«ترنس‌نیستریا» اسیر نوستالژی مرگ‌بار کمونیسم

با وجود ناکامی روسیه در جنگ اوکراین و عقب‌نشینی نظامیان تحت فرمان پوتین به مناطق شرقی اوکراین، اما منطقه‌ای در مرز اوکراین و مولداوی مانند شرق اوکراین، به محل تنش تبدیل شده است. این روزها «ترنس‌نیستریا»، منطقه مرزی کوچکی که بین اوکراین و مولداوی واقع شده و جدایی‌طلبان طرفدار روسیه بر آن کنترل دارند، توجهات بسیاری را به خود جلب کرده است. استقلال این منطقه از مولداوی که در اوایل دهه ۱۹۹۰ به طور یک‌جانبه از سوی جدایی‌طلبان اعلام شد، هنوز از سوی هیچ کشوری در جهان به رسمیت شناخته نشده است. روسیه نیز تاکنون از این کار خودداری کرده اما گروه کوچکی متشکل از ۱۵۰۰ نظامی را تحت عنوان «حافظان صلح» به این منطقه فرستاده است.

نگرانی‌ها درباره آینده این منطقه پس از آن افزایش یافت که ژنرال رستم مینه‌کایف، معاون فرمانده نیروهای منطقه نظامی روسیه مرکزی در ماه آوریل ادعا کرد که هدف مسکو، کنترل کامل بر جنوب اوکراین و منطقه دونباس است تا به این ترتیب به شبه‌جزیره کریمه و منطقه ترنس‌نیستریا دسترسی داشته باشد. مینه‌کایف ادعا کرد که در منطقه ترنس‌نیستریا نیز به جمعیت روسی‌زبان ظلم می‌شود و به این ترتیب کنترل بر جنوب اوکراین راهی برای کمک به آنها خواهد بود. در آن زمان سخنان او واکنش‌های بسیاری را برانگیخت؛ از جمله رهبران اوکراین اعلام کردند که مقامات روسیه سعی دارند با طرح چنین ادعاهایی مداخلات خود را در کشور مولداوی توجیه کنند.

از دیگر دلایل افزایش نگرانی‌ها درباره احتمال ورود نیروهای روسیه به ترنس‌نیستریا، وقوع چند انفجار در داخل این منطقه بود که در اثر آن برخی ساختمان‌های دولتی که مقر دولت محلی محسوب می‌شد، آسیب دیدند. علاوه بر این و بر اساس گزارش‌ها، دو دکل رادیویی و یک واحد نظامی نیز هدف اصابت موشک قرار گرفتند. ویتالی ایگناتیف، وزیر خارجه ترنس‌نیستریا ادعا کرد که «مطابق اطلاعات به‌دست‌آمده، ردپای سازمان‌دهندگان این حملات به اوکراین منتهی شده»؛ اما کی‌یف هرگونه ارتباط با این انفجارها را رد کرد و مدعی شد که روسیه پشت این وقایع است.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین می‌گوید مسکو سعی دارد از این مسیر و با استفاده از تکنیک «حمله با پرچم دروغین» یعنی اقدام به بمب‌گذاری در این منطقه و مقصردانستن فردی دیگر، بهانه لازم برای حمله به مولداوی را به دست آورد. «هدف روسیه از این اقدامات روشن است؛ یعنی بی‌ثبات‌کردن منطقه و تهدید مولداوی. آنها می‌خواهند نشان دهند که اگر مولداوی از اوکراین حمایت کند، گام‌های خاصی علیه آن برداشته خواهد شد».

این احتمال نیز مطرح است که نیروهای روسی مستقر در داخل ترنس‌نیستریا مستقیم به اوکراین حمله کنند و به این ترتیب جبهه دیگری را علیه نیروهای اوکراینی بگشایند.

استفان وولف، استاد امنیت بین‌الملل در دانشگاه بیرمنگام به یورونیوز می‌گوید: «چنین چیزی ممکن است و با استراتژی پوتین برای بازسازی هرچه بیشتر اتحاد جماهیر شوروی سابق مطابقت دارد و به روسیه نیز برای افزایش نفوذ خود در منطقه کمک می‌کند. با وجود این روس‌ها برای رسیدن به این هدف باید توان نظامی قابل توجهی داشته باشند اما با توجه به آنچه در اوکراین دیده می‌شود، به نظر می‌رسد روسیه در حال حاضر فاقد چنین قدرت نظامی‌ای است؛ زیرا آنها حتی در دونباس پیشرفت زیادی نداشته‌اند».

حمله احتمالی روسیه

نگرانی‌ها درباره آینده «ترنس‌نیستریا» در حالی رو به افزایش است که ساکنان این منطقه نیز عمدتا طرفدار روسیه و دیدگاه‌های مسکو هستند تا کی‌یف. شایعاتی از این دست که احتمالا روسیه از مسیر ترنس‌نیستریا به کل مولداوی حمله خواهد کرد تا بخشی از اتحاد جماهیر شوروی سابق را پس بگیرد، در میان مردم محلی رواج یافته است. پذیرش این شایعات برای آنها سخت است و عمدتا معتقدند که نمی‌توانند در حالی که مولداوی دوست مسکو محسوب می‌شود، حمله پوتین به آن را درک کنند و برخی از ساکنان نیز می‌گویند که درگیری آخرین چیزی است که آنها می‌خواهند.

نظرسنجی جدید «پولیتیکو» نیز نشان می‌دهد که ۴۶ درصد از پاسخ‌دهندگان در مولداوی، تهاجم روسیه را یک «حمله غیرموجه» می‌دانند. با وجود این کم نیستند کسانی که از حضور نیروهای روسیه در خاکشان استقبال می‌کنند و با تبلیغات سیاسی مسکو مبنی بر فعالیت نئونازی‌ها در اوکراین موافق‌اند.

آنها همچنین به‌طور آشکار نارضایتی خود را از حضور جمعیت قابل توجهی از پناه‌جویان اوکراینی در خاکشان ابراز می‌کنند و می‌گویند در حالی که مولداوی کشوری ضعیف است، مجبور است اکنون اندوخته‌های اندک خود را با پناه‌جویان اوکراینی تقسیم کند و همین موضوع باعث افزایش بهای بسیاری از محصولات و کالاهای اساسی در این کشور شده است.

نوستالژی شوروی

به نظر ولودیمیر فسنکو، رئیس مرکز مطالعات سیاسی کاربردی «پنتا» در اوکراین، این را که دیدگاه مردم در منطقه مرزی ترنس‌نیستریا شبیه دیدگاه ساکنان مناطق مرزی شرق اوکراین است نباید موضوعی غیرعادی دانست و علاوه بر این «به عنوان یک قاعده، بسیاری از افراد متعلق به نسل‌های قدیمی‌تر نسبت به دوران شوروی دلتنگی نشان می‌دهند». به نظر او، علت وجود چنین دیدگاهی، به شکاف بین نسل‌ها و حتی به شکاف میان مناطق برمی‌گردد. فسنکو می‌گوید: «در مناطق روسی‌زبان، نوستالژی دوران اتحاد جماهیر شوروی پیشین به‌شدت قوی است و در مقابل در مناطق غربی اوکراین، نگرش انتقادی نسبت به اتحاد جماهیر شوروی حاکم است».

به همین دلیل است که در این مناطق، دلتنگی مردم نسبت به دوران اتحاد جماهیر شوروی اغلب به حمایت از روسیه تبدیل می‌شود؛ اگرچه میان این دو موضوع تفاوت زیادی وجود دارد. ولودیمیر فسنکو می‌افزاید: «در نسل‌های قدیمی‌تر، نوستالژی برای اتحاد جماهیر شوروی در درجه اول به دلایل اجتماعی است، زیرا در نظام سوسیالیستی، شکاف زیادی در درآمد وجود نداشت و یک سیستم حقوق بازنشستگی به همراه نرخ‌های پایین آب و برق حاکم بود. با وجود این بسیاری فراموش کرده‌اند که در آن دوران کمبود بسیاری از کالاها، حتی گوشت و سوسیس وجود داشت». خبرنگار یورونیوز در شهر اوکراینی کودیما در نزدیکی مرز مولداوی با لیوبوف ۶۳ساله صحبت کرده که به همراه همسرش مشغول رسیدگی به باغچه‌ منزلشان بودند. لیوبوف می‌گوید که اگرچه برخی از مردم شهر فکر می‌کنند در زمان اتحاد جماهیر شوروی زندگی بهتر بود، اما واقعیت چیز دیگری است. او این‌طور ادامه می‌دهد: «تنها چیز خوب در آن دوران، ثبات بود. منظورم این است که شما همیشه یک شغل داشتید، اما به غیر از آن هیچ‌چیز پایداری وجود نداشت. مثلا ما هیچ ماشینی نداشتیم؛ اکنون دو تا داریم. دیگر اینکه در آن زمان هیچ حرفی نمی‌توانستیم بزنیم زیرا دستگیر می‌شدیم. فکر می‌کنم که مردم این چیزها را فراموش کرده‌اند». او درباره حمله روسیه به اوکراین نیز می‌گوید: «احتمالا پوتین فکر می‌کرد که ما امروز در اوکراین همان مردمانی هستیم که در دوران اتحاد جماهیر شوروی زندگی می‌کردیم، اما این‌طور نیست. ممکن است برخی فکر کنند که در آن زمان اوضاع بهتر بود، اما ما اکنون طعم آزادی زیادی را چشیده‌ایم و دیگر نمی‌توانیم به محدودیت‌های زندگی دوران شوروی بازگردیم».