اختلاف در بنگلور

مواضع چین در حمایت از روسیه در جنگ اوکراین مانع از صدور بیانیه پایانی نشست وزرای دارایی گروه 20 شد. چین در حالی خواستار تلطیف لحن بخش‌های مرتبط با جنگ اوکراین در بیانیه مشترک نشست وزرای دارایی گروه 20 در بنگلور هند شد که آلمان، فرانسه و بریتانیا پیش‌تر بر لزوم اشاره صریح به محکومیت جنگ اوکراین در این بیانیه تأکید کرده بودند. کریستن لیندنر، وزیر دارایی آلمان در یک کنفرانس خبری گفته بود: «این یک جنگ است و این جنگ یک علت دارد، آن هم روسیه و ولادیمیر پوتین است. این موضوع باید به وضوح در نشست مالی گروه ۲۰ مطرح شود». کریستین لیندنر پس از آنکه چین مانع از صدور بیانیه نهایی نشست وزرای دارایی گروه ۲۰ شد، در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت که «با کمال تأسف» چین جلوی صدور بیانیه گروه ۲۰ در محکومیت جنگ روسیه علیه اوکراین را گرفته است. لیندنر گفت: «اما مسئله مهم برای من این بود که بقیه همه موضع روشنی در رابطه با قانون بین‌المللی، چندجانبه‌گرایی و پایان جنگ گرفتند». لیندنر در عین حال تأکید کرد که محتاطانه خوش‌بین است در سال جاری پیشرفت‌هایی در زمینه تغییر ساختار بدهی کشورهای به‌شدت مقروض انجام شود. بسیاری از کشورهای فقیر در قاره‌های آفریقا و آسیا وامدار چین‌ هستند. وزیر دارایی آلمان گفت که در این زمینه «نشانه محتاطانه‌ای را از سوی چین دیدیم».

هند که ریاست دوره‌ای گروه ۲۰ را بر عهده دارد، در نبود یک بیانیه مشترک میان اعضا اقدام به انتشار خلاصه‌ای از جمع‌بندی گفت‌وگو‌ها و مواضع مطرح‌شده توسط شرکت‌کنندگان در این نشست کرد. در متنی که از سوی ریاست نشست وزرای دارایی گروه ۲۰ منتشر شد، آمده است که «اکثر اعضا جنگ در اوکراین را به‌شدت محکوم کردند» و در نشست دوروزه بنگلور «ارزیابی‌های متفاوتی از این مناقشه و تحریم‌های مرتبط با آن» وجود داشت. در پاورقی این متن آمده است که دو پاراگراف اختصاص داده‌شده به جنگ اوکراین از بیانیه نشست ماه نوامبر رهبران گروه ۲۰ در بالی اندونزی اقتباس شده و «همه کشورهای عضو به‌جز روسیه و چین» با آن موافقت کرده‌اند. نادیا کالوینو، نماینده اسپانیا در این نشست، پیش‌تر یادآور شده بود که به دلیل رویکردهای «کمتر‌ سازنده» برخی از کشورها در مذاکرات بین ۲۰ اقتصاد برتر جهان، توافق بر سر یک بیانیه «دشوار» خواهد بود. مقام‌های چینی به خبرگزاری فرانسه گفتند که خواهان تغییر لحن بیانیه نسبت به آنچه ماه نوامبر2022 منتشر شده بود، هستند. یکی از این مسئولان به شرط ناشناس‌ماندن تصریح کرد که پکن خواهان آن بود که کلمه «جنگ» از بیانیه حذف شود.

نشست‌های قبلی وزرای دارایی و رؤسای بانک‌های مرکزی گروه ۲۰ که روسیه نیز یکی از اعضای آن است پس از تهاجم نظامی به اوکراین در فوریه گذشته به دلیل اختلاف‌نظرها بر سر همین موضوع به صدور بیانیه مشترک منجر نشده بود. چین در تلاش است تا خود را به عنوان یک کشور بی‌طرف در این مناقشه نشان دهد و در عین حال روابط نزدیک با روسیه را به عنوان یک متحد استراتژیک حفظ کند.

وزارت خارجه روسیه در واکنش به اختلاف‌ها در نشست گروه ۲۰ اعلام کرد از این موضوع متأسف است که «فعالیت‌های گروه ۲۰ همچنان از سوی کشورهای غربی بی‌ثبات می‌شود و به شیوه‌ای ضد روسی از آن استفاده می‌شود». روسیه، آمریکا، اتحادیه اروپا و کشورهای «جی ۷» را به «باج‌خواهی آشکار» متهم کرد و از آنها خواست «واقعیت‌های عینی یک جهان چندقطبی را بپذیرند». آجِی ست، یک مقام ارشد هندی، در کنفرانسی خبری گفت که نمایندگان روسیه و چین با عبارت‌بندی بیانیه درباره اوکراین موافق نیستند؛ چون می‌گویند «دستور کار گروه ۲۰ رسیدگی به مسائل اقتصادی و مالی است». او افزود: «۱۸ عضو دیگر گروه احساس می‌کردند که جنگ پیامدهایی برای اقتصاد جهانی داشته و لازم است به آن اشاره شود».

وانگ یی، دیپلمات ارشد چین، هفته گذشته برای دیدار با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه به مسکو سفر کرده بود. نشست وزرای خارجه کشورهای عضو گروه ۲۰ قرار است هفته ‌آینده در دهلی‌نو برگزار شود و سرگئی لاوروف از‌جمله شرکت‌کنندگان در این نشست خواهد بود. چین همچنین یک «طرح صلح» ۱۲ماده‌ای درباره مناقشه منتشر کرد که شامل «احترام به حاکمیت همه کشورها» و «توقف تحریم‌های یک‌جانبه» می‌شد.

در همین حال، شین‌هوا، خبرگزاری دولتی چین، به نقل از وانگ یی اعلام کرد که پکن در پی تعمیق «اعتماد سیاسی» و «تقویت هماهنگی راهبردی» با روسیه است. وزارت خارجه چین روز جمعه هم‌زمان با نخستین سالگرد تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، با ارائه طرحی ۱۲ماده‌ای خواهان توقف درگیری‌ها و «حل‌وفصل سیاسی» این بحران شد؛ ابتکاری که با تردید‌ و انتقاد متحدان غربی اوکراین همراه شد.

هند میزبان گروه ۲۰ نیز تاکنون از محکوم‌کردن تهاجم روسیه، تأمین‌کننده اصلی تسلیحات خود، خودداری کرده و از زمان حمله به اوکراین، واردات نفت از این کشور را افزایش داده است. نشست وزرای دارایی گروه ۲۰ همچنین طی دو روز بحث و تبادل نظر میان اعضا بر کاهش بدهی کشورهای فقیرتر که به دلیل جنگ از تورم سرسام‌آور آسیب دیده‌اند، متمرکز شده بود. صندوق بین‌المللی پول پیش از این نشست اعلام کرده بود که حدود ۱۵ درصد از کشورهای کم‌درآمد در تنگنای پرداخت بدهی و ۴۵ درصد دیگر در معرض خطر این تنگنا قرار گرفته‌اند. به‌جز چین و خود روسیه، بقیه کشورهای حاضر در نشست بنگلور تجاوز مسکو به اوکراین را محکوم کردند. هند به‌عنوان رئیس دوره‌ای گروه و میزبان نشست، علاقه چندانی به مطرح‌کردن موضوع نداشت، اما اصرار رهبران غربی باعث توجه به اوکراین شد. هند مثل خیلی از کشورهای دیگر گروه ۲۰، همچون آفریقای جنوبی، در سازمان ملل متحد معمولا در موضوعات مربوط به روسیه رأی ممتنع می‌دهد و به تحریم‌ها علیه مسکو نپیوسته است. نشست بنگلور از این جهت مشابه نشست رهبران «گروه ۲۰» بود که ماه گذشته در جزیره بالی اندونزی برگزار شد. در آن‌ نشست نیز اندونزی به‌ عنوان میزبان با انتشار بیانیه‌ای نهایی، به اختلاف‌های موجود اشاره کرد.

«گروه ۲۰» حدود ۲۰ سال پیش برای برخورد با بحران‌های اقتصادی تشکیل شد، اما وسعت و تنوع اعضای‌ آن باعث شده برای رسیدن به اجماع و انتشار بیانیه نهایی نشست‌ها معمولا با مشکل مواجه شوند. اعضای این گروه عبارت‌اند از آفریقای جنوبی، آرژانتین، برزیل، مکزیک، آمریکا، کانادا، استرالیا، ژاپن، کره‌جنوبی، چین، هند، اندونزی، عربستان سعودی، ترکیه، فرانسه، بریتانیا، آلمان، ایتالیا و اتحادیه اروپا. از اسپانیا نیز می‌توان به ‌عنوان میهمان دائمی گروه نام برد. علاوه ‌بر این، رؤسای سازمان‌هایی همچون اتحادیه آفریقا و انجمن کشورهای آسیای جنوب شرقی نیز معمولا به نشست‌های این گروه دعوت می‌شوند.