سازمان زندانها مسئول حفظ سلامت و امنیت زندانیان است
با توجه به اینکه یکی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین اهداف اعمال مجازات از سوی قوه مقننه از طریق تدوین قوانین کیفری و اجرای این قوانین از سوی دستگاه قضائی، رعایت عدالت و پیشگیری از ارتکاب جرم از طرف شخص مجرم و سایر افراد مستعد ارتکاب بزه است و مجازات‌هایی که از طرف قانون‌گذار در قوانین کیفری پیش‌بینی شده است، باید مطابق ضوابط شرعی «به جهت آنکه یکی از منابع قانون‌گذاری ایران فقه پویای شیعه است» و اصول اساسی عدالت کیفری و قانون اساسی و میثاق‌های بین‌المللی که دولت ایران به آن میثاق‌ها و پیمان‌ها ملحق شده و متعهد به اجرای مفاد آنها در اعمال مجازات است، شود.
پیمان حاج محمود عطار - وکیل دادگستری
با توجه به اینکه یکی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین اهداف اعمال مجازات از سوی قوه مقننه از طریق تدوین قوانین کیفری و اجرای این قوانین از سوی دستگاه قضائی، رعایت عدالت و پیشگیری از ارتکاب جرم از طرف شخص مجرم و سایر افراد مستعد ارتکاب بزه است و مجازات‌هایی که از طرف قانون‌گذار در قوانین کیفری پیش‌بینی شده است، باید مطابق ضوابط شرعی «به جهت آنکه یکی از منابع قانون‌گذاری ایران فقه پویای شیعه است» و اصول اساسی عدالت کیفری و قانون اساسی و میثاق‌های بین‌المللی که دولت ایران به آن میثاق‌ها و پیمان‌ها ملحق شده و متعهد به اجرای مفاد آنها در اعمال مجازات است، شود. یکی از مجازات‌های مشخص و درخور‌توجه در قوانین کیفری ایران مجازات زندان است که در بسیاری از کشورهای جهان مجازات زندان و حبس برای مجرمان مختلف پیش‌بینی شده است، بنا به شرایط شرعی و فقهی اسلام و اصول قانون اساسی در باب حقوق مردم و مقررات قانون آیین دادرسی کیفری افرادی که برابر مقررات جزائی به صورت بازداشت موقت یا بابت تحمل محکومیت حبس در اختیار بازداشتگاه‌ها و زندان‌های تحت نظارت و پوشش قوه قضائیه و سازمان زندانها قرار می‌گیرند، دارای حقوق شرعی و قانونی و بنیادین هستند که این حقوق هم در کتب فقهی فقهای بزرگ هم در اصول حقوق بنیادین شهروندی و میثاق‌های بین‌المللی پیش‌بینی شده است. از جمله حقوق اولیه یک زندانی عبارت است از داشتن امنیت جانی، بهداشت جسمی و روانی در مدت معینی که برابر ضوابط قانونی باید در محبس قرار بگیرد. تأمین حقوق اولیه زندانی از‌جمله امنیت جانی سلامت جسمی و روانی او بر عهده سازمان زندانها و مراکزی که است زندانیان به صورت موقت یا برای سپری‌کردن دوره محکومیت حبس در آن به سر می‌برند. علاوه بر سازمان زندانها و مسئولان نگهداری زندانیان، دادستان عمومی انقلاب محل استقرار زندان یا بازداشتگاه نیز در نظارت بر حسن اجرای استانداردهای لازم در تأمین امنیت جانی و روانی زندانیان مسئول است.
همه این افراد مکلف هستند با بازرسی‌های از پیش تعیین‌نشده در طول شبانه‌روز و مراقبت بر رفتار زندان‌بانان و مسئولان زندانها و استقرار وسایل و تجهیزات ایمنی نظیر دستگاه‌های اطفای حریق و وسایل مورد نیاز در صورت مشاهده نواقصی در این زمینه تذکرات لازم را به مسئولان مربوطه بدهند. در صورت تأمین‌نشدن بودجه لازم برای تهیه و تأمین وسایل و تجهیزات لازم برای رعایت امنیت و ایمنی زندانیان باید پیگیری‌ها و مکاتبات لازم از طریق سازمان زندانها و دادستان محل استقرار زندان و سایر مسئولان قضائی منطقه جهت تأمین این تجهیزات به عمل بیاید. در مراحل مختلف زمانی شاهد این بودیم که در برخی زندانها در شهرهای مختلف از‌جمله به‌تازگی در زندان لاکان شهرستان رشت و زندان اوین در شهرستان تهران بنا بر هر دلیل «عامدانه یا حادثه» اتفاقی افتاده که بررسی آن دلیل یا دلایل نیازمند یک پژوهش مستقل است.
بنا بر گزارش‌ها از هر دو زندان، یکی دچار حریق و آتش‌سوزی یا سایر حوادثی شده است که این حوادث ناگوار منجر به کشته‌شدن و مجروح‌شدن تعدادی از زندانیان و تضییع و تلف‌شدن اموال درخور‌توجهی از زندانها که متعلق به بیت‌المال است، شده است. جبران خسارت‌ها و آسیب‌های مادی و فیزیکی به اماکن استقرار زندانیان صرف نظر از اینکه اتلاف بیت‌المال است و خود موجب مسئولیت برای مقصران این حوادث است؛ اما مسئله مهم‌تر از خسارت به اموال عمومی که به هر حال قابل جبران و بازگشت از طریق ترمیم و بازسازی اماکن حادثه‌دیده خواهد بود، مسئله جان انسان‌هاست. کشته‌شدن یا مجروح‌شدن افرادی که بنا به رعایت مقررات کیفری و قانونی ناگزیر از تحمل حبس در این زندانها هستد و شرعا و قانونا و حفاظت و نگهداری از این افراد بر عهده مسئولان ذی‌ربط در سازمان زندان‌هاست، جبران‌پذیر نخواهد بود.
باید مسئولان محترم قوه قضائیه با تدبیر لازم به منظور جلوگیری از حوادثی از این دست در آینده با مساعدت و یاری دستگاه‌های امنیتی و نظارتی ضمن پیشگیری از دلایل وقوع این حوادث ناگوار در زندانها، تجهیزات و امکانات استاندارد برای جلوگیری از وقوع چنین رخدادهای دردآوری تهیه کند.
