‌گیری می‌تواند بهره‌وری اقتصادی و پیشرفت اجتماعی را افزایش دهد.

انطباق و تطبیق این نمونه‌ها با بافت منحصربه‌فرد ایران، با توجه به منابع، ارزش‌های فرهنگی و شرایط ژئوپلیتیکی آن، بسیار مهم است.