کارکردهای انجمن علوم سیاسی ایران

سید‌محمدکاظم سجادپور*: ‌به دستاوردها و کارنامه قابل افتخار انجمن علوم سیاسی ایران از زوایای گوناگونی می‌توان نگاه کرد. در این نوشتار کوتاه، پرسش کلیدی این است که انجمن علوم سیاسی ایران چه کارکردهایی داشته، دارد و می‌تواند داشته باشد. به عبارت دیگر، از نگاهی تحلیلی و تجویزی، ترکیب واقعیت و آرمان و آنچه را انجمن علوم سیاسی ایران بوده و هست و باید باشد می‌توان در سه کارکرد «هویت‌ساز»، «پیوندساز» و «مشارکت‌ساز» خلاصه کرد؛ ولی قبل از ورود به این کارکردها باید تأکید کرد که انجمن علوم سیاسی، انجمنی علمی است. این تأکید از آن جهت اهمیت دارد که بین جمع علمی، جمع صنفی و جمع سیاسی تمایز وجود دارد. انجمن علوم سیاسی ایران در قالب مقررات انجمن‌های علمی کشور تأسیس شده و به حیات خود ادامه می‌دهد؛ بنابراین چارچوب کاری آن عمق‌بخشیدن به دانش سیاسی در سرزمین ماست. در‌عین‌حال باید تأکید کرد که انجمن علوم سیاسی ایران نهادی مردمی و برخاسته از جامعه علوم سیاسی‌دان‌هاست و خود بخشی از توسعه و پیشرفت همه‌جانبه جامعه ایران است. یکی از شاخص‌های بالندگی کشورها کمیت و کیفیت نهادهای علمی آنهاست؛ با عنایت به این نگرش باید به کارکردهای انجمن علوم سیاسی ایران پرداخت.

الف- کارکرد هویت‌ساز: انجمن علوم سیاسی ایران به دانش سیاسی در ایران هویت اعتلایی بخشیده است. علوم سیاسی در پهنای گسترده علوم انسانی و اجتماعی، رشته‌ای به‌غایت مهم، کهن و سرنوشت‌ساز و مؤثر در حیات عمومی جوامع انسانی است. مطالعه، فهم و پژوهش پدیده قدرت در کانون این رشته قرار دارد. چگونگی اندیشه‌ورزی در باب قدرت، ماهیت تولید، توزیع و مصرف قدرت به‌عنوان کالایی عمومی و مورد نیاز برای بقای جوامع بشری در سطوح خرد، میانه و کلان اعم از واحدهای محلی، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی پدیده‌های علمی‌اند که دل‌مشغولی محوری علوم سیاسی‌دان‌ها در سرتاسر گیتی هستند. انجمن علوم سیاسی با نگاهی کم‌وبیش متوازن و متعادل، هویت کلان علوم سیاسی در ایران را تقویت کرده است. پردازش این هویت کلان، یعنی متذکر‌شدن، یادآوری و پرورش این حس در بین علاقه‌مندان رشته علوم سیاسی که رشته آنها، رشته‌ای جدی و بنیادین است، از کارکردهای به‌یادماندنی و قابل تقویت انجمن علوم سیاسی است. بر اثر فعالیت‌های انجمن علوم سیاسی ایران ما می‌توانیم از خانواده بزرگ سیاسی ایران سخن بگوییم. اعضای این خانواده یعنی زیرمجموعه‌های علمی که به نحوی به مطالعه و پژوهش در باب قدرت در سطوح مختلف و با زوایای گوناگون می‌پردازند، هویتی مشترک دارند. این زیرمجموعه رشته‌های گوناگونی مانند اندیشه سیاسی، جامعه‌شناسی سیاسی، روابط بین‌الملل، سیاست‌گذاری، روان‌شناسی سیاسی و اقتصاد سیاسی را 

در بر می‌گیرد. نگاهی به نشست‌ها و همایش‌های انجمن علوم سیاسی و توازن بین این رشته‌ها در نشست‌ها، گویای واقعیت هویت‌ساز انجمن ماست.

ب- کارکرد پیوندساز: انجمن علوم سیاسی کارکردی پیوندسازانه داشته و دارد. پیوندسازی انجمن، در شکل‌های مختلف، در‌خور‌توجه است. یکی از نمودهای این کارکردها پیوندی است که انجمن علوم سیاسی ایران بین تقریبا سه نسل جامعه علوم سیاسی‌دان‌های کشور ایجاد کرده است. انجمن علوم سیاسی دانشمندان 

علوم سیاسی‌دانی را که حدود نیم‌قرن سابقه آموزشی و پژوهشی دارند، در کنار پژوهشگران و استادانی که در میانه راه هستند و همچنین افرادی که به‌تازگی وارد این عرصه علمی شده، در کنار هم قرار داده است. بزرگداشت پیش‌کسوتان، اوج ارج‌نهادن به کسانی است که عمری را در راه اعتلای این رشته سرنوشت‌ساز سپری کرده‌اند؛ ولی شاید مهم‌تر، از‌بین‌بردن فاصله نسلی و ایجاد ریل‌های میان‌نسلی است. علاوه‌بر‌این پیوندسازی بین‌نسلی، انجمن علوم سیاسی توانسته بین رشته‌ها و گرایش‌های مختلف علوم سیاسی و فراتر، بین رشته علوم سیاسی و رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی در قالب گردهمایی‌های مشترک و پشتیبانی‌کردن و پشتیبانی‌گرفتن از انجمن‌های علمی هم پیوند اقداماتی درخور‌توجه برقرار کند. در پهنه کارکرد پیوندسازی، باید به پیوند بین حوزه‌های نظری و عملی دانش سیاسی نیز اشاره کرد. انجمن علوم سیاسی کانونی برای پیوندزدن دو دنیای فکر و عمل از زاویه‌ای علمی بوده است.

ج- کارکرد مشارکت‌ساز: کارکردهایی که به آنها پرداخته شد، باید همراه با کارکردی دیگر مورد توجه قرار گیرد و آن کارکرد مشارکت‌سازانه انجمن علوم سیاسی در دو سطح مجزا و مرتبط با هم است. در سطح اول مشارکت در بهبود و ارتقای رشته علوم سیاسی در قالب‌های مختلف و در سطح دوم مشارکت در ارائه دیدگاه‌ها برای بهبود حوزه‌های سیاست‌گذاری کلان در عین حفظ جایگاه و نقش علمی است. قابل ذکر است هرجا، بحث و سخنی درمورد ارتقای رشته علوم سیاسی در میان است، انجمن علوم سیاسی ایران مطرح بوده و هست و هرجا که ظرفیت انجمن علوم سیاسی برای پژوهش و ارائه راهکارهای مربوط به سیاست‌گذاری عمومی کشور مورد شناسایی قرار گرفته، مشارکت درخور اعتنایی از طرف انجمن علوم سیاسی ایران به نمایش گذاشته شده است. به‌عنوان عضوی از انجمن علوم سیاسی ایران که در دو دوره هیئت‌مدیره عضویت داشته و مدتی ریاست هیئت‌مدیره انجمن را بر عهده داشته، نقشه‌های هویت‌ساز، پیوندساز و مشارکت‌ساز آن، به‌یادماندنی و درخور تقویت افقی و عمودی است. انجمن علوم سیاسی ایران بنا به معیارها و ضوابط جاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کارنامه‌ای درخشان از فعالیت دارد، این کارنامه باید درخشان‌تر شود؛ کارکردها باید تعمیق شوند و رشته علوم سیاسی به‌عنوان دانشی در خدمت بشریت و اعتلای ایران عزیز باید جدی‌تر گرفته شود و انجمن علوم سیاسی ایران در این پهنه، نقش و کارکردی مهم، تاریخی و سرنوشت‌ساز داشته و دارد و خواهد داشت.

* استاد رشته روابط بین‌الملل و عضو هیئت‌ علمی دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه