خشم اردوغان

‌تنش‌های تازه در روابط ترکیه و سوئد شرایط عضویت استکهلم در ناتو را پیچیده‌تر کرده و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، گفته است از درخواست سوئد برای عضویت در ناتو حمایت نخواهد کرد. این موضع اردوغان، با تنش‌های جدید در روابط دو کشور بر سر اقدام یک شهروند سوئد در آتش‌زدن قرآن، هم‌زمان شده است. اخیرا کردهای مخالف حکومت ترکیه تجمعی اعتراضی علیه آنکارا در برابر سفارت ترکیه در استکهلم، پایتخت سوئد، برگزار کردند. اردوغان قرآن‌سوزی از سوی «راسموس پالودن» را محکوم کرد و اقدام این شهروند سوئد را توهین به تمام مسلمانان دانست. او همچنین برگزاری تظاهرات در برابر سفارت ترکیه در استکهلم را نیز «حمله به ۸۵ میلیون شهروند ترکیه» نامید. اردوغان در نخستین اظهارنظر خود در مورد تحولات اخیر مرتبط با ترکیه در استکهلم، گفت: «روشن است کسانی که اجازه دادند چنین شرارت و پستی‌ای در مقابل سفارت ما صورت گیرد، دیگر نمی‌توانند انتظار دریافت پاسخ مثبت از ما در مورد درخواست عضویت در ناتو داشته باشند. سوئد حتما عواقب اجازه‌دادن به تظاهرات در حمایت از قرآن‌سوزی را محاسبه کرده بود».

اردوغان همچنین به دلیل مجوزدادن به تظاهرات کردهای مخالف دولت ترکیه، از سوئد انتقاد کرد. شرکت‌کنندگان در این تظاهرات، پرچم‌های گروه‌های مختلف کرد، از‌جمله حزب کارگران کردستان یا «پ‌ک‌ک» را تکان می‌دادند که از چند دهه‌ پیش با حکومت ترکیه مبارزه می‌کند. ترکیه، اتحادیه اروپا و آمریکا، «پ‌ک‌ک» را یک گروه تروریستی می‌دانند، اما نمادهای این حزب در سوئد ممنوع نیست. اردوغان گفت: «پس شما اجازه می‌دهید تا سازمان‌های تروریستی در خیابان‌های شما وحشی‌گری کنند و سپس انتظار دارید ما از ورود شما به ناتو حمایت کنیم؟ چنین نخواهد شد». اردوغان با اشاره به درخواست‌های سوئد و فنلاند برای عضویت در ناتو گفت اگر سوئد به ترکیه و مسلمانان احترام نگذارد، «هیچ حمایتی از ما در مورد مسئله ناتو نخواهد دید». ترکیه درخواست تاریخی این دو کشور اسکاندیناوی را برای عضویت در ناتو سد کرده است و می‌گوید که آنها اول باید به نگرانی‌های امنیتی ترکیه رسیدگی کنند.

مقام‌های سوئد تأکید کرده‌اند هرچند تحریک به خشونت یا سخنرانی تنفرانگیز مجاز نیست، اما قانون اساسی سوئد آزادی بیان را تضمین کرده است و به مردم حقوق گسترده‌ای می‌دهد تا دیدگاه‌های خود را علنا بیان کنند. تظاهرات‌کنندگان در سوئد باید برای گردهمایی عمومی از پلیس مجوز داشته باشند. پلیس فقط به دلایل استثنائی، مانند خطراتی علیه امنیت عمومی، می‌تواند چنین مجوزهایی را رد کند. به گزارش آسوشیتدپرس، مقام‌های ارشد سوئد گفته‌اند هرچند اقدام «پالودن» بی‌احترامی بود و با این‌ گونه حرکت‌ها مخالف هستند، آزادی بیان برای دموکراسی بسیار مهم است. پالودن، فعال ضداسلام که هم تابعیت دانمارکی و هم شهروندی سوئد را دارد، احزاب راست‌گرای افراطی را در هر دو کشور تأسیس کرده است، اما این احزاب نتوانسته‌اند به هیچ کرسی‌ای‌ در انتخابات ملی، منطقه‌‌ای یا شهرداری‌ها دست یابند.

در انتخابات پارلمانی سال گذشته در سوئد، حزب او تنها ۱۵۶ رأی در سراسر کشور دریافت کرد. قرآن‌سوزی او در طول تعطیلات آخر‌ هفته گذشته، اعتراضات متقابلی را در ترکیه برانگیخت که در طول آن، تظاهرات‌کنندگان عکس او و پرچم سوئد را سوزاندند. در همین ارتباط، پکا هاویستو، وزیر خارجه فنلاند، پس از مخالفت ترکیه با پیوستن سوئد به ناتو، گفت کشورش باید این موضوع را بررسی کند که بدون این همسایه غربی‌اش به ناتو بپیوندد. هاویستو گفت که انتخاب نخست کشورش برای پیوستن به ناتو عضویت هم‌زمان دو کشور شمال اروپاست، اما اگر اتفاقی افتاده باشد که در بلندمدت مانع از پیشرفت سوئد در مسیر پیوستنش به ناتو شود، فنلاند باید وضعیت موجود را بررسی کند. او در ادامه تأکید کرد در حال حاضر موضع‌گیری در این مورد «خیلی زود» است. هاویستو با ابراز تأسف از واقعه روی‌داده در استکهلم که از آن به عنوان «مانع» در مسیر پیوستن دو کشور اروپایی به ناتو یاد کرد، گفت که این گروه از تظاهرات‌کنندگان با امنیت فنلاند و سوئد بازی می‌کنند. وزیر خارجه فنلاند تأکید کرد پیش‌بینی او این است که مخالفت ترکیه با پیوستن سوئد به ناتو تا زمان برگزاری انتخابات ماه می‌ این کشور ادامه خواهد داشت. ترکیه در ماه‌های گذشته اعلام کرده است مخالفت عمده‌ای با الحاق فنلاند به ناتو ندارد. پیشنهاد کشورها برای عضویت در ناتو باید به تأیید همه ۳۰ کشور عضو این سازمان نظامی ازجمله ترکیه برسد. ترکیه سوئد را متهم می‌کند که از شبه‌نظامیان کرد که آنها را «تروریست» می‌نامد، حمایت می‌کند. از همین‌رو آنکارا اعلام کرده است سوئد و فنلاند برای پیوستن به ناتو باید گام‌های بیشتری برای مقابله با این شبه‌نظامیان بردارند. در هر حال هلسینکی تاکنون از گمانه‌زنی در مورد گزینه الحاق فنلاند به ناتو بدون سوئد خودداری و بر مزایای الحاق هم‌زمان دو کشور همسایه شمال اروپا تأکید کرده است. این دو کشور اسکاندیناوی در ماه می‌ گذشته و در پی حمله نظامی روسیه به اوکراین، درخواست خود را برای پیوستن به ناتو ارائه کردند.

این تحولات در حالی رخ می‌دهد که رجب طیب اردوغان قبل از بروز تنش‌های جدید میان آنکارا و استکهلم معامله‌ای را به سوئد پیشنهاد داده و گفته بود پیش از اینکه مجلس این کشور طرح پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو را تصویب کند، این دو کشور باید بنا بر ادعای او ۱۳۰ «تروریست» را به ترکیه بازگردانند. دو کشور سوئد و فنلاند در شمال اروپا، سال گذشته و در پی حمله روسیه به اوکراین، خواستار پیوستن به پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، شدند. تحقق این درخواست به تصویب همه ۳۰ کشور عضو ناتو نیاز دارد اما ترکیه و مجارستان هنوز آن را تأیید نکرده‌اند. ترکیه گفت که سوئد باید نخست موضع شفاف‌تری در قبال افرادی اتخاذ کند که از نظر آنکارا «تروریست» تلقی می‌شوند و عمدتا شامل شبه‌نظامیان کرد و گروهی است که آنکارا آنان را مسئول کودتای نافرجام ۲۰۱۶ در ترکیه می‌داند.

اردوغان با اشاره به کنفرانس مشترکی که اواخر نوامبر 2022 با اولف کریسترسن، نخست‌وزیر سوئد برگزار کرد، گفت‌: «گفتیم ببینید، اگر تروریست‌های مقیم کشورهای خود را به ما تحویل ندهید، نمی‌توانیم درخواست شما را برای پیوستن به ناتو در پارلمان تصویب کنیم». اردوغان مدعی شد «برای تصویب این موضوع در پارلمان، پیش از هر چیز باید بیش از صد نفر، حدود ۱۳۰ نفر، از این تروریست‌ها را به ما تحویل دهید». ابراهیم کالین، سخنگوی اردوغان هم در اظهاراتی که فشار بر فنلاند و سوئد تعبیر می‌شود، هشدار داد که فرصت پارلمان برای تصویب درخواست این دو کشور در پیوستن به ناتو رو به پایان است.