ناتوانی در استیضاح، بزرگ‌ترین ضعف مجلس یازدهم‌

 برخی نابسامانی‌ها و مشکلات اقتصادی و تحریم‌های همه‌جانبه، موضوع جدیدی نیست که دولت رئیسی بگوید در مقابل آنها غافلگیر شده است. هم مجلس یازدهم و هم دولت سیزدهم با آگاهی کامل از شرایط اقتصادی کشور قبول مسئولیت کردند و با شعارهای توجه به معیشت مردم و رفع موانع اقتصادی، پا به عرصه گذاشتند، اما با وجود یکدستی همه ارکان حکومت، تا‌کنون نتوانسته‌اند اقدام چشمگیری برای رفع مشکلات مردم انجام دهند. حتی تغییر رئیس بانک مرکزی هم باعث نشد جلوی افزایش افسارگسیخته قیمت ارز و طلا گرفته شود و قیمت همه کالاهای اساسی که مایحتاج ضروری مردم است، افزایش چشمگیری پیدا کردند. موضوعی که رفته‌رفته سفره‌های مردم را کوچک و کوچک‌تر کرد؛ اما مجلس و دولت همسو به جای تلاش برای رفع مشکلات، با رمز «بانیان وضع موجود» به فرافکنی روی آوردند و با گذشت حدود دو سال از عمر دولت سیزدهم، همچنان دولت روحانی را مقصر شرایط فعلی می‌دانند. البته رئیسی در دیدار مسئولان با رهبری به ایشان و مردم وعده داد: «وضع تورمی فعلی را بی‌تردید کنترل خواهیم کرد»، اما نگفت چگونه می‌خواهد در این اوضاع و احوال با این تیم اقتصادی که عملکردش مورد انتقاد جدی مجلس و مردم است، چنین ادعایی را عملیاتی کند. از طرفی هم در وضعیت فعلی نه از نظارت دولت بر بازار خبری است و نه از ابزار نظارتی مجلس بر عملکرد دولت! هرچند هر‌از‌گاهی به دلیل فشار افکار عمومی، تعدادی از نمایندگان طرح استیضاح وزیری را کلید می‌زنند، اما چیزی نگذشته با لابی دولت، اهالی بهارستان امضای خود را یکی پس از دیگری پس می‌گیرند و استیضاح از حد نصاب می‌افتد. اگر‌چه کمتر روزی است که در راهروی ساختمان هرمی‌شکل مجلس، خبری از جمع‌کردن امضا برای استیضاح فلان وزیر به گوش نرسد، اما همان چیزی که جبار کوچکی‌نژاد، نماینده چهار دوره مردم رشت در مجلس آن را «ضعف مجلس یازدهم» می‌داند، باعث می‌شود استیضاح‌ها کلید‌نخورده منتفی شوند. مسئله‌ای که اگر‌چه مورد انتقاد خود نمایندگان است، اما نزد افکار عمومی امری غیر قابل توجیه و تصور است. جبار کوچکی‌نژاد که در مجلس یازدهم به عضویت کمیسیون برنامه و بودجه درآمده است، در گفت‌وگو با «شرق» دلایل ضعف نظارت مجلس بر دولت را توضیح داد. او به نتیجه نرسیدن استیضاح‌ها در این مجلس را به دلیل همسویی بیش از حد برخی نمایندگان با دولت دانست، اما تأکید کرد همراه با برخی همکارانش که به این «ضعف» واقف هستند، به دنبال تشدید اهرم نظارتی مجلس‌اند. مشروح گفت‌وگوی کوچکی‌نژاد، نماینده اصولگرای چهار دوره مردم رشت در مجلس با «شرق» را در ادامه می‌خوانید.

‌با توجه به نزدیک‌شدن به پایان سال، انتظار و توقع مردم کنترل و نظارت دولت بر بازار است، اما هر روز شاهد افزایش مداوم نرخ کالاها و عدم نظارت بر بازار هستیم؛ یعنی نه‌تنها دولت بر بازار کنترل کاملی ندارد، بلکه مجلس هم در بُعد نظارتی ضعیف عمل کرده است؛ چرا هیچ نظارتی صورت نمی‌گیرد؟

با توجه به نزدیک‌شدن به پایان سال، هر‌ساله به صورت عادی دولت برای کنترل و جلوگیری از افزایش قیمت‌ها ورود می‌کند، اما امسال با وجود شرایط خاص اقتصادی و تحریمی و افزایش شدید نرخ ارز و افزایش قیمت کالاهای متأثر از نرخ ارز، دولت هم همه چیز را رها کرده و کنترلی ندارد. در‌حالی‌که باید قانون مجلس را که در بودجه 1401 به صراحت در آن آمده است، اجرا کند و کالاهای اساسی مردم را با نرخ مصوب شهریور 1400 در اختیار مردم قرار دهد. اما با وجود اینکه منابع بودجه‌ای این قانون وجود دارد، دولت آن را همچنان فقط برای سه استان به صورت آزمایشی اجرا می‌کند. درباره یارانه‌ها هم دولت باید طبق قانون عمل کند و کالابرگ الکترونیک را اجرائی کند؛ چرا‌که سفره مردم با حذف ارز چهارهزارو 200 تومانی به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفته و دولت باید کالای اساسی را برای مردم به قیمت شهریور 1400 تأمین کند.

بحث بعدی هم ورود وزیر کشاورزی به بازار شب عید و اقلامی مثل میوه و تره‌بار است. هرساله این کنترل انجام می‌شد، اما امسال وزیر کشاورزی به کلی بازار شب عید را رها کرده و کنترل قیمتی وجود ندارد. بنابراین مجلس موظف است به این مسائل ورود کرده و دولت را ملزم به نظارت جدی به بازار کند و تا جایی که می‌تواند از ابزارهای قانونی خود استفاده کند تا نگرانی مردم در‌این‌باره رفع شود.

‌همان‌طورکه گفتید مجلس از باب نظارت بر عملکرد دولت ضعیف عمل کرده است. البته گاهی پیش می‌آید که استیضاح وزیری مطرح می‌شود و امضاهایی برای آن جمع می‌شود، اما طولی نمی‌کشد که نمایندگان امضای خود را پس می‌گیرند و استیضاح منتفی می‌شود. دلیل این امر چیست؟

این بزرگ‌ترین ضعف مجلس یازدهم است. شاید تحقیق و تفحص زیاد انجام شده باشد، اما اینکه نمایندگان بخواهند استیضاح وزیری را که برای آن امضا جمع کرده‌اند به سرانجام برسانند، در این بخش مجلس یازدهم به‌شدت ضعف دارد. به عبارتی این قدرت را ندارد که در برابر یک وزیر ضعیف از اهرم و ابزار نظارتی خود مثل استیضاح استفاده کند. به همین دلیل هنوز استیضاح به جریان نیفتاده، امضاهای خود را پس می‌گیرند.

‌پیشنهادتان چیست؟ در برابر این امر که خودتان آن را ضعف مجلس می‌دانید چه باید کرد؟

مجلس باید موضوع را جدی‌تر بگیرد. اگر نماینده سؤال‌کننده در کمیسیون مربوطه از توضیحات وزیر قانع نشد و سؤال به صحن مجلس آمد، باید جدی گرفته شود. حتی اگر نیاز است قبل از اینکه موضوع به صحن بیاید، باید جلساتی غیر‌علنی تشکیل شود و موضوع آنجا بررسی شود تا بتوانند شرایط را تا حدی کنترل کنند. اما اگر شرایط همین‌طور رها شود، دولت همین روش ضعیف خود در کنترل بازار را ادامه می‌دهد و از قانون مجلس هم تمکین نمی‌کند.

‌دلیل اینکه مجلس در‌این‌باره نظارت خود را جدی نمی‌گیرد، چیست؟

شاید دلیل این امر وابستگی شدید این مجلس با دولت همسو باشد. همراهی این مجلس و برخی نمایندگان به دولت فعلی تا حدی زیاد است که باعث می‌شود نمایندگان از حق قانونی و ابزار نظارتی خود در برابر این دولت استفاده نکنند؛ چرا‌که احساس می‌کنند کار خوبی نیست. در‌حالی‌که امروز انتظار مردم از نمایندگان این است که بعد نظارتی خود را تقویت کنند و حتی از رئیس‌جمهور بخواهند تا به برخی سؤالات به‌عنوان رئیس دولت خودش پاسخ‌گو باشد.

‌با توجه به همراهی برخی نمایندگان با دولت، آیا توان مجلس فعلی را در حدی می‌بینید که بخواهد سؤال از رئیس‌جمهور را مطرح کند؟

در‌حال‌حاضر با برخی همکاران مشغول انجام یک‌سری اقدامات هستیم. امید داریم اگر دولت در برابر کنترل شرایط فعلی توانایی انجام کارها را نداشته باشد یا کم‌کاری کند یا وزرا توانایی انجام امور محوله را نداشته باشند، از اهرم‌های نظارتی شدیدتری در مقابل دولت استفاده کنیم. همچنین در حال تلاش هستیم یک‌سری هماهنگی‌های داخلی مجلس را انجام دهیم تا بعد نظارتی را شدت ببخشیم.

‌منظورتان از «ما» که می‌گویید، دقیقا چه کسانی است؟

نمایندگان زیادی هستند که دنبال این موضوع هستند؛ هم از نمایندگان با‌سابقه و هم نمایندگان دور جدید که احساس می‌کنند مجلس در بعد نظارتی ضعف جدی دارد و باید این ضعف را جبران کند.

‌پس مجلس به این جمع‌بندی قطعی و باور رسیده که در بعد نظارتی ضعف دارد و این ضعف نیازمند ترمیم است؟

بله همین‌طور است. این ضعف را قبول داریم و باید آن را رفع کنیم.

‌جدای از بازار شب عید، در این مدت قیمت کالاها روند افزایشی داشته و دولت صرفا به گفتار‌درمانی روی آورده است و وعده کنترل قیمت‌ها و تورم را می‌دهد، اما به این وعده‌ها عمل نمی‌کند. این یک ضعف است؛ به اعتقاد شما چه باید کرد؟

نباید فراموش کنیم که تشدید تحریم‌های اقتصادی هم تا حدی در این نابسامانی اقتصادی اثرگذار بوده است. فشارهای بیرون‌مرزی هم بر دولت بیش از گذشته شده و دولت را دچار مشکل کرده است. البته ضعف بخشی از کابینه یازدهم وقتی در کنار عوامل دیگر قرار می‌گیرد، این ضعف دولت را دو‌چندان آشکار می‌کند.

‌همان‌طورکه گفتید مجلس همسو یا همراه با دولت است و این همسویی در برخی مواضع مانع از نظارت جدی مجلس بر دولت می‌شود. وزیر اقتصاد همان ابتدا که انتقادها به او جدی شد و زمزمه‌های استضاح او به گوش رسید، از مجلس خواست یک ماه به او فرصت بدهد تا ایرادها و مشکلات را رفع کند؛ اما عملا اتفاقی نیفتاد. چرا مجلس دیگر به‌طور جدی به موضوع ورود نکرد و وزرای اقتصادی را وادار به پاسخ‌گویی یا استیضاح نکرد؟

مشکلی که وجود دارد این است که مثلا مجلس درباره تعیین ارز 28‌هزار‌و 500 تومانی که دولت یکباره برای کالاهای اساسی تصمیم گرفت، سکوت کرد. در‌حالی‌که ارز چهارهزارو 200 تومانی را به دلیل فسادزایی آن حذف کرد، به‌طور قطع به همان میزانی که توزیع ارز چهارهزارو 200 تومانی می‌توانست فسادآفرین باشد، ارز 28هزارو 500 تومانی هم می‌تواند فسادزا باشد. اما مجلس در برابر این تصمیم غلط سکوت کرد. در‌حالی‌که باید نسبت به تصمیمات نادرست و اشتباه دولت ورود کند. اگر واکنشی نداشته باشد و سکوت کند، این وسط فقط مردم هستند که متضرر می‌شوند، اما متأسفانه مجلس نسبت به خیلی از تصمیمات نادست دولت سکوت کرده است.

‌متأسفانه همین‌طور است. مثلا استیضاح یک وزیر ضعیف امضا می‌شود، اما کلید نمی‌خورد. لطفا بگویید چه اتفاقی می‌افتد؟

نمایندگان باید بدانند در اینکه استیضاح وزیری کلید نمی‌خورد، مجلس زیر سؤال می‌رود. اگر‌چه همیشه این‌طور بوده، اما گاهی هیئت‌رئیسه در منتفی‌شدن استیضاح‌ها دخیل است و گاهی لابی‌گری دولت باعث می‌شود استیضاحی به جریان نیفتد و نمایندگان امضای خود را پس بگیرند. تأکید می‌کنم در‌این‌باره ضعف‌هایی داریم و نمی‌توانیم منکر این ایرادها جدی بشویم.