تلنگر به کابینه

یک‌سال‌و‌نیم از عمر دولتی که با شعار توجه به معیشت و فقرزدایی و مردمی‌بودن روی کار آمد، می‌گذرد اما وضعیت معیشتی و اقتصادی آن‌چنان که مطلوب مردم باشد، رفع نشد. آنچه در این میان خودنمایی می‌کند، تشدید تحریم‌ها و نارضایتی‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و بروز اعتراضات است که بی‌ارتباط با ناکارآمدی بخشی از کابینه نیست. اتفاقی که حامیان دولت می‌کوشند مسئولیت آن را با رمز «بانیان وضع موجود» به گردن دولت قبل بیندازند و از خود سلب مسئولیت کنند. با وجود اینکه انتظار می‌رفت رئیس دولت سیزدهم که در روزهای آغاز به کارش، دولت خود را «مردمی» و «فراجناحی» خوانده بود، کمتر به سمت‌وسوی انتصابات سیاسی برود و بر اساس شایسته‌سالاری کابینه را بچیند تا در این شرایط خاص کشور که فشار مضاعفی بر دوش مردم تحمیل شده است، اوضاع به اینجا نکشد، دست به همان کاری زد که پیش از او هم رؤسای جمهور سابق انجام داده بودند. به نظر می‌رسد بعد از گذشت یک‌سال‌و‌نیم بالاخره رئیسی صدای انتقادات و مطالبات مردم را شنیده و به ضعف عملکرد برخی وزرای خود اذعان داشته است. سخنانی که در اظهارات روز شنبه‌اش در یازدهمین اجلاس شورای‌ عالی استان‌ها مشهود است. رئیسی با تأکید بر ضرورت پیگیری جدی امور اصلاحی چه در ساختارها و چه در رفتارهای شخصی گفته بود: «به‌هیچ‌وجه انجام امور اصلاحی را عقب‌نشینی تلقی نکنید. مهم آن است که کار و امور مردم چرخشی داشته باشد که مورد رضایت مردم قرار گیرد و بتواند کار را پیش ببرد و کارآمد باشد؛ این مهم است». البته استیضاح وزرای کابینه برای رؤسای جمهور حساس است و رئیسی نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ هرچند مجلس این روزها برنامه اصلاحی را پیش‌روی خود قرار داده است، به شرط اینکه این اصلاح کابینه به ماجرای استیضاح وزیر صمت شبیه نشود.

اثرات منفی خودی و غیرخودی کردن انتصابات دولت

غلامرضا نوری‌قزلجه، رئیس فراکسیون مستقلین ولایی مجلس یازدهم درخصوص ضرورت شایسته‌سالاری و دوری از خودی و غیرخودی کردن مدیران و وزرا پیش از این به «شرق» گفته بود: «کشور از این ناحیه خودی و غیرخودی‌ کردن‌ها در مدیریت و منابع انسانی و ضعف مدیران به‌شدت رنج می‌برد و حتما باید برای آن چاره‌ای اندیشید».

نماینده اصلاح‌طلب مردم بستان‌آباد در مجلس یازدهم درباره تغییر احتمالی نگاه رئیسی نسبت به این موضوع بعد از یک‌سال‌و‌نیم از روی‌‌کارآمدن دولتش این اتفاق را مبارک و امیدوارکننده دانست و اظهار کرد: «اگر آقای رئیسی چنین دیدگاهی پیدا کرده باشد، امیدوارکننده است و ما هم به‌عنوان مجلس به او کمک می‌کنیم تا دست به اصلاح و ترمیم کابینه و ایجاد شرایط بهتر مدیریتی در کشور بزند».

وزیری که ضعیف است باید کنار گذاشته شود

غلامرضا منتظری، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس نیز در گفت‌وگو با «شرق» تغییر و ترمیم کابینه را امری لازم و ضروری دانست و گفت: «پس از هر بازه زمانی لازم است از تلاش و عملکرد وزیران بررسی به عمل آید و اگر مدیر و مسئولی در حد انتظار نیست اولا نواقصش به او گوشزد شود و فرصت تغییر و تحول به او داده شود. اما اگر این فرصت داده شد و نتوانست خود را در حد انتظار و توقع بالا بکشد، باید این تغییر انجام شود».

این نماینده اصولگرای مجلس یازدهم تأکید کرد: «این اصلی پذیرفته‌شده است؛ چراکه مدیر و مسئول باید پاسخ‌گوی نیازهای جامعه خود باشد. آقای رئیسی هم تا جایی که اطلاع دارم چنین نگاهی دارد و در حال بررسی این موضوع است. از اینکه تاکنون به چه جمع‌بندی‌ای رسیده باشد اطلاع ندارم، اما با توجه به شناختی که از او دارم می‌دانم این تجدیدنظر را در جایی که نیاز است انجام می‌دهد و مجلس هم به وظیفه نظارتی خود در‌این‌باره عمل خواهد کرد».

منتظری در پاسخ به این سؤال که از ابتدا هم قابل پیش‌بینی بود برخی از اعضای کابینه وزرای موفقی نخواهند بود چراکه نه تجربه و نه توانمندی کافی را نداشتند، به نظر شما چه اصراری وجود داشت که حتما انتخاب گزینه‌ها به این شکل انجام شود؟ بیان کرد: «رئیس‌جمهور حق دارد افراد کابینه را خودش انتخاب کند و ملاک هم شایسته‌سالاری است. آقای رئیسی خودش در آغاز مسئولیتش صراحتا گفت از همه ظرفیت‌ها استفاده می‌کنم. شما رسانه‌ها می‌توانید در نشست‌های خبری او مطالبه‌گر باشید که چرا این انتصابات فراجناحی نبوده است». این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در عین حال تأکید کرد: «مجلس بر اساس وظایف نظارتی خود هرجا تشخیص دهد وزیری نمی‌تواند کارآمدی لازم را داشته باشد، با تذکر و سؤال و در نهایت استیضاح به این وظیفه خود عمل خواهد کرد». او در پاسخ به اینکه آیا مجلس در ترمیم احتمالی کابینه به دولت کمک خواهد کرد؟ گفت: «برای اصلاح این رویکرد کمیسیون‌های تخصصی مجلس وظیفه دارند مشکلات و ضعف‌ها را گوشزد کنند و اگر وزیری این ایرادات را نپذیرد و مشکل را اصلاح نکند، او را به صحن بکشاند و بعد از تذکر و سؤال، استیضاح کند».

 رئیسی خود را بی‌نیاز از  رأی مردم نداند

ناگفته نماند که احمد علیرضابیگی، نماینده مردم تبریز در مجلس هم در انتقاداتی از این انتصابات اولیه رئیسی در کابینه‌اش به «شرق» این‌طور گفته است: «مسبب این رفتار رئیسی تکیه او بر گروهی خاص و احساس بی‌نیازی او از مردم و رأی آنهاست که باعث شده او همچنان انتصاباتش را از دایره خودی‌ها فراتر نداند». او همچنین معتقد است اگر نگاه و نگرش رئیسی در انتصاباتش تغییر کند، قطعا اتفاقات بهتری در مدیریت و اداره کشور رخ می‌دهد.

از افراد طبق شایستگی‌هایشان استفاده کنیم

جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس یازدهم و نماینده شیراز نیز در گفت‌وگو با «شرق» در پاسخ به این سؤال که آیا بهتر نیست رئیسی دست به اصلاح ساختار در کابینه بزند و قبل از اینکه مجلس در راستای مطالبات جامعه دست به استیضاح وزرا بزند، کابینه را ترمیم کند؟ بیان کرد: «دولت باید ارزیابی از عملکرد وزرایش داشته باشد و متناسب با عملکردها آنها را انتخاب کند». او با اشاره به ضعف عملکرد برخی وزرای فعلی دولت سیزدهم گفت: «ممکن است برخی افراد نتوانند در جایگاه مسئولیتی که برای آنها در نظر گرفته شده است انجام وظیفه کنند و توانمندی و کارایی لازم را نداشته باشند اما در مسئولیت پایین‌تری بتوانند ایفای نقش کنند. بنابراین اگر این تغییر و تحول و اصلاح توسط خود رئیس‌جمهور هرچه سریع‌تر انجام شود، بهتر است». قادری در پاسخ به این سؤال که چه اصراری برای انتخاب سیاسی افراد و  پست‌های کلیدی در دولت‌ها وجود د ارد، بیان کرد: «یک‌سال‌ونیم فرصت خوبی برای ارزیابی عملکرد وزرا بوده است و در این زمان باقی‌مانده رئیس‌جمهور باید بتواند ترمیم کابینه را انجام دهد و برخی وزرا و مسئولانی که به کار گرفته و کارایی لازم را نداشته‌اند تغییر دهد». این نماینده اصولگرای مردم شیراز در مجلس یازدهم درخصوص ضرورت تغییر در کابینه سیزدهم گفت: «به نظر من نیاز است تغییراتی در کابینه انجام شود و مجلس هم حاضر است برای بهبود وضعیت کابینه، به رئیس‌جمهور کمک کند».

لازمه استفاده از شایستگان فارغ از نگاه سیاسی در دولت

با تکیه به شعار ابتدایی دولت در مورد فراجناحی و مردمی‌بودن که رئیسی وعده داده بود، انتظار می‌رود حالا که بر اساس اظهاراتش به ضعف عملکرد برخی وزرای خود اعتقاد دارد، دست به تغییر زده و شایستگان را فارغ از نگاه سیاسی به کابینه دعوت کند. از انتصابات گروهی بپرهیزد و با جابه‌جایی گزینه‌های خودی از یک کرسی به کرسی دیگر به شائبه قحط‌الرجال‌بودن در کابینه سیزدهم دامن نزند. به عبارتی اجازه دهد شایستگان بر مسند وزارت بنشینند شاید با راهکارهای مناسب مانع فروریختن بیشتر دیوار اعتماد عمومی نسبت به مسئولان شوند و با خارج‌کردن حاکمیت یکدست و تک‌صدای مجلس و دولت، موتور محرک کشور را به حرکت درآورند.