نمایش اتحاد در بروکسل

سرانجام با گذشت بیش از سه ماه از حمله روسیه به اوکراین، سران اتحادیه اروپا پس از بحث‌های چند‌هفته‌ای با مستثنی‌کردن مجارستان، بر سر بسته جدید تحریم‌ها علیه روسیه که کاهش ۹۰درصدی واردات نفت از این کشور تا پایان سال 2022را نیز شامل می‌شود، به توافق دست یافتند. سران 27 کشور عضو اتحادیه باوجود بدگمانی‌هایی که پیش‌تر نسبت به احتمال شکاف در میان اعضا بر سر این توافق وجود داشت، سرانجام به اجماع رسیدند و ضمن اعطای معافیت به مجارستان بیش از دوسوم واردات نفت از روسیه را برای اعضای این اتحادیه ممنوع کردند. «شارل میشل» رئیس شورای اروپا با انتشار توییتی ضمن اعلام توافق سران اتحادیه برای ممنوعیت واردات حداکثری نفت از روسیه تا پایان سال 2022 تأکید کرد که این ممنوعیت بیش از دوسوم واردات نفتی از روسیه را در بر می‌گیرد و سبب خواهد شد تا بخش بزرگی از منبع تأمین مالی ماشین جنگی مسکو قطع شود. رئیس شورای اروپا یادآور شد که تصمیم سران کشورهای عضو با هدف اعمال فشار حداکثری به روسیه و ترغیب این کشور به توقف تهاجم نظامی به اوکراین اتخاذ شده است. «اورزولا فن در لاین» رئیس کمیسیون اروپا هم در پایان نشست رهبران اتحادیه با انتشار توییتی تصریح کرد: «به‌واسطه تعهد داوطلبانه برلین و ورشو برای توقف واردات نفت از طریق خط لوله دروژبا، تحریم تازه ‌روسیه زمینه کاهش ۹۰درصدی واردات نفت اروپا از این کشور را تا پایان سال جاری فراهم می‌کند». به گزارش خبرگزاری فرانسه، با وجود اعمال ممنوعیت تازه برای واردات نفت روسیه، این ممنوعیت در مرحله اول واردات از طریق خط لوله دروژبا را که محل اصلی تأمین نفت برای مجارستان به شمار می‌رود، شامل نخواهد شد. این راهکار سبب شده است تا مجارستان از تصمیم برای وتوی بسته ششم تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه که از هفته‌های گذشته به دلیل برخی مخالفت‌ها با موانعی روبه‌رو شده بود، خودداری کند. مجارستان، کشوری محصور در خشکی و بدون دسترسی به دریا حدود ۶۵ درصد از نفت مصرفی خود را از طریق خط لوله دروژبا دریافت می‌کند. از سوی دیگر، بنا به اعلام دفتر ریاست‌جمهوری فرانسه، تحریم تدریجی اتحادیه اروپا ابتدا محدود به نفت حمل‌شده با قایق خواهد بود که حدود دوسوم خرید‌های نفتی اتحادیه اروپا از روسیه را دربر می‌گیرد. پالایشگاه‌ها در شرق آلمان، لهستان، اسلواکی و جمهوری چک نیز به خط لوله دروژبا متصل هستند. بااین‌حال، آلمان و لهستان قبلا به‌صراحت اعلام کرده‌اند که قصد ندارند از معافیت نفتی خط لوله بهره‌مند شوند و درنتیجه روسیه فقط می‌تواند به مقدار یک‌دهم حجم نفت قبلی خود را در سال آینده به اتحادیه اروپا بفروشد. بر اساس برآوردهای اندیشکده اقتصادی «بروگل» مستقر در بروکسل، کشورهای اتحادیه اروپا پیش از این روزانه حدود ۴۵۰ میلیون یورو برای نفت روسیه می‌پرداختند. روسیه حساب کرده بود که امسال درآمدی اضافی به ارزش ۷/ ۱۳ میلیارد یورو از محل سوخت‌های فسیلی نصیبش خواهد شد. آنتون سیلوانوف، وزیر دارایی روسیه در تلویزیون دولتی این کشور با اشاره به پیش‌بینی اخیر وزارت توسعه‌ اقتصادی گفت این مبلغ از محل درآمدهای نفتی و گازی می‌‌تواند بالغ بر «بیش از یک‌بیلیون روبل» باشد. بخشی از این درآمد اضافی صرف ادامه حملات روسیه در اوکراین خواهد شد. سیلوانوف تصریح کرد، دولت تمایل دارد امسال این درآمد اضافی را به‌جای آنکه کنار بگذارد، خرج کند. این پول به گفته او صرف «پرداخت‌های اضافی» برای بازنشستگان و خانواده‌های صاحب فرزند و همچنین «عملیات ویژه» در اوکراین خواهد شد. مقامات روسیه تجاوز به خاک اوکراین را «عملیات ویژه» می‌نامند.

تحریم بزرگ‌ترین بانک روسیه

کاخ الیزه در بیانیه‌ای که به مناسبت بسته جدید تحریمی بروکسل علیه مسکو منتشر شده تأکید کرده است که مذاکرات باید در اسرع وقت برای متوقف‌کردن مابقی واردات نفت روسیه از سوی اتحادیه اروپا از سر گرفته شود. به نوشته یورونیوز، بسته تحریم‌های جدید که کشورهای عضو اتحادیه اروپا از یک ماه پیش رایزنی و مذاکره برای تصویب آن را آغاز کرده بودند؛ همچنین فهرست تحریم اشخاص و نهاد‌های نزدیک و وابسته به مسکو را گسترده‌تر کرده است.

در این راستا علاوه بر افزوده‌شدن نام ۶۰ شخصیت دیگر از جمله کیریل یکم، اسقف اعظم کلیسای ارتدوکس روسیه به فهرست سیاه تحریم‌های روسیه، دسترسی بزرگ‌ترین بانک این کشور به سیستم مالی بین‌المللی سوئیفت نیز قطع شده است. قطع دسترسی به سوئیفت علاوه بر «اسبربانک» یا بانک پس‌انداز فدراسیون روسیه که بزرگ‌ترین بانک این کشور و اروپای شرقی به شمار می‌رود، دو بانک دیگر روسیه را نیز شامل می‌شود.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، پیش از تصویب بسته تحریمی جدید در یک کنفرانس ویدئویی خطاب به رهبران اروپایی خواستار یکپارچه‌شدن کشورهای عضو اتحادیه و اتخاذ موضعی قاطعانه برای اعمال فشار به روسیه شده بود.

هم‌زمان با اعلام کلیات طرح کمیسیون اروپا برای به‌صفررساندن وابستگی اعضای اتحادیه اروپا به نفت روسیه، قیمت جهانی نفت از مرز ۱۰۹ دلار فراتر رفت. کمیسیون اروپا اعلام کرد در تلاش است تا طرح توقف واردات نفت خام روسیه در شش ماه آینده و قطع ورود محصولات نفتی فرآوری‌شده روسیه به اتحادیه اروپا را تا پایان سال ۲۰۲۲ پس از حصول اجماع در میان ۲۷ کشور عضو این اتحادیه به اجرا بگذارد. بدین‌ترتیب، با لحاظ تخفیف‌هایی در مورد مجارستان و اسلواکی، وابستگی سایر اعضای اتحادیه اروپا به نفت روسیه تا پایان سال جاری میلادی 90درصد کاهش می‌یابد.

در پی اعلام این خبر، بهای هر بشکه نفت پایه برنت در جریان دادوستدها از ۱۰۵ دلار تا ۱۰۹ دلار و ۶۵ سنت صعود کرد ولی سپس تا ۱۰۸ دلار و ۵۶ سنت عقب‌نشینی کرد. بااین‌حال، قیمت جهانی نفت ۳.۳ درصد افزایش یافت و به بالاترین سطح در شش روز گذشته رسید.

سهم روسیه از نفت مورد نیاز اروپا

براساس داده‌های اداره آمار کمیسیون اروپا (یورواستات) روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین منبع نفت خام اتحادیه اروپا، تأمین‌کننده حدود یک‌چهارم مجموع واردات ۲۷ کشور عضو این اتحادیه است. آژانس بین‌المللی انرژی نیز گزارش داده که در میان اعضای اتحادیه اروپا، هلند، آلمان و لهستان بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت خام روسیه هستند. چنان که هلند در نوامبر 2021 روزانه ۷۴۸ هزار بشکه نفت از روسیه خریداری کرده است. این میزان واردات نفت خام روسیه برای آلمان ۵۵۵ هزار بشکه در روز و برای لهستان نزدیک به ۳۰۰ هزار بشکه در روز بوده است. اما در ۱۲‌ماهه سال ۲۰۲۱، آلمان با واردات ۳۴ درصد از نفت مورد نیاز خود از روسیه، بزرگ‌ترین واردکننده اروپایی نفت‌ خام از روسیه بوده و در مجموع ۲۳.۶ میلیارد دلار به این کشور پرداخته است. لهستان و هلند نیز در رتبه‌های بعدی قرار گرفته و به‌ترتیب ۱۴.۷ و ۱۱.۴ میلیارد دلار صرف واردات نفت خام روسیه کرده‌اند.

مطابق اعلام بانک مرکزی روسیه، این کشور در سال ۲۰۲۱ درمجموع ۱۱۰.۲ میلیارد دلار از محل صادرات نفت خام درآمد داشته است. این در شرایطی است که مقصد نزدیک به ۵۲ درصد نفت خام صادراتی روسیه، کشورهای عضو اتحادیه اروپا بوده‌اند. همچنین مقصد اصلی حدود ۵۱ درصد از صادرات ۶۸.۷ میلیارد دلاری فرآورده‌های نفتی روسیه در سال ۲۰۲۱ نیز کشورهای عضو اتحادیه اروپا بوده‌اند که هلند، فرانسه و آلمان در صدر قرار داشته‌اند.

به‌این‌ترتیب، اگر طرح کمیسیون اروپا برای به‌صفر‌رساندن وابستگی کشورهای عضو اتحادیه به نفت و فرآورده‌های نفتی روسیه اجرا شود، بر پایه درآمد ارزی روسیه در سال ۲۰۲۱، حدود ۹۲.۳ میلیارد دلار از آن خواهد کاست. این رقم معادل ۱۹ درصد مجموع صادرات نفتی و غیرنفتی روسیه در سال ۲۰۲۱ است. این رقمی است که اتحادیه اروپا برای هزینه‌کرد آن و تأمین نفت و فرآورده‌های موردنیاز خود به سراغ سایر تأمین‌کنندگان اصلی نفت این اتحادیه یعنی نروژ، عراق، نیجریه، عربستان سعودی، قزاقستان، لیبی، ایالات متحده، بریتانیا، آذربایجان و الجزایر خواهد رفت.