تبعات ناپیدای آلودگی رودخانه‌ها برای محیط زیست کشور

ترجمه: عبدالله مصطفایی: وضعیت میلیون‌ها کیلومتر از رودخانه‌های ایالات متحده آمریکا 50 سال پس از قانون آب پاک به‌طور چشمگیری بهبود یافته است، اما تغییرات آب‌وهوا و سایر انواع آلودگی‌ها هنوز هم تهدیدکننده هستند. اگر به گذشته بنگریم، خواهیم دید که برای بیش از یک قرن با رودخانه‌هایی به طول 5.6 میلیون کیلومتر که از سراسر ایالات متحده عبور می‌کردند، مانند کانال‌های فاضلاب و سطل‌های زباله رفتار می‌شد و آنها به انواع مواد از قبیل روغن، رنگ، کود، مدفوع و دیگر زباله‌ها آغشته بودند. در این بین آتش‌سوزی‌هایی که زباله‌های رودخانه‌ها را شعله‌ور می‌کرد، به‌طور گسترده‌ای به‌عنوان هزینه قابل قبول صنعت و نشانه‌ای از مشاغل فراوان و رشد اقتصادی در نظر گرفته می‌شد. البته یک باور رایج (و اشتباه) وجود داشت که «رقیق‌سازی راه‌حل آلودگی است»؛ به این معنی که آبراه‌ها توانایی بی‌پایانی برای جذب و تخلیه زباله‌های ما دارند. اما این کشور در دهه 1960 به‌طور فزاینده‌ای متوجه شد آبراه‌های کشور در بحران هستند؛ چون آب آنها برای آشامیدن غیرقابل استفاده و برای حیات وحش سمی تشخیص داده شد. برای مقابله با این مشکل، کنگره با حمایت قوی هر دو حزب، قانون آب پاک (CWA) را 50 سال پیش به تصویب رساند. این قانون با هدف بازگرداندن امکان شنا، ماهیگیری و آشامیدن دوباره به رودخانه‌ها، تخلیه آلاینده‌ها را در آبراه‌ها بدون داشتن مجوز، غیرقانونی اعلام کرد. اگرچه این قانون منجر به تمیزتر‌شدن آبراه‌ها شده است، اما هنوز چندین دهه پاکسازی برای بسیاری از آنها در پیش است. آلودگی همچنان از منابعی مانند روان‌آب‌های شهری و کشاورزی که تحت پوشش قانون آب پاک نیستند، به نهرها، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها وارد می‌شود. ضمنا افزایش دما نیز باعث استرس اکوسیستم‌های آبی می‌شود. با‌این‌حال، قانون آب پاک هنوز برای پاکسازی شدیدترین و آشکارترین آلودگی‌ها، حیاتی است. «دین ناوجوکس» عضو شبکه رودخانه پوتوماک (PRKN) است که یک گروه حمایتی غیرانتفاعی است و نیز عضو اتحادیه Waterkeeper، یعنی شبکه ملی سازمان‌هایی که برای محافظت از حق مردم برای آب پاک فعالیت می‌کنند. او می‌گوید: «این یک میراث برای فرزندان ما است». نشریه ساینتیفیک‌امریکن هم‌زمان با برگزاری جشن پنجاهمین سالگرد تصویب قانون آب پاک، نگاهی به وضعیت هفت رودخانه ایالات متحده انداخته است.

- رودخانه «پوتوماک» (Potomac): از مریلند، واشنگتن دی‌سی، ویرجینیای غربی و ویرجینیا عبور می‌کند یا با آنها هم‌مرز می‌شود. پوتوماک در حال حاضر مدت‌هاست که برای بسیاری به عنوان «رودخانه ملت» شناخته می‌شود، ولی در سال 1969، رئیس‌جمهور «لیندون جانسون» وضعیت آن را «شرم‌آور» نامید. وی گفت: «رودخانه‌ای غنی از تاریخ و خاطره که از کنار پایتخت کشور ما می‌گذرد باید به عنوان الگوی ارزش‌های دیدنی و تفریحی برای کل کشور باشد. این رودخانه الان حداقل دارد به آن جایگاه می‌رسد». مؤسسه غیرانتفاعی Potamac Conservancy آن را رودخانه‌ای «در حال بهبود، اما نه تکمیل‌شده» می‌نامد. «ناوجوکس» در‌این‌باره می‌گوید: «هرچند دیگر ما فاضلاب خام و کاغذ توالت و لجن سبز را در رودخانه نمی‌بینیم، اما زباله‌ها و آلودگی‌های بیشتری را می‌بینیم که با سیلاب مناطق شهری مرتبط است و نیز آلودگی پلاستیکی که یک مشکل بزرگ است». علاوه‌ بر این، آلودگی کشاورزی باعث شده تا بخش‌هایی به طول چندین کیلومتر از رودخانه با پدیده شکوفه‌های جلبکی سمی همراه باشد. البته آزمایش هفتگی باکتریایی آب نشان می‌دهد که بسیاری از قسمت‌های این رودخانه‌ برای شنا‌کردن ایمن است. اما برای سرعت‌بخشیدن به پیشرفت بیشتر در این جبهه، سازمان متبوع ناوجوکس شهرهای اطراف را برای مهار آلودگی تحت فشار قرار می‌دهد. طبق گفته اداره آب و فاضلاب ناحیه کلمبیا، پروژه رودخانه‌های پاک آنها تا سال 2030 قادر خواهد بود 96درصد از تخلیه فاضلاب واشنگتن دی‌سی به رودخانه‌های پوتوماک و آناکوستیا و راک کریک را حذف کند.

- رودخانه «کویاهوگا» (Cuyahoga): از شمال شرقی اوهایو می‌گذرد و به دریاچه ایری در کلیولند تخلیه می‌شود. رود کویاهوگا به‌عنوان یک نشانه تاریخی برای جنبش زیست‌محیطی در نظر گرفته می‌شود. این رود در گذشته به «رودخانه سوزان» معروف بود که نمایانگر وضعیت آلوده رودخانه‌های ایالات متحده به‌شمار می‌رفت. از آغاز سال 1868 و برای بیش از یک قرن، مواد شیمیایی فرار و زباله‌های شناور در سطح این رودخانه به‌طور دوره‌ای آتش می‌گرفت. اما تا زمانی که یک آتش‌سوزی شدید در سال 1969رخ نداد، مورد توجه جدی مردم آمریکا قرار نگرفت. «جکی زونبرگن»، نایب‌رئیس گروه حمایت غیرانتفاعیFriends of the Crooked River در این رابطه می‌گوید: «پس از اینکه قانون آب پاک تخلیه بی‌رویه دورریز صنعت را متوقف کرد و نیز از طریق همکاری سازمان‌های محلی، ایالتی، فدرال و بین‌المللی، رودخانه در حال بازگشت است». به علاوه فعالیت‌های تفریحی مانند کایاک‌سواری و ماهیگیری از سر گرفته شده است. البته نباید ناگفته بماند که رواناب کشاورزی همچنان یک نگرانی عمده است و به شکوفایی جلبک‌های سمی در دریاچه ایری کمک می‌کند ازجمله زمانی‌که در سال 2014 آب آشامیدنی تولدو، اوهایو را آلوده کرد.

- رودخانه «می‌سی‌سی‌پی» (Mississippi): از مرزها یا درون مینه‌سوتا، لوئیزیانا، ویسکانسین، ایلینویز، کنتاکی، تنسی، می‌سی‌سی‌پی، آیووا، میسوری و آرکانزاس عبور می‌کند. می‌سی‌سی‌پی بزرگ‌ترین رودخانه کشور آمریکا دارای حوضه‌ای است که بیش از 2.97 میلیون کیلومتر‌مربع در 31 ایالت از کوه‌های راکی تا کوه‌های آپالاچی امتداد دارد. در مقایسه با وضعیت قبل از قانون آب پاک، این رودخانه اکنون شاهد سطوح کمتری از آلاینده‌های ناشی از تأسیسات صنعتی است و توصیه‌های بهداشتی مربوط به مصرف ماهی کاهش یافته است. «اولیویا دوروتی»، مدیر بخش فوقانی رودخانه می‌سی‌سی‌پی در مؤسسه غیرانتفاعی امریکن ریورز، می‌گوید: «اما میکروپلاستیک‌ها و رواناب‌های کشاورزی همچنان به‌عنوان چالش‌های کنترل‌نشده باقی می‌مانند». رواناب‌های کشاورزی غنی از مواد مغذی است که به داخل رودخانه می‌روند و در خلیج مکزیک که می‌سی‌سی‌پی به آن تخلیه می‌شوند؛ منطقه مرده‌ای (قسمتی از آب با سطح اکسیژن ضعیف که می‌تواند برای حیات دریایی کشنده باشد) به اندازه کانکتیکات را تغذیه می‌کند. به‌علاوه خود رودخانه نیز از وجود مناطق مرده کوچک‌تر خود رنج می‌برد. رواناب کشاورزی به عنوان یک «منبع آلودگی غیرنقطه‌ای» شناخته می‌شود؛ زیرا از یک کارخانه یا لوله نمی‌آید. تلاش‌های متفاوتی برای بهبود سلامت رودخانه مزبور در سیاست‌های 10 ایالت هم‌مرز آن در جریان است. به عنوان یک راه‌حل، مؤسسه امریکن ریورز از دولت فدرال درخواست کرده است تا یک دفتر برنامه جغرافیایی مانند آنچه برای دریاچه‌های بزرگ و خلیج چیساپیک ایجاد شده است، تأسیس شود. دوروتی می‌گوید: «چنین برنامه‌ای مسائل مربوط به حوزه قضائی را کاهش می‌دهد و به ما فرصتی برای تأمین مالی پروژه‌ها و برنامه‌هایی می‌دهد که به این منابع آلودگی غیرنقطه‌ای رسیدگی می‌کنند و برای بهبود کیفیت آب در کنار مزایای دیگر، زیستگاه از‌دست‌رفته را بازیابی می‌کنند».

- رودخانه «Neuse»: این رودخانه در کارولینای شمالی جاری است. پس از یک قرن بدون کاهش سطح آلودگی ناشی از صنایع تولیدی و نساجی کارولینای شمالی که از قبل از قانون آب پاک رخ می‌داد، رودخانه Neuse در دهه 1990 به دلیل تصفیه نامناسب فاضلاب، توسعه شهری و آلودگی کشاورزی به حضیض ذلت رسید. «پیتر راب»، مدیر ارشد مؤسسه امریکن‌ریورز در جنوب شرقی آپالاچی و کارولینا می‌گوید: «میلیون‌ها ماهی از بین رفتند. در نتیجه این رودخانه که آب آشامیدنی بیش از 2.5 میلیون نفر در حوضه آبریز خود را تأمین می‌کند و برای صنعت ماهیگیری 1.7 میلیارد دلاری کارولینای شمالی حیاتی است، در سال 2018 در فهرست رودخانه‌های در معرض خطر این مؤسسه قرار گرفت». راب می‌گوید از نظر تأثیر آلودگی رودخانه Neuse، «مسائل عمده حقوقی و قضائی همچنان باقی است». او می‌گوید قانون آب پاک سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آب را هدایت کرد، اما جوامع روستایی کوچک‌تر که به‌طور نامتناسبی جوامع رنگین‌پوست هستند، اغلب فاقد منابع لازم برای درخواست کمک‌هزینه با هدف بهبود شرایط هستند.

- رودخانه «Snake»: از وایومینگ و آیداهو، در امتداد مرز آیداهو-اورگان و به سمت ایالت واشنگتن می‌گذرد، جایی که به رودخانه کلمبیا می‌ریزد. این رودخانه به‌عنوان بزرگ‌ترین شاخه از رودخانه کلمبیا، از افزایش دمای آب رنج می‌برد که بر جمعیت ماهیان بومی تأثیر می‌گذارد. قبل از ورود استعمارگران اروپایی، رودخانه مملو از میلیون‌ها ماهی قزل‌آلا و ماهی پولادسر بود. تجزیه و تحلیل مؤسسه غیرانتفاعی Save Our Wild Salmon نشان می‌دهد که تا سال 2017 تعداد آنها به هزاران عدد رسید. «کایل اسمیت»، مدیر Snake River در American Rivers، می‌گوید: «قبایل بومی در این منطقه با دولت فدرال پیمان‌هایی دارند که دسترسی آنها را برای ماهیگیری در رودخانه تضمین می‌کند که این کاهش تعداد را به یک مسئله مهم مربوط به حقوق قبیله تبدیل کرده است». آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا، گرم‌شدن آب را به تغییرات آب و هوایی و چهار سد و نیروگاه آبی مستقر در امتداد مسیر رودخانه مرتبط کرده است. اسمیت می‌گوید: «وجود سدها این رودخانه را به مجموعه‌ای از مخازن آب ساکن تبدیل کرده‌ است یعنی اساسا چهار وان بزرگ که تمام تابستان زیر نور خورشید قرار دارد تشکیل شده است». «مت راب»، سخنگوی بخش مهندسی ارتش ایالات متحده که این سدها را اداره می‌کند، می‌گوید: «این اداره مسئولیت‌های نظارت بر محیط زیست خود را جدی می‌گیرد و به‌طور مستمر با ناظران و بازرس‌های ایالتی و فدرال همکاری می‌کند تا اطمینان حاصل شود که عملیات ما مطابق با استانداردهای زیست‌محیطی فعلی است». اسمیت می‌گوید اگر این سدها برداشته نشوند، ماهی قزل‌آلا و پولادسر با خطر انقراض روبه‌رو می‌شوند.

- رودخانه «هودسون» (Hudson): از ایالت نیویورک و در امتداد مرز آن با نیوجرسی می‌گذرد. اگرچه صنایع و شهرداری‌ها از رفتار با رودخانه هودسون مانند زباله‌دان خودداری کرده‌اند، ولی بخش‌های بزرگی از رودخانه 776 کیلومتری هنوز در معرض تهدید قرار دارد. این بزرگ‌ترین سایت Superfund کشور است زیرا حدود 1.3 میلیون پوند ماده خطرناک PCB (بی‌فنیل‌های پلی‌کلره) توسط شرکت جنرال الکتریک (GE) به مدت 30 سال در اینجا تخلیه شده است. این کار در سال 1947 آغاز شد و در نهایت صنعت ماهیگیری رودخانه را که زمانی قوی بود، از بین برد. پاک‌سازی بخش بالایی رودخانه در سال 2009 آغاز شد و EPA و جنرال‌الکتریک در نهایت در سال 2022 با ارزیابی علمی بخش پایین رودخانه موافقت کردند. اگرچه جنرال‌الکتریک در پاسخ به درخواست برای اظهارنظر بیانیه خاصی ارائه نکرد، ولی سخنگوی جنرال‌الکتریک می‌گوید که در سال 2015 توسط سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا EPA اعلام شد که «پروژه لایروبی Superfund PCB رودخانه هودسون موفقیت‌آمیز بوده است...». این پروژه گسترده‌ترین پروژه لایروبی انجام‌شده در کشور است و موفقیت آن یک دستاورد تاریخی برای بازیابی است. البته رودخانه هودسون هنوز از مشکل تخلیه فاضلاب نیز رنج می‌برد زیرا 60 درصد از شهر نیویورک از یک سیستم فاضلاب ترکیبی استفاده می‌کنند که رواناب باران و فاضلاب درون همان شبکه مدیریت می‌شود. بارش شدید باران می‌تواند باعث سرریزشدن این شبکه فاضلاب به رودخانه و بندر نیویورک شود. «تریسی براون»، رئیس Riverkeeper است که یک سازمان غیرانتفاعی است و حفاظت از رودخانه هودسون را بر عهده دارد. او می‌گوید: «در طول سال، باران و فاضلاب تصفیه‌نشده به میزان 72 برابر ساختمان امپایر استیت به آبراه‌های اطراف شهر نیویورک هدایت می‌شود». «تد تیمبرز»، سخنگوی اداره حفاظت محیط زیست شهر نیویورک (DEP) می‌گوید که حدود 90 درصد آن را آب باران و 10 درصد را فاضلاب تشکیل می‌دهد. راه‌حل‌ها شامل ساخت تونل‌ها و مخازن خاص برای فاضلاب است تا پس از فروکش‌کردن باران، فاضلاب جمع‌آوری‌شده را به تصفیه‌خانه‌های فاضلاب پمپ ‌کنند. اینها پروژه‌های گران‌قیمتی هستند که ممکن است چندین دهه طول بکشد تا تکمیل شوند، هرچند برخی از آنها قبلا ساخته شده‌اند یا در‌حال انجام هستند. او می‌گوید: «بندر نیویورک، از جمله ناحیه پایین رودخانه هودسون، امروز تمیزتر از زمان جنگ داخلی است. ما این را می‌دانیم زیرا کارشناسان اداره حفاظت محیط زیست شهر نیویورک DEP به‌طور منظم سلامت بندر را رصد می‌کنند، ضمنا همه نیویورکی‌ها شاهد بازگشت نهنگ‌ها، دلفین‌ها و فوک‌ها به آب‌های تمیزتر ناحیه Big Apple هستند». راه‌حل‌های به اصطلاح «زیرساخت سبز» که برخی از آنها هم‌اکنون در حال انجام است نیز می‌تواند کمک کند. آنها شامل استفاده از باغ‌های پیاده‌رو برای جذب نزولات جوی هستند و بسیاری از این پروژه‌ها نیز قبلا اجرا شده‌اند. مؤسسه Riverkeeper همچنان برای تعمیرات اساسی‌تر سیستم فاضلاب شهر به‌منظور تسریع روند بازیابی رودخانه فشار می‌آورد.

- رودخانه «سنت کروکس» (Saint Croix): از ویسکانسین و مینه‌سوتا می‌گذرد. «کیتی سیکمن»، مدیر منابع طبیعی در سازمان غیرانتفاعی

 Wild Rivers Conservancy می‌گوید: «اگر [Saint Croix] را با رودخانه‌های دیگر مقایسه می‌کنید، در مجموع کیفیت آب فوق‌العاده و عالی‌ای دارد». با حوضه‌ای که حدود 19هزارو 600 کیلومتر‌مربع را پوشش می‌دهد، رودخانه سنت کروکس یکی از هشت رودخانه اصلی ایالات متحده است که به عنوان بخشی از قانون رودخانه‌های وحشی و دیدنی تعیین شده است. این قانون در سال 1968 تصویب شد که هدف آن حفظ «رودخانه‌های منتخب» با «بی‌نظیرترین ارزش‌های منظره‌ای، تفریحی...، فرهنگی یا سایر ارزش‌های مشابه» برای نسل‌های آینده بود. درحالی‌که بخش‌هایی از رودخانه به دلیل رواناب‌های کشاورزی هنوز «ضعیف» در نظر گرفته می‌شود. سیکمن می‌گوید: «جمعیت صدف کلاس جهانی سنت‌کروکس به این هدف کمک می‌کند زیرا این دوکفه‌ای‌ها نوعی تصفیه‌کننده‌ زنده آب هستند».

ScientificAmerican, 18Oct. 2022