وقتی تهدیدهای مجازی ترامپ و مدودف به بازی خطرناک میان آمریکا و روسیه تبدیل می‌شود
دوئل هسته‌ای در سایه «دست مرده»
در شرایط عادی، آنچه امروز میان آمریکا و روسیه رخ داده، لحظه‌ای سرنوشت‌ساز و دلهره‌آور در تاریخ معاصر به‌شمار می‌آید. هیچ رئیس‌جمهور آمریکا، حتی در دوران جنگ سرد، هرگز به صورت علنی فرمان حرکت زیردریایی‌های هسته‌ای به سوی آب‌های روسیه را صادر نکرده بود. اقدام ترامپ، ورود به مرحله‌ای تازه از تهدید هسته‌ای بود که حتی رهبران پیشین آمریکا جرئت نزدیک‌شدن به آن را نداشتند.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
شرق: در شرایط عادی، آنچه امروز میان آمریکا و روسیه رخ داده، لحظه‌ای سرنوشت‌ساز و دلهره‌آور در تاریخ معاصر به‌شمار می‌آید. هیچ رئیس‌جمهور آمریکا، حتی در دوران جنگ سرد، هرگز به صورت علنی فرمان حرکت زیردریایی‌های هسته‌ای به سوی آب‌های روسیه را صادر نکرده بود. اقدام ترامپ، ورود به مرحله‌ای تازه از تهدید هسته‌ای بود که حتی رهبران پیشین آمریکا جرئت نزدیک‌شدن به آن را نداشتند.
درست است که شوروی در بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲ با استقرار موشک‌های هسته‌ای تا فاصله حدود 145کیلومتری سواحل آمریکا، جهان را برای ۱۳ روز تا مرز فاجعه هسته‌ای پیش برد، اما اکنون با توجه به سبک حکمرانی غیرمتعارف و غیر‌قابل پیش‌بینی ترامپ، نگرانی قابل توجهی ایجاد نشده و بسیاری این بحران را تکرار کامل آن حادثه تاریخی نمی‌دانند. با‌این‌حال، این به معنای بی‌خطربودن اقدام اخیر نیست. ترامپ عملا سیاست هسته‌ای واشنگتن در قبال روسیه را تغییر داده و اولین پله نردبان تشدید تنش را با حالتی بی‌اعتنا پیموده است؛ اقدامی که اگر پوتین پاسخی هم‌تراز بدهد، می‌تواند به بحرانی بزرگ منتهی شود. با وجود این، به نظر می‌رسد ترامپ حساب همه چیز را کرده است و در واقع از همان دفترچه راهنمای روسیه در عرصه نمایش قدرت استفاده می‌کند. پوتین سال‌هاست که نمایش قدرت هسته‌ای را به ابزاری برای فشار تبدیل کرده؛ چه با استقرار موشک‌های اسکندر در کالینینگراد، چه با انتقال تسلیحات هسته‌ای به بلاروس و چه با تهدید به استفاده از سلاح هسته‌ای تاکتیکی در اوکراین. حالا هم با تولید موشک‌های مافوق صوت اورشنیک و استقرار قریب‌الوقوع آنها در بلاروس، بار دیگر جهان را به تماشای قدرت‌نمایی هسته‌ای روسیه نشانده است.
پیام به پوتین
در روزهای اخیر، دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهور پیشین روسیه و حالا به‌عنوان صدای رسانه‌ای تهاجمی پوتین در فضای مجازی، هشدار داده تهدیدات ترامپ می‌تواند جرقه جنگی تمام‌عیار میان آمریکا و روسیه باشد. ترامپ هم با کم‌رنگ‌تر‌کردن تمجیدهای سابقش از پوتین، به‌وضوح اعلام کرده تهدیدهای مسکو را به معنای واقعی جدی می‌گیرد، نه صرفا به صورت لفاظی؛ رویکردی که برعکس توصیه‌هایی است که معمولا درباره خودش مطرح می‌شود.
ترامپ در پستی خطاب به مدودف نوشت: «کلمات اهمیت زیادی دارند و می‌توانند اغلب پیامدهای ناخواسته‌ای داشته باشند». تهدید اخیر ترامپ را می‌توان نوعی نمایش دانست؛ نمایشی پرریسک، اما همچنان یک شو. او به‌خوبی می‌داند که باید پیام قدرت خود را هم به مخاطب داخلی و هم به مخاطب خارجی مخابره کند.
البته انگیزه‌های دیگری هم مطرح است. در روزهای آینده، ترامپ باید راهبرد خود برای مقابله با تهاجم روسیه به اوکراین را آشکار کند؛ به‌ویژه پس از حمله مرگبار اخیر به کی‌یف که ۳۱ کشته برجای گذاشت. تهدید به اعمال تحریم‌های ثانویه علیه کشورهایی که از روسیه انرژی خریداری می‌کنند -از‌جمله چین، هند، ترکیه و امارات- چالشی بزرگ برای دیپلماسی آمریکا خواهد بود. ترامپ اگر عقب‌نشینی کند، می‌تواند همین استقرار زیردریایی‌ها را نشانه جدیت خود در قبال روسیه معرفی کند؛ راهبردی که هزینه سیاسی کمتری نسبت به افزایش تعرفه بر متحدان اروپایی دارد.
دگردیسی مدودف
مشاجره‌های آنلاین مدودف با ترامپ به اوج رسیده است؛ جایی که ترامپ اعلام کرد دو زیردریایی هسته‌ای را در «موقعیت‌های مناسب» قرار می‌دهد و مدودف نیز در پاسخ، با یادآوری سیستم مخوف «دست مرده» شوروی سابق -سازوکاری برای شلیک خودکار موشک‌های هسته‌ای در صورت حمله آمریکا- تهدید به انتقامی ویرانگر کرد. این هشدار در واکنش به توهین ترامپ بود؛ جایی که مدودف ۵۹ساله را «رهبر شکست‌خورده» خوانده بود. «دست مرده» به یک سامانه مخوف و خودکار کنترل پرتاب موشک‌های هسته‌ای در اتحاد جماهیر شوروی اشاره دارد که در سال‌های پایانی جنگ سرد طراحی و عملیاتی شد. نام روسی این سیستم «پِریمیت» (Perimeter) است، اما در رسانه‌ها و متون غربی به «Dead Hand» یا همان «دست مرده» مشهور شده است. این سامانه به‌گونه‌ای طراحی شده بود که حتی اگر فرماندهی عالی شوروی (یعنی رهبران سیاسی و نظامی اصلی کشور) در اثر یک حمله هسته‌ای نابود شوند و کسی برای صدور فرمان مقابله نباشد، سامانه به‌طور خودکار فعال شود و موشک‌های هسته‌ای را به سوی اهداف از پیش تعیین‌شده در کشورهای دشمن -به‌ویژه آمریکا و متحدانش- شلیک کند.
پس از اعلام حمله روسیه به اوکراین توسط پوتین، لحن مدودف بیش از پیش تهاجمی و افراطی شده است. او که حالا معاون شورای امنیت روسیه است، با الفاظی چون «ابلهان خودبزرگ‌بین آنگلوساکسون»، خطاب به سیاست‌مداران غربی، آنها را «گله‌ای از خوک‌های خرناس‌کش» خطاب قرار می‌دهد و وعده «نابودی کامل رهبری اوکراین» را تکرار می‌کند؛ لحن و ادبیاتی که سال‌ها قبل، از او بعید بود.
این تغییر رویه، تفاوتی آشکار با دهه ۲۰۰۰ و اوایل ۲۰۱۰ دارد؛ زمانی که مدودف را یکی از نمادهای نوسازی روسیه و عضوی نسبتا دموکرات از حلقه نزدیکان پوتین می‌دانستند. در حالی که پوتین اهل جودو و شکار در جنگل‌های سیبری بود، مدودف به یوگا علاقه داشت و عاشق تکنولوژی روز و موسیقی راک بود. در دوره ریاست‌جمهوری‌اش، تنش‌ها با غرب را کاهش داد، با اوباما دیداری دوستانه داشت و توافقی برای کاهش حجم زرادخانه هسته‌ای امضا کرد.
بن نوبل، استاد دانشگاه کالج لندن، در گفت‌وگو با تلگراف معتقد است این تغییر لحن مدودف بیشتر از سر نیاز به بقا و جبران گذشته است: «مدودف از ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ نزدیک‌ترین رئیس‌جمهور به غرب و از نظر بین‌المللی، لیبرالی‌ترین چهره در مقایسه با پوتین بود. اما حالا کرملین، لیبرالیسم را خطایی تاریخی و انحراف از مسیر صحیح می‌داند».
به باور نوبل، دیگر لیبرال‌های حاضر در حکومت به دلیل مهارت فنی خود جای خود را حفظ کرده‌اند و می‌توانند بی‌سروصدا بمانند، اما مدودف بدون چنین پشتوانه‌ای، مجبور است برای اثبات وفاداری و حفظ جایگاهش، صدای خود را بلندتر کند و مواضع تندتری بگیرد.
زندگی سیاسی مدودف؛ از امید تا تمسخر
مدودف، وکیل و اهل سن‌پترزبورگ، از اولین لیبرال‌هایی بود که به پوتین پیوست و تعادلی در مقابل نیروهای امنیتی موسوم به سیلوویکی در کرملین ایجاد کرد. او در سال ۲۰۰۵ معاون نخست‌وزیر شد و سه سال در این سمت ماند و از ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۰ هم‌پای پوتین و به‌عنوان نخست‌وزیر فعالیت کرد.
وقتی مدودف در ۲۰۰۸ رئیس‌جمهور شد، همگان می‌دانستند که او فقط جایگزینی موقت برای پوتین است تا دوره چهارساله محدودیت ریاست‌جمهوری تمام شود. با‌این‌حال، حضور او انرژی تازه‌ای به کرملین بخشید و امیدی هرچند گذرا به آینده‌ای متفاوت و غرب‌گرا ایجاد کرد. او تکنولوژی‌محور بود، ساعت اپل می‌بست، با استیو جابز دیدار کرد و حتی به تلویزیون مستقل «دوزد» رفت؛ رسانه‌ای که بعدها توسط پوتین ممنوع اعلام شد.
در سال ۲۰۰۹، نشانه‌هایی از رشد اعتمادبه‌نفس مدودف به چشم می‌خورد، اما این فضا طولی نکشید. در سال ۲۰۱۲ کرملین دوباره به پوتین بازگشت و مدودف فقط با تصمیم نامحبوب تغییر ساعت رسمی کشور که موجب نارضایتی عمومی شد، در ذهن‌ها باقی ماند؛ تصمیمی که پوتین بلافاصله لغو کرد. مدودف به‌تدریج به سوژه تمسخر تبدیل شد؛ از خوابیدن در سخنرانی‌های پوتین گرفته تا رقص طنزآمیزش با آهنگ «آمریکن‌بوی». حتی متحدانش او را بیش از حد نرم‌خو و غرب‌گرا می‌دانستند و مخالفانش او را «بله‌قربان‌گو» کم‌رنگ خطاب می‌کردند.
افشاگری‌های الکسی ناوالنی درباره فساد مالی و داشتن املاک در توسکانی و قلعه‌ای در حوالی مسکو هم ضربه‌ای دیگر به جایگاه مدودف وارد کرد. با وجود این، او همچنان تلاش می‌کند تصویری قوی‌تر و پررنگ‌تر از خود به نمایش بگذارد. بن نوبل معتقد است شاید این لحن تند و پست‌های جنجالی تلاشی برای رهایی از تصویر یک شخصیت کم‌رنگ و مضحک باشد؛ تلاشی برای نشان‌دادن اینکه او دیگر همان سیاست‌مدار منفعل گذشته نیست.
------------------------------------------------------------
بن‌بست در مذاکرات صلح
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، توقف روند مذاکرات صلح با اوکراین را ناشی از «انتظارات بیش از حد و غیرواقع‌بینانه» طرف مقابل می‌داند. او در جمع خبرنگاران با تأکید بر اینکه «تمامی ناامیدی‌ها از انتظارات بالا ناشی می‌شود»، گفت برای حل‌وفصل مسالمت‌آمیز بحران، باید گفت‌وگوهایی عمیق، دور از هیاهوی رسانه‌ای و در فضای آرام مذاکرات واقعی انجام شود. در همین حال، جان کلی، دیپلمات ارشد آمریکا، در نشست شورای امنیت سازمان ملل تصریح کرد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، خواستار دستیابی به توافقی برای پایان‌دادن به جنگ روسیه و اوکراین تا هشتم آگوست شده است. به گفته کلی، آمریکا آماده است برای تحقق صلح، اقدامات بیشتری را در دستور کار قرار دهد. او تأکید کرد: «وقت آن است که به توافق برسیم؛ روسیه و اوکراین باید برای آتش‌بس و برقراری صلح پایدار مذاکره کنند». در سال جاری، کی‌یف و مسکو سه دور مذاکرات در استانبول برگزار کردند؛ گفت‌وگوهایی که به تبادل اسرا و اجساد انجامید، اما هیچ دستاورد درخور توجهی برای پایان‌دادن به بیش از سه سال درگیری به همراه نداشت. پوتین همچنین یادآور شد که شرایط برای پایان جنگ همچنان همان موارد قبلی است و تغییری نکرده است. این سخنان نشان می‌دهد علی‌رغم فشارهای بین‌المللی و تلاش‌های دیپلماتیک، چشم‌انداز دستیابی به صلح واقعی میان روسیه و اوکراین همچنان مبهم و پرچالش باقی مانده است.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
