گزارش «شرق» از تناقض‌گویی‌های برجامی در بر کدام پاشنه می‌چرخد؟
در بر کدام پاشنه می‌چرخد؟
در حالی حوادث مربوط به سیاست داخلی در کشور روی سیاست خارجی و مذاکرات هسته‌ای برای احیای برجام اثرات خود را داشته که این روزها مواضع طرفین هم آینده گفت‌وگوهای وین را مبهم‌تر از گذشته کرده است.
شرق: در حالی حوادث مربوط به سیاست داخلی در کشور روی سیاست خارجی و مذاکرات هسته‌ای برای احیای برجام اثرات خود را داشته که این روزها مواضع طرفین هم آینده گفت‌وگوهای وین را مبهم‌تر از گذشته کرده است. در این راستا، نماینده آمریکا در امور ایران، مانند سه ماه گذشته گفت در‌حال‌حاضر تمرکز واشنگتن بر مذاکرات هسته‌ای با ایران و حصول توافق قرار ندارد. رابرت مالی در گفت‌وگویی با شبکه بلومبرگ اظهار کرد: «ایالات متحده مایل است روی ادعای انتقال تسلیحات ایران به روسیه و اعتراض‌های جاری در این کشور تمرکز کند، نه از‌سرگیری مذاکرات بر سر احیای برنامه جامع اقدام مشترک».
وی در ادامه با ادعای اینکه «ایران علاقه‌ای به توافق ندارد»، بیان کرد که واشنگتن روی موضوعات دیگر تمرکز کرده است و اکنون می‌تواند برای بازدارندگی و اخلال در ارائه تسلیحات به روسیه و تلاش برای حمایت از خواسته‌های مردم ایران، دست به کاری بزند. راب مالی بااین‌حال خاطر‌نشان کرد که مذاکرات هسته‌ای با ایران به‌طور رسمی متوقف نشده است و تماس‌ها میان ایران و اتحادیه اروپا کماکان ادامه دارد اما هیچ مذاکره‌ای از پایان ماه آگوست تاکنون انجام نشده است. وی مدعی شد: «فایده‌اش چیست؟ اگر ایران با مطالباتی غیرقابل‌قبول بازگردد، چرا باید روی آن تمرکز کنیم؟ در این مرحله ما روی توافق هسته‌ای تمرکز نمی‌کنیم؛ زیرا نمی‌توانیم به عقب برگردیم و سپس با ما بازی شود».
این مقام آمریکایی با تکرار ادعای انتقال پهپادهای ایران به روسیه، تأکید کرد که ایالات متحده ترجیح می‌دهد روی اخلال، تأخیر، بازدارندگی و تحریم انتقال تسلیحات از ایران به روسیه متمرکز شود.
اما مواضع مالی در تضاد با گفته‌های وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا بود؛ آن‌گونه که آنتونی بلینکن در گفت‌وگویی موضوع «تمرکز واشنگتن و حمایت دولت بایدن از تداوم ناآرامی‌ها در ایران» را رد کرد. به گزارش شبکه سی‌ان‌ان، وزیر امور خارجه آمریکا در پاسخ به سؤالی درباره اینکه آیا دولت آمریکا از معترضان در چین حمایت می‌کند، گفت: «ما از حقوق مردم برای اعتراض مسالمت‌جویانه، بیان دیدگاه‌هایشان و ابراز نارضایتی‌شان در هر جایی که باشد، چه در چین، چه در ایران و چه در هر جای دیگری حمایت می‌کنیم.
اخیرا مردم چین در مقابل محدودیت‌هایی که این کشور در زمینه کرونا اعمال کرده است، دست به اعتراض زده‌اند». بلینکن با رد‌کردن حمایت این کشور از ناآرامی‌ها در ایران، گفت: «اساسا اعتراضات در چین و ایران به آمریکا ارتباطی ندارد». او در این راستا بیان کرد: «موضوع، مردم این دو کشور هستند که تلاش می‌کنند دیدگاهشان را بیان کنند، به خواسته‌هایشان برسند و موضوع، پاسخی است که دولت‌ها به آنها می‌دهند». ولی سکان‌دار سیاست خارجی آمریکا در موضع‌گیری دیگری نه‌تنها ادعای مالی را مبنی بر عدم تمرکز روی مذاکرات هسته‌ای رد کرد بلکه عنوان کرد «دولت بایدن روندی دیپلماتیک را برای توافق با ایران دنبال می‌کند».
وزیر امور خارجه آمریکا طی سخنرانی در کنفرانس بنیاد جی استریت که متن آن در وبگاه وزارت امور خارجه آمریکا منتشر شده است، به بیان ادعاهایی درباره ایران، از‌جمله در زمینه نقش آن در منطقه، روابط آن با روسیه، موضوع احیای توافق هسته‌ای و اتفاقات اخیر ایران پرداخت. بلینکن در بخشی از این سخنرانی، در مخالفت با برنامه هسته‌ای ایران گفت: «باور ما به اینکه ایران هیچ‌وقت نباید مجاز به دستیابی به یک سلاح هسته‌ای شود، عمیق است. ما همچنان بر این باوریم که بهترین راه اطمینان‌یابی از این، دیپلماسی است. وقایع امر مزایای این رویکرد را تأیید می‌کند».
او در همین راستا افزود: «پیش از آنکه دولت قبلی به‌طور یک‌جانبه از برجام، توافق هسته‌ای ایران، خارج شود، برنامه هسته‌ای ایران محدود شده بود، ایران به تعهداتش ذیل توافق عمل می‌کرد، سخت‌ترین نظارت و راستی‌آزمایی موجود در برنامه هسته‌ای آن به عمل می‌آمد و زمان لازم برای ایران جهت دست‌یافتن به مواد شکافت‌پذیر کافی برای تولید یک سلاح هسته‌ای برای مدت بیش از یک سال طول می‌کشید. این فقط دیدگاه ما نیست، دیدگاه بازرسان مستقل بین‌المللی و وزارت امور خارجه وقت است».
بلینکن در ادعایی بدون ارائه دلایل آن، بیان کرد: «پس از آنکه دولت قبلی کارزار فشار حداکثری را به راه انداخت، ایران از پایبندی به بسیاری از محدودیت‌های مهم توافق دست کشید و فعالیت‌های غنی‌سازی خود را گسترده‌تر کرد و به آنها سرعت بخشید. حالا زمان گریز هسته‌ای ایران به چند هفته رسیده است. ایران همچنین فعالیت‌های ثبات‌زدای خود را در منطقه شدت بخشیده است که مردم ما و شرکایمان را در خطر بزرگ‌تری قرار می‌دهد».
وزیر امور خارجه آمریکا در ادامه مدعی شد: «ما، شرکا و متحدانمان سعی کردیم یک روند هدفمند دیپلماتیک را در پیش بگیریم تا ببینیم می‌توانیم به توافقی برای بازگشت دوجانبه به برجام برسیم یا نه، اما ایران به‌طور مکرر نشان داده است که نمی‌خواهد یا نمی‌تواند نسبت به اقداماتی که باید انجام دهد، متعهد شود.
ما همچنان بر این باوریم که دیپلماسی بهترین راه جلوگیری از دستیابی ایران به یک سلاح اتمی است اما اگر ایران این مسیر را رد کند، مقامات تهران نباید تردید کنند که تمامی گزینه‌ها روی میز است تا اطمینان بیابیم ایران هیچ‌وقت به یک سلاح اتمی دست پیدا نمی‌کند». در‌حالی‌که بلینکن ضمن اشاره به گزینه‌های روی میز از «روند دیپلماتیک» برای احیای توافق هسته‌ای توسط ایالات متحده می‌گوید، پیش‌تر رابرت مالی در گفت‌وگو با سردبیر نشریه فارن‌پالیسی به‌صراحت نه از روند دیپلماتیک بلکه از «فشار، تهدید، ارعاب و گزینه نظامی» برای کنترل ایران گفته بود. نماینده آمریکا در امور ایران بیان کرد: «ما تحریم می‌کنیم، اعمال فشار می‌کنیم، دیپلماسی به کار می‌بندیم. اگر هیچ‌یک از اینها جواب ندهد، رئیس‌جمهور گفته است که او به‌عنوان آخرین راهکار، با گزینه نظامی موافقت خواهد کرد؛ چراکه اگر این تنها راه ممانعت از دستیابی ایران به یک سلاح هسته‌ای باشد، اتفاقی است که خواهد افتاد».
بنابراین تناقض‌گویی‌های مقامات دولت بایدن درباره ایران و موضوعات مختلف از اعتراضات و مسائل داخلی گرفته تا برجام و...، حکایت از آن دارد که واشنگتن هم دچار سردرگمی از تبیین درست تحولات است. البته می‌توان این گزاره را هم در نظر گرفت که شاید این تناقض‌گویی‌ها و مواضع متضاد آمریکایی‌ها در قبال ایران، نوعی «رفتار عمدی برای در‌پیش‌گرفتن سیاست ابهام» باشد.
با در‌نظر‌گرفتن درستی این سناریو، تهران هم به تناقض‌گویی‌های واشنگتن پی برده است؛ کما‌اینکه در همین زمینه سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در نشست خبری روز گذشته خود با خبرنگاران در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه مقامات آمریکایی بار دیگر اعلام کرده‌اند احیای توافق برجام با توجه به تحولات داخلی ایران در‌حال‌حاضر در اولویت آنها قرار ندارد، تصریح کرد: «تناقض رفتاری و گفتاری اعضای غربی برجام به‌ویژه آمریکا امر جدیدی نیست».
او با اشاره به بدعهدی آمریکا و اروپایی‌ها در اجرای تعهداتشان در ارتباط با موضوع برجام، در بخش دیگری از صحبت‌های خود بیان کرد: «مقامات آمریکایی می‌دانند که ایران تحت فشار و تهدید مذاکره نمی‌کند و به خاطر فشار و تهدید امتیازی نیز نمی‌دهد.
مذاکره و توافق منطق خودش را دارد. موضع ایران در ارتباط با مذاکرات برجام و رفع تحریم‌ها کاملا روشن است. ایران متعهد به برجام بود و به تعهداتش عمل کرد و دولت خاطی و ناقض برجام، دولت آمریکاست و همانطورکه اشاره کردم کشورهای اروپایی نیز به تعهداتشان در برجام عمل نکردند و علی‌رغم قول‌هایی که داده بودند، نتوانستند خروج آمریکا از برجام را جبران کنند». این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه «تهران به دنبال به سرانجام رساندن برجام است»، عنوان کرد: «نیاز به برجام نیاز یک‌جانبه ایران نیست و ایران از موضع ضعف مذاکره نمی‌کند. نیاز آمریکا و غرب به برجام کمتر از ایران نیست و آنها نباید منتی را در این ارتباط بر ایران بگذارند. همانطورکه پیش از این نیز گفته‌ایم، توافق در دسترس است و طرف‌ها می‌توانند در کوتاه‌ترین مدت مذاکرات را جمع‌بندی کنند و به نتیجه برسانند. اگر از اراده سیاسی لازم برخوردار باشند». وی با تأکید مجدد مبنی بر اینکه «ایران از موضع ضعف و نیاز مذاکره نمی‌کند»، گفت: «توصیه ما مشخصا به شرکای اروپایی برجام این است که خودشان را تسلیم آمریکا نکنند».
البته مسکو هدف غایی این تناقض‌گویی‌های برجامی دولت بایدن را تلاش واشنگتن برای خروج از روند احیای برجام می‌داند. همچنان که یک منبع دیپلماتیک روس در گفت‌وگویی با وبگاه خبری اردوپوینت، ضمن انتقاد از عملکرد آمریکا در روند احیای توافق هسته‌ای، عنوان کرد: «اظهاراتی که گاهی مطرح می‌شود، باعث ایجاد تردید نسبت به تعهد دولت فعلی آمریکا به وعده‌اش برای بازگرداندن آمریکا به برجام می‌شود؛ چون آمریکایی‌ها خود را به آب و آتش می‌زنند و به دنبال بهانه مناسبی برای خارج‌شدن از مسیر احیای برجام هستند». هرچند مسکو امیدوار است واشنگتن بتواند به تعهدش در این زمینه عمل کرده و اشتباهات گذشته‌اش را جبران کند. البته «شرق» در دو گزارش پنجشنبه هفته گذشته و یکشنبه هفته جاری، موضع‌گیری‌های برجامی روسیه و غربی‌ها را بررسی کرد و در این راستا کارشناسان عنوان کردند نه مسکو و نه طرف غربی فعلا اولویتی برای احیای برجام ندارند؛ چراکه پس از وقایع اخیر در کشور، عملا روند سیاست خارجی ایران و مناسبات جهانی در مسائل مختلف از‌جمله برجام دچار «پوست‌اندازی» جدی شده است. بنابراین فعلا مشخص نیست در بر کدام پاشنه می‌چرخد.
