قمار سیاسی نتانیاهو در باریکه غزه

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

 در میان مخالفت جهانی با طرح اشغال باریکه غزه از سوی اسرائیل، نتانیاهو و کابینه‌اش خبر از حتمی‌شدن این برنامه داده‌اند. این تصمیم در شرایطی گرفته شده که نزدیک به ۷۰۰ روز از شروع جنگ گذشته و نزدیک به ۷۰ هزار نفر جان باخته‌اند و از باریکه غزه چیز زیادی باقی نمانده است. جلسه کابینه اسرائیل ۱۰ ساعت طول کشید و در نهایت نتانیاهو تصمیمی را اعلام کرد که به گفته بسیاری فقط به تشدید کشتار فلسطینی‌ها و بحران منجر خواهد شد.

در متنی که کابینه اسرائیل منتشر کرده، آنها از استفاده از لفظ اشغال غزه خودداری کرده‌اند. اما کمتر کسی باور می‌کند که نتانیاهو دست از رؤیای اشغال باریکه غزه بکشد. در‌حال‌حاضر جمعیت بیش از دو میلیون‌نفری غزه در آستانه بحرانی جدید قرار دارند.

از طرح نتانیاهو چه می‌دانیم؟

قبل از هر چیز مسئله اصلی این است که تصمیم درباره اشغال غزه، تقریبا تصمیمی تک‌نفره است و در سرزمین اشغالی و در میان متحدان نتانیاهو هم پرطرفدار نیست. در بیانیه‌ای که دولت اسرائیل منتشر کرده، نیروهای دفاعی ملزم شده‌اند خود را برای کنترل غزه آماده کنند. طبق ادعای این نیروها، همین حالا ۷۵ درصد از غزه تحت کنترل اسرائیل است و نقاطی که باقی مانده، مربوط به بخش‌هایی است که زندانیان اسرائیلی از سوی حماس در آنجا نگهداری می‌شوند. در بیانیه اخیر اسرائیل پنج نکته را درباره پایان جنگ غزه متذکر شده که شامل خلع سلاح کامل حماس، بازگرداندن همه گروگان‌های زنده یا مرده، غیرنظامی‌سازی کامل باریکه و کنترل امنیتی کامل غزه به دست اسرائیل و ایجاد یک اداره غیرنظامی جایگزین که نه حماس و نه تشکیلات خودگردان فلسطین باشد، می‌شود.

این ارتش اشاره کرده در شرایطی که آنها برای اشغال غزه آماده می‌شوند، جمعیت غیرنظامیان فلسطینی کمک‌های انسانی دریافت خواهند کرد. نتانیاهو مدعی شده هر‌چند در پی کنترل کامل بر غزه است اما نمی‌خواهد آن را حفظ کند؛ این ادعا از سوی بسیاری رد می‌شود و کمتر کسی به آن باور دارد. حماس این اقدام را میل نتانیاهو برای خدمت در راستای منافع شخصی خود می‌داند که به ضرر زندانیان اسرائیلی تمام می‌شود.

موافقان و مخالفان چه می‌گویند؟

موافقان طرح اشغال غزه آن‌قدر کم هستند که می‌توان گفت نتانیاهو یکه و تنها برای اجرای طرحی غیر‌انسانی ایستاده است. حتی در میان چهره‌های راست‌گرای دولت نتانیاهو هم اشغال غزه به آن شیوه‌ای که نتانیاهو دنبال آن است، طرفداری ندارد. جامعه جهانی معتقد است که نمی‌تواند به گفته‌های نتانیاهو درباره اینکه غزه را ترک خواهد کرد، اعتماد کنند. آنها معتقدند نتانیاهو تبدیل به مهره‌ای شده که کنترل آن از دست دیگران خارج است و اگر نخواهد غزه را واگذار کند، هیچ نیرویی قادر به کنترل او نخواهد بود. در بیانیه نتانیاهو عمدا از کلمه اشغال استفاده نشده است و به شکلی ریاکارانه از کلمه حساسیت‌انگیزی که در ابتدا مطرح شده بود، عقب‌نشینی شده. اما متن بیانیه به‌ طور کامل نشان می‌دهد که نتانیاهو قصد دارد غزه را اشغال کند. نتانیاهو سال‌ها درباره اینکه چرا نمی‌خواهد و نمی‌تواند به روند صلح اسلو تن بدهد، بهانه‌جویی کرده است و او حالا تبدیل به سیاست‌مداری شده که قول و قرارهایش مطلقا اعتباری ندارد. آنچه نخست‌وزیر اسرائیل درباره تشکیل دولتی در غزه که در دست حماس یا تشکیلات خودگردان فلسطینی نباشد، می‌گوید، ساخته و پرداخته ذهن اوست و فاقد زیرساخت‌های لازم است.

بتسرئیل اسمورتیچ، وزیر دارایی جنجالی نتانیاهو، از افرادی است که ظاهرا از طرح نخست‌وزیر خوشش آمده است. او در اظهاراتی که بسیار سروصدا کرد و مورد انتقاد قرار گرفته، گفته است که ما کشور فلسطین را پاک خواهیم کرد. مهم‌ترین مخالف نتانیاهو رئیس ستاد ارتش اسرائیل است که نتانیاهو گفته اگر قصد مخالفت داشته باشد، می‌تواند استعفایش را تقدیم کند. او می‌گوید طرح نتانیاهو برای اشغال غزه زندانیان اسرائیلی را در دردسری بزرگ می‌اندازد. فرماندهان نظامی اسرائیلی مدت‌هاست که می‌گویند در شرایط فعلی، ماندن در غزه هیچ توجیهی ندارد و باید به‌سرعت پایان بگیرد. اما نتانیاهو مایل نیست که دست به چنین اقدامی بزند و نظامیان معتقدند طرح اشغال غزه برای سال‌ها زندگی سربازان را هدر خواهد داد و برای آنها خطرناک است. هفته گذشته رسانه‌های اسرائیلی اعلام کردند که ایال زمیر، رئیس ستاد ارتش که به‌تازگی و در سال ۲۰۲۵ به این سمت رسیده است، با نتانیاهو و طرح او برای اشغال غزه زاویه‌ای اساسی دارد. او حتی دست به تصمیمی زد که به سربازان اسرائیلی فرصت تمدید مرخصی را می‌داد تا با نخست‌وزیر لجبازی کند. طرفداران نتانیاهو دست به تخریب گسترده زمیر زدند و اعلام کردند که اگر می‌خواهد با تصمیم نخست‌وزیر مخالفت کند، باید دست از شغل خود بشوید و راه خانه‌نشینی را در پیش بگیرد.

زمیر معتقد است طرح اشغال غزه می‌تواند تا دو سال یا حتی بیشتر زمان ببرد و در این فاصله جان سربازان زیادی به خطر خواهد افتاد. همین حالا گزارش‌ها نشان می‌دهد بسیاری از این سربازان به اختلالات گسترده روان دچار شده، از خستگی مفرط رنج می‌برند و نرخ خودکشی در میان‌شان گسترش پیدا کرده است. اما برای دولت و کابینه نتانیاهو نه جان سربازانی که قرار است در اشغال غزه شرکت کنند و نه وضعیت زندانیان اهمیتی ندارد.

در بیرون از سرزمین‌های اشغالی هم مخالفت زیادی با طرح اسرائیل شنیده می‌شود. کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، این تصمیم را تشدید یک اشتباه خوانده که باعث خون‌ریزی بیشتر می‌شود. آلمان که در همه هفته‌های اخیر در مقابل به رسمیت شناختن کشور فلسطینی مقاومت به خرج می‌داد و با فرانسه و حتی بریتانیا همراه نشد، حالا تصمیم گرفته است بالاخره صادرات سلاح به اسرائیل را که برای مدت‌ها به آن اصرار داشت، متوقف کند؛ تصمیمی که بسیار دیر گرفته شده است. درعین‌حال یک قانون‌گذار آلمانی از این هم فراتر رفته و مسئله تحریم اسرائیل را مطرح کرده که بعید به نظر می‌رسد عملی شود. بااین‌همه در چنین شرایطی می‌توان گفت فشار دیپلماتیک بر تل‌آویو افزایش کم‌سابقه‌ای داشته است.

مصطفی برغوثی، رئیس ابتکار فلسطین، می‌گوید تصمیم اسرائیل برای گسترش عملیات نظامی خود در غزه اعلام یک جنایت جنگی است. وزارت خارجه ترکیه هم رویکردی منفی به ماجرا دارد. آنکارا که مدت‌هاست شمشیر را برای نتانیاهو از رو بسته است، می‌گوید اسرائیل قصد دارد که فلسطینی‌ها را از سرزمین خود آواره کند. بلکر تورک از سازمان ملل خواهان پایان فوری جنگ در غزه شده و هشدار داده که تشدید آن باعث آوارگی گسترده‌تر، کشتار بیشتر و ویرانی بی‌معنا خواهد شد.

خانواده‌های زندانیانی که در روز هفت اکتبر به باریکه غزه منتقل شده‌اند، می‌گویند تصمیم نتانیاهو آنها را به سوی یک فاجعه عظیم برای گروگان‌ها و سربازان سوق خواهد داد.

در مقابل در ایالات متحده هنوز صدای مخالفی بلند نشده است و برخی رسانه‌ها از احتمال هماهنگی میان نتانیاهو و ترامپ بر سر اشغال غزه حرف می‌زنند. پیش‌ازاین ترامپ چراغ‌ سبز خود را درباره انتقال جمعیت غزه به کشورهای همسایه نشان داده بود که از سوی کشورهایی مانند اردن و مصر مورد انتقاد شدید قرار گرفته بود. اما ظاهرا بنیامین نتانیاهو بر روی این تصمیم حساب کرده است.

همان‌طور که گفتیم، ظاهرا دولت دونالد ترامپ دست‌کم تا این ساعت دغدغه‌ای از بابت تصمیم نتانیاهو ندارد. اما برخی رسانه‌ها عصر جمعه خبر از یک مکالمه تلفنی تندوتیز میان نخست‌وزیر اسرائیل و رئیس‌جمهور آمریکا داده‌اند. ان‌بی‌سی نوشته است‌ ترامپ و نتانیاهو درباره گرسنگی کودکان غزه مشاجره داشته‌اند و رئیس‌جمهور آمریکا بر سر نتانیاهو فریاد کشیده است. او گفته نمی‌خواهم بشنوم که گرسنگی ساختگی است. به من ثابت شده که کودکان از گرسنگی می‌میرند. پیش‌ازاین هم برخی رسانه‌ها از دعوای بین این دو نفر خبر داده بودند. اما خبر پیشین تکذیب شده بود. ناظران معتقدند نتانیاهو به‌خوبی می‌داند که چطور با چاپلوسی قلب ترامپ را به دست بیاورد. او جرد کوشنر، داماد ترامپ، را هم در کنار خود می‌بیند و معتقد است که یک همدست در کاخ سفید دارد که می‌تواند منافع نتانیاهو را دنبال کند.

اشغال باریکه غزه چه معنایی دارد؟

رسانه‌های اسرائیلی می‌گویند ارتش به صورت فوری وارد غزه نخواهد شد و ابتدا اهالی آنجا را ترک می‌کنند. بر‌اساس طرح ابتدایی و ادعایی دولت نتانیاهو، این طرح فقط بر روی منطقه غزه بدون در نظر گرفتن اردوگاه‌های اطراف متمرکز است. اما کمتر کسی می‌تواند بگوید که نتانیاهو به همین میزان اکتفا خواهد کرد. به‌ نظر می‌رسد که منظور، صدها هزار ساکن شمال غزه باشد. از سوی دیگر نتانیاهو اعلام کرده که نیروهای عرب قرار است در آینده اداره غزه را به دست بگیرند، اما درباره اینکه منظورش دقیقا از نیروهای عرب چیست، توضیح شفافی ارائه نداده است. اردنی‌ها و مصری‌ها ظاهرا مایل‌اند در اداره غزه مشارکت داشته باشند، اما این ایده هم تا امروز فقط یک گمانه‌زنی از سوی رسانه‌های غربی به‌ حساب می‌آید و معلوم نیست که آیا اداره باریکه غزه درصورتی‌که نتانیاهو موفق شود طرحش را به ثمر برساند، به کشورهای همسایه باریکه غزه منتقل خواهد شد یا وضعیت به صورت مبهم برای زمانی نامعلوم باقی می‌ماند.

از نظر مالی، اشغال باریکه غزه با پرداخت هزینه‌های گزاف برای دولت نتانیاهو همراه است. اما ظاهرا تل‌آویو به این موضوع اهمیت زیادی نمی‌دهد. حتی در زمانی که نتانیاهو فقط به بمباران بی‌امان غزه اکتفا کرده بود، مخالفان دولت بر سر اینکه هزینه بسیار زیادی صرف یک جنگ بی‌پایان شده‌ است، اتفاق نظر داشتند، اما برای بنیامین نتانیاهو نگرانی بابت هزینه‌ها یک امر فانتزی و فاقد اهمیت است.

خبرنگار اسرائیل‌هیوم معتقد است هزینه اشغال کامل غزه در ماه‌های پیش‌رو می‌تواند به شش میلیارد دلار برسد. همچنین هزینه بسیار بالایی باید صرف نگهداری از ۲.۲ میلیون نفر از جمعیت فلسطینی غزه شود.

طبق پیش‌بینی رسانه‌های اسرائیلی، ارتش اسرائیل باید ابتدا با پنج لشکر و به مدت شش ماه کار خود را در باریکه غزه آغاز کند.

آغاز عملیات می‌تواند به مرگ گروگان‌ها بینجامد. از سوی دیگر، تحلیلگران اسرائیلی معتقدند از نظر دی‍پلماتیک، روابط بین‌المللی نتانیاهو با چنین تصمیمی نابود خواهد شد.

80 درصد از جمعیت غزه که از خانه‌های خود آواره شده‌اند، در همان ۲۵ درصد از سرزمین غزه زندگی می‌کنند که نتانیاهو قصد اشغالش را دارد. آنها در چادرها زندگی می‌کنند و پیش‌ازاین خانه و بسیاری از اعضای خانواده را از دست داده‌اند. در حقیقت نزدیک به دو میلیون فلسطینی در طرح اشغال نتانیاهو تحت‌ تأثیر قرار می‌گیرند.

نتانیاهو نمی‌تواند به این موضوع اعتراف کند که نزدیک به دو سال جنگ در غزه فقط ویرانی و بدنامی و مرگ به بار آورده است. در حقیقت اداره این باریکه کماکان در دست حماس است و زندانیان اسرائیلی از طرف این گروه در نقاط اشغال‌نشده در غزه نگهداری می‌شوند و دورنمایی برای آزادی آنها وجود ندارد. در چنین شرایطی برای بنیامین نتانیاهو دشوار است که اعتراف کند هزینه گزافی که بابت حمله به غزه به اسرائیلی‌ها تحمیل کرده، راه به جایی نبرده. او در مقابل تصمیم گرفته است‌ وضعیت را از قبل هم دشوارتر کند. برای نتانیاهو که بیش از 70 سال دارد و پرونده قضائی او در دست بررسی است، پایان جنگ غزه می‌تواند به معنای پایان کار سیاسی او و رسیدگی به پرونده پروپیمانش باشد. «بی‌‌بی» باید میان مرگ سیاسی یا اشغال غزه و به خطر انداختن جای زندانیان و به جان خریدن بدنامی عظیم سیاسی یکی را انتخاب کند و ظاهرا همین حالا هم انتخاب خود را کرده است.