تعلیق دیپلماتیک یا فشار سیاسی؟

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شرق: نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از دیروز دوشنبه ۹ ژوئن (۱۹ خرداد) در مقر این سازمان در وین آغاز به کار کرد. این نشست که تا جمعه ادامه خواهد داشت، در حالی برگزار می‌شود که فضای پیچیده و پرتنش درباره برنامه هسته‌ای ایران، بستر مناسبی را برای مطرح‌شدن اتهامات تکراری در 25 سال گذشته و به موازات آن، واکنش‌های سخت تهران فراهم آورده است. آژانس در گزارش جدید خود که هم‌زمان با این نشست منتشر شده، بار دیگر با تأکید بر افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران در «سطح تسلیحاتی»، خواستار همکاری کامل و فوری تهران شده است. بر اساس این گزارش، ایران تا ۱۷ مِی ‌۲۰۲۵، بیش از ۴۰۸ کیلوگرم اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد را انباشت کرده که رشدی چشمگیر نسبت به گزارش پیشین در فوریه به شمار می‌رود. این آمار به اصطلاح «یک قدم کوتاه فنی» تا سطح تسلیحاتی (۹۰ درصد) را نشان می‌دهد. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس که هم‌زمان به تهران و واشنگتن برای ادامه مذاکرات غیرمستقیم فشار می‌آورد، در نشست خبری خود تأکید کرد که مسائل پادمانی ایران هنوز حل‌نشده باقی مانده و تهران باید پاسخ‌های فنی معتبر ارائه کند. او همچنین ایران را «تنها کشور غیرهسته‌ای» دانست که در چنین سطحی غنی‌سازی می‌کند. اما این نشست نه‌تنها به عرصه فنی محدود نمانده، بلکه به میدانی برای رویارویی‌های دیپلماتیک و سیاسی تبدیل شده است.

پیش‌نویس قطع‌نامه‌ای که از سوی تروئیکای اروپایی (فرانسه، بریتانیا و آلمان) به همراه آمریکا تهیه شده، ایران را به عدم پایبندی به تعهدات پادمانی از سال ۲۰۱۹ متهم می‌کند و بر احتمال ارجاع پرونده به شورای امنیت سازمان ملل تأکید دارد. این قطع‌نامه گرچه احتمالا به شورای امنیت ارسال نخواهد شد، اما بار سنگینی از فشارهای سیاسی را بر تهران تحمیل می‌کند. از سوی دیگر، تهران با رد شدید اتهامات، این گزارش‌ها و قطع‌نامه را کاملا سیاسی و مغرضانه می‌خواند. سخنگوی وزارت خارجه ایران، اسماعیل بقایی، تأکید کرده است که برنامه هسته‌ای کشور کاملا صلح‌آمیز است و آژانس به‌جای واقع‌بینی، تحت نفوذ سه کشور اروپایی و آمریکا قرار دارد که با اسناد جعلی رژیم صهیونیستی همراه شده است. رئیس سازمان انرژی اتمی ایران نیز خواستار استقلال آژانس از نفوذ سیاسی شده و فعالیت‌های هسته‌ای کشور را شفاف و قانونی دانست.

واکنش روسیه به این فضای تنش‌آلود، نکته مهم دیگری است. میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در وین، اعلام کرده که ارائه قطع‌نامه ضدایرانی، نه‌تنها سودی نخواهد داشت، بلکه شرایط را پیچیده‌تر خواهد کرد. این موضع روسیه، به عنوان یکی از اعضای دائم شورای امنیت، می‌تواند مانع از اتخاذ اقداماتی فراتر از شورای حکام شود. اما سؤال کلیدی این است که آیا این نشست و اتهامات تکراری، می‌تواند روند مذاکرات هسته‌ای بین ایران و آمریکا را تسریع کند یا برعکس، فضای دیپلماسی را مسدود و اختلاف‌ها را عمیق‌تر کند؟ ظاهرا کشورهای غربی در تلاش‌اند از نشست شورای حکام به عنوان اهرم فشار برای امتیازگیری بیشتر بهره ببرند؛ اقدامی که پیش‌بینی می‌شود واکنش سخت تهران را در پی داشته باشد و دورنمای توافق را دشوارتر کند.

در این میان، نقش آژانس به عنوان نهادی بی‌طرف برای نظارت بر صلح‌آمیزبودن برنامه هسته‌ای ایران بار دیگر زیر سؤال رفته است؛ نهادی که قرار بود فصل مشترک دیپلماسی و شفافیت باشد، اکنون در مرکز منازعات سیاسی و فشارهای بین‌المللی قرار گرفته است. در پایان، باید دید شورای حکام در این نشست چه تصمیمی خواهد گرفت و ایران چه پاسخ‌هایی برای این فشارهای جدید خواهد داشت. روشن است که راه‌حل مسائل هسته‌ای ایران فقط از مسیر گفت‌وگوی سازنده و احترام متقابل می‌گذرد، نه از تکرار اتهامات و تحریم‌های یک‌جانبه.