اصطلاح نسل طلایی از چه زمانی وارد دنیای فوتبال شده است؟

بهرام حیدری رامشه: در دنیای فوتبال شاید بارها از واژه نسل طلایی استفاده شده و شما هم شنیده‌اید. هر‌وقت تیمی دست به شگفتی‌های بزرگی در تورنمنتی می‌زند، شاید نشان از ظهور یک نسل طلایی را دارد. در جام جهانی قطر هم بارها از واژه نسل طلایی نام برده شد. موفقیت چشمگیر مراکش و صعود استرالیا، ژاپن و کره و موفقیت کرواسی باعث استفاده از این واژه کلیشه‌ای در این جام جهانی شده بود. اما این واژه از چه زمانی به بخشی از فرهنگ لغت فوتبالی تبدیل شده و چه کسی برای اولین بار از آن استفاده کرده است؟ برخی گمان می‌کنند برای اولین بار در سال 2000 برای توصیف آن تیم رؤیایی پرتغال در مسابقات یورو استفاده شده است. شواهد حاکی از آن است که اولین بار برای توصیف بازیکنان پرتغال که در سال‌های 1989 و 1991 موفق شدند قهرمان جام جهانی زیر 20 سال شوند استفاده شده است. در آن تورنمنت ژائو پینتو بسیار درخشان عمل کرده بود. البته این توصیف به‌هیچ‌وجه مبالغه‌آمیز نبود؛ چراکه وقتی آنها به تیم بزرگسالان راه پیدا کردند، در بازی‌های قهرمانی اروپا بین سال‌های 1996 تا 2004 به مراحل یک‌چهارم نهایی، نیمه‌نهایی و فینال رسیدند. مشهورترین بازیکن آن نسل هم بدون شک لوئیس فیگو بود که سابقه بازی در بارسا و رئال را داشت.

به‌طور دقیق نمی‌توان گفت که استفاده از این واژه از چه زمانی مرسوم شده است ولی نگاهی به آرشیو روزنامه‌ها نشان می‌دهد که احتمالا در انگلیس و درباره تیم رؤیایی پرتغال در طول یورو 2000، رایج شده است. در این بخش نقل‌قولی از گزارشگر مطرح آبزرور، امی لارنس که در سال 2000 درباره لوئیس فیگو گفته شده، آورده شده است‌: پس از گذشت یک دهه، پرتغال به تیمی کلاسیک تبدیل شده است. فیگو متعلق به یک نسل طلایی است، یک گروه استثنائی که در مسابقات زیر 17 سال بهترین تیم اروپا و در زیر 20 سال قهرمان جهان شدند. پرتغال با روی کاستای مبتکر و ژائو پینتو با سبک بازی چشم‌نواز، ویتور بایا، فرناندو کوتو و پائولو سوزا شگفتی‌سازی کردند و وقتی به تیم بزرگسالان پیوستند، دست به تاریخ‌سازی زدند. فوتبال روان و آرام پرتغال یکی از ویژگی‌های این تیم در یورو 2000 بود. در ‌نهایت آنها در مرحله نیمه‌نهایی با گل طلایی زین‌الدین زیدان که از روی نقطه پنالتی به ثمر رسید، مغلوب فرانسه شدند. در آن مقطع گزارش و تیترها این‌گونه بودند: «نسل طلایی با یک گل طلایی شکست خوردند».

از این عبارت گهگاهی قبل از یورور 2000 هم استفاده می‌شده است؛ برای مثال تیم فوتبال هلند در یورو 1992 که هلندی‌ها آن را نسل طلایی خود می‌نامند. برزیل در سال 1998 نیز مصداقی از این واژه است. روبرتو کارلوس قبل از فینال گفت: «من به یک نسل طلایی با بازیکنانی مانند رونالدو، ریوالدو و دنیلسون تعلق دارم». این واژه همچنین برای تیم هلند در سال 1974، برزیل 1982 و تیم یوگسلاوی سابق که قبل از پرتغال به‌عنوان قهرمان جهان زیر 20 سال در 1987 استفاده شد. پس از اینکه اسون گوران اریکسون سرمربی تیم ملی انگلیس شد، گفت: «دیگر کشورهای اروپایی به ثروت بازیکنان جوان و نسل طلایی که انگلیس دارد، حسادت می‌کنند». مطمئنا وقتی اریکسون موافقت کرد که سرمربی تیم ملی انگلیس شود، به استعدادهای جوان آن مقطع نگاه کرد و آن را یکی از بزرگ‌ترین نکات مثبت در تصدی این پست دید. این عبارت چند سال به‌طور متناوب استفاده شد و در ‌نهایت در جام جهانی 2006 رایج‌تر شد. اولین‌باری که این عبارت مستقیما به کروزیر نسبت داده می‌شود، در فایننشال تایمز، گاردین و دیلی میرر در 23 نوامبر 2007 است. راب کینگ قبل از بازی مقدماتی جام جهانی انگلیس مقابل مولداوی نوشت که «گلن هادل با وجود یک نسل طلایی واقعی و وجود جواهرهای محصول یونایتد، دیوید بکهام، نویل‌ها و بات، به‌علاوه سول کمپبل از تاتنهام، شانس بسیار خوبی را دارد». نسل طلایی بیشتر مختص فوتبال ملی در مقاطع خاص است. هلند در سالی که گولیت، فن باستن، ریکارد و دیگران را در اختیار داشت یا برزیل با وجود بازیکنان طراز ‌اولی همچون رونالدو، رونالدینیو، روماریو، به‌به‌تو، ریوالدو، امرسون دنیلسون، روبرتو کارلوس و دونگا نمونه‌هایی از این نسل طلایی هستند. تیم رومانی هم در یک مقطع یک نسل طلایی را در اختیار داشت که توانست با هنرنمایی استویچکوف و لچکف موفق به شکست تیم آلمان مدعی شود و در نهایت در بین چهار تیم نهایی جام جهانی مطرح شدند. تیم بلژیک در دوره قبلی جام جهانی و کرواسی در سال‌های اخیر شاهد حضور یک نسل طلایی بوده‌اند. تیم ملی ایران هم در جام جهانی ۹۸ با حضور بازیکنانی مثل علی دایی، مهدوی‌کیا، علی کریمی، استیلی، خداداد و کریم باقری پس از مدت‌ها در آن مقطع موفق به صعود به جام جهانی شدند. نمونه‌های بسیار زیاد دیگری از ظهور نسل‌های طلایی در کشورهای مختلف وجود دارد که در این مقاله به آنها اشاره نشده است. شاید ظهور یک نسل طلایی در فوتبال کاملا اتفاقی صورت بگیرد ولی نکته مهم این است که از این پتانسیل به نحو مطلوبی استفاده شود.