روند متفاوت در روابط یونان و ترکیه

محمود فاضلی-دیپلمات پیشین و تحلیلگر امور بین‌الملل: پس از زلزله ترکیه در 17 بهمن 1401 و سفر وزیر خارجه یونان به مناطق زلزله‌زده ترکیه، علائمی در بهبود روابط پرتنش دو کشور همسایه و عضو ناتو دیده می‌شود. سفر اخیر نیکوس پاناگیوتوپولوس، وزیر دفاع یونان به ترکیه به دعوت خلوصی آکار، وزیر دفاع ملی ترکیه و حضور در مناظق زلزله‌زده نیز از جمله اقدامات دو طرف در هفته‌های اخیر است.‌ فرانگویانیس معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه یونان نیز دیدار اخیرش از آنکارا جهت شرکت در «چهارمین دور گفت‌وگوهای دستور کار مثبت» و گفت‌وگوهایی را که با همتای ترکیه‌ای خود داشت، مثبت و سازنده توصیف کرد. او امیدوار است فضای جدید در روابط دوجانبه حفظ شود. وی از پیشرفت در تمامی زمینه‌های «دستور کار مثبت» طی دیدارهای فنی که در آنکارا انجام گرفته سخن گفت. او مدعی است به غیر از گسترش کانال ارتباط بین طرفین در بخش‌های مورد علاقه متقابل، زمینه‌ها برای همکاری نزدیک‌تر و انجام اقدامات هدفمند همچون همکاری جوامع تجاری دو کشور در حوزه‌های بازرگانی و سرمایه‌گذاری در یونان، ترکیه و کشورهای ثالث فراهم شده است. او از امضای یادداشت‌تفاهم در زمینه شرکت‌های کوچک و متوسط بین دبیر کل صنایع وزارت توسعه و سرمایه‌گذاری دو کشور در نشست آتی سخن می‌گوید و هم‌زمان از تشکیل جلسات فنی کمیته‌های اقتصادی در زمینه گردشگری، بازرگانی، همکاری اقتصادی، فناوری اطلاعات و حمل‌ونقل خبر داد و مدعی شد ظرفیت برای همکاری در زمینه معاضدت قضائی، همکاری‌های ورزشی، دولت دیجیتال و همکاری مراکز علمی و پژوهشی دو کشور نیز وجود دارد. قرار است همکاری در زمینه کشاورزی، انرژی، حفاظت از محیط زیست و... در «پنجمین اجلاس دستور کار طرفین» که در آتن برگزار می‌شود، مورد بررسی قرار گیرد. رئیس‌جمهور و وزیر خارجه ترکیه در اقدامی کم‌سابقه فرارسیدن دویست‌ودومین سالگرد انقلاب یونان که روز ملی این کشور محسوب می‌شود را به ترتیب به نخست‌وزیر و وزیر خارجه یونان تبریک گفتند. اردوغان طی نامه‌ای به نخست‌وزیر یونان ضمن قدردانی از دولت و مردم این کشور بابت همبستگی با مردم ترکیه در پی زلزله ویرانگر فوریه گذشته تأکید کرد «اطمینان دارم که روابط و همکاری بین کشورها با تلاش‌های مشترکمان در آینده نزدیک بیش از پیش توسعه خواهد یافت». چاووش اوغلو نیز طی نامه‌ای به همتای یونانی خود با فرارسیدن 25 مارس تأکید کرد «اطمینان دارم روابط حسن همجواری موجود بین ترکیه و یونان، در آینده تثبیت خواهد شد». وی از دولت و مردم یونان بابت همبستگی و کمک‌های ارسالی در پی زلزله اخیر قدردانی و بر عزم خود برای تقویت فضای مثبت موجود در روابط دوجانبه تأکید کرد. مقامات یونان نیز به‌ طرق مختلف از تغییر اخیر رویکرد ترکیه در روابط دوجانبه سخن می‌گویند و بر این باورند پارامترهای رفتار ترکیه با یونان تغییر کرده است. آتن مدعی است بلافاصله پس از فاجعه زلزله ترکیه و سفر وزیر خارجه یونان به این کشور، تجاوزگری‌های ترکیه قطع شده و هیچ تجاوزی در دریای اژه وجود نداشته و هیچ پروازی بر فراز قلمرو یونان انجام نشده است. از واژه‌های نامناسب در سخنان مقامات ترکیه استفاده نمی‌شود، هیچ تعرض لفظی شنیده نمی‌شود و تهدید به استفاده از زور نیز شنیده نشده است. از دیدگاه آتن، فقط در چنین شرایطی می‌توان گفت‌وگو کرد. آتن موظف است به این رفتار ترکیه پاسخ مناسب بدهد. پیام اردوغان در رسانه‌های یونان بازتاب گسترده‌ای داشت. عمده این رسانه‌ها نگرش جدید رهبری سیاسی ترکیه را به دشمن دیرینه خود بی‌سابقه می‌دانند. اقدامات سران دو کشور در جریان فاجعه زلزله در ترکیه و فاجعه قطار در یونان در این امر مؤثر بوده است. رسانه‌ها جمله اردوغان مبنی بر «روابط و همکاری بین دو کشور در دوران آتی بیش از پیش توسعه خواهد یافت» را برجسته کرده‌اند. نیکوس دندیاس وزیر امور خارجه یونان نیز طی مصاحبه‌ای تأکید داشته است: «نمی‌توانیم در گفت‌وگویی که ترکیه به روی یونان باز کرده است را ببندیم. پارامترهای ترکیه نسبت به ما به‌طور غیرمنتظره‌ای تغییر کرد. تخلفات در دریای اژه متوقف شد. هیچ پروازی بر فراز جزایر وجود ندارد. از عبارات تهدیدآمیز استفاده نمی‌شود و فضایی که ما همیشه برای گفت‌وگو آرزو داشتیم، فعلا حاکم است. در این صورت، ما نیز موظفیم به این رفتارهای مثبت ترکیه با همان نسبت پاسخ دهیم. امکان ندارد یونان دست توافقی که از سوی ترکیه دراز شده است را رد کند. خلاف این امر انکار فضایی است که یونان همیشه آرزویش را داشته است. اکنون روند کاملا متفاوتی در روابط ما با ترکیه آغاز شده است. بیانیه مشترک ما پس از چهارمین جلسه دستور کار مثبت در آنکارا که در 22 مارس برگزار شد و دیدار من با همتای ترک خود چاووش اوغلو در بروکسل، نیز منعکس‌کننده این واقعیت‌هاست. دور جدید روابط آتن و آنکارا و بهبود روابط بین یونان و ترکیه بر لزوم حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات بین دو کشور بر مبنای منشور ملل متحد با استقبال آمریکا روبه‌رو شده است. به ادعای آمریکا، اختلافات بین متحدان ناتویی باید به‌طور مسالمت‌آمیز و بر اساس منشور ملل متحد حل‌وفصل شوند.